צצת, עמפמ1נז} עפ1םתמ1נצ 8 1611 6אעמ2ת21ע9פ אעצע1פ

7 +-.ס א

אס אנפאם, טאג ג) אפוג 1 צ

564 תזטתגיו

{וט 851016סט 111066 05ט? 16ססט 11115 {ס וס1696/0011ט +1וסווםוחזזסת 84.121 ,08 בו 1000016 {ס יז 101671 14 411011, 1,01116 67 /ו51/00

מצטדא מעזזז גנפזפפנצ עס א0ס1זדשסע 6011 מ/8ת660 מגזז1 תסע סאנפאטע מת84מז זאצסטע 1א/ טס 4 צטם דתא,ע אז /0595181? ממתזא פא,טעץ אסזנזאמאטס?ע את8214968440 .ם /2,,/מ3/)2 סאג, מזטאעם

2

א נאת:) 8008 בפוסםס1צ 41 8,110 ,וו

9 211ע9 ,81,455 , 1451 11 1 4,

אט דאעס צססם תמפנסטפנצ 41 א10דע, א פדדעפט4-4 ,59 1א , 1דפ עט 1ד דע

60 881124מ19110פסנצ | 250-4900 413

)תע0ס. מע ויאע6אצ0ס80מגפ1נסמ1צ. ציעלעץ

עתד תסע ספאזספתאש? עס ןא,זא צתע4א תמ1ן1 תפ1וממנצ }ג,;11טסו1ם סתע8 ןעפ אק צ4ע1פ

;צם פעפונצסעע ,לע

4 1 01960ט) .ם 1006 1

1 1זט06ץט) 106 67 4716/ /ד111זזם1 11811ט711ב) זזוסנוזש6פ 1116 101111601101 1 ז111/50//10 .ם חזחטזסם הוח 100016 8160 208 06 +ז6ט10 1ס1011110011 16/3008 151911160118 0561 .כן /161

1010111115/6 800 614 5001 101111601101 679ט0111/'ש 160116116 8114 /רזזהבן 2 עס פמתאטזםץ סא פּמתעמזאתזא זא ז6116) 000 310615/1 8 1101

{ססתץפ 1201010021 8 68000/4.18קן 201060 עס ,6טחט 6װ00/66 סת 1 זסז1 002068 תסתק010ס עטס ע10 תסחהז1קפת1 סת 1 . ש016811014 100150 04 .151261 ,0ז16:05216 }0 1ת11202 600161/' 2084 0ס1סת 406 שט 4692 8

1285 /?זסקןסענק 4611606021ת1 סת8 +12עץעקסס 106 16506048 /6016-) 8008 ת310015 21ת14210 סת 1 תזגמנסס ססטק סח} ת1 /6ח614 18 4106 415 ,1606טשסתא עטס 04 0684 106 10 .פאססט ;טס תז -1460414160 06 גס ז106ס0 124עץעקסס +תסעזטס סת חס1תטצ 104 אעסטץ תגםקזס תג 15 +1 עס -- 0068 סתטז ששסחא טסץ 14 עס - צעסטצ 4018 0 +18צץקסס 6ע2061 תג 0(סת טסץ 1 .18061ט0ץ8ע01981121110 21 11גתזס צט עס ,153א 413-256-4900 24 סתסתק עט 5ט 024204ס 16256קן

יידישער גראַמען-לעקסיקאָן

(89,000 ווערטער)

צוזאַמענגעשטעלט פון ג. ס טוט שקאַוו

62

פאַרלאַג , לעקסיקי ניו יאָרק, 1981.

11441608 סאזזא צמא חפופמוצ

1 סמ12צעקסט צם יעעצסממעסעיטעפ .א

געזעצט און צעבלעטערם פון ו. בוראַקאָוו

געדרוקט אין דער אַסטאָריאַ פרעס 1 איסט 4טע גאַס, נון ואָרק,

שי גד אה

טאָוול פאַרפערטיקט פון די יונייטעד ענגרייווערס

פ אָ ר וואָר ט

אין זיינע זכרונות וועגן אליקום צונזער *), -- נאָכדעם װוי ער איז פאַרטינ מיט די שבחים אויף זיין (צונזער'ס) חשבון, -- דערציילט ש. ?, ציטראָן, אַז איינמאַל, אַריינקומענדיג צו צונזער'ן אין הויז, האָט ער ביי זיינעם (צונזער'ס) אַ יינגל דערזען אַ געשריבן ביכ? אין האַנט. צופעליג האָט ער דאָס ביבפ געעפנט, און צו זיין , ערשטוינען" דערזען, אַז דאס ביכ? אַנטהאַלט לאַנגע רשימות פון װוערטער, וועלכע גראַמען זיך איינער מיטן אַנדערן, װי ?משל: בטחו, צעקראַכן, אָנדערװאַכן א. א. וװו, , פון דאמאַלס אָן" --זאַנט ציטראָן -- , איז אליקום אַראַפּנעפאַלן אין מיינע אוינן מיט צען שטאַפּלען נידערינער וי געוועז." ער װועט עס אים אָבער חלילה נישט נעבן צו מערקן, דאַרױף אין ציטראַן אַ מענש מיט טאַקט,,, אָבער ביי א געלעגענהייט קען ער זיך נישט אײינהאַלטן און גיט אים (צונזער'ן) א יידישלאַכע , אַנצוהערעניש"...

--- ,אין אַ צייט אַרום," -- דערציילט ווייטער ציטראָן, -- , האָב איך ביי אַ געוויסער נעלעגנהייט אַ פרעג נעטאָן אליקומ'ען, צי ס'איז טאַקע אמת וואס מען זאַנט, אַז ס'זיינען דאַָ אַזעלכע משוררים, וועלכע האָבן ביי זיך פאַרטיגע פאַרנאָטירטע רייסטערס מיט אַלערלײ נראַמען ?"

אוֹן... הערט און שטוינט! אנשטאָט צונזער זאָל זיך אנשטויסן וועגן װאָס דאַ נייט און ... רויט ווערן, ענטפערט ער אים נאָך :

-- , גאַנץ געוויס! אי משורר קען נאָר אַן אַזא רייסטער נישט אויס- קומען !*

-- ,כ'האָב מיט אים" -- זאַנט ציטראן -- ,נישט געװאָלט אריינגיין אין קיין דיספּוטן און אויפווייזן אים, װוי נישט ריכטינ און װי לעכערלאך דאָס איזן; איך האָב אים נאָר נעפרענט ;: קענט איר מיר אויף טשיקאװועס אַנווייזז כאָטש איינעם פון אונזערע משוררים, וועלכער האָט זיך באנוצט מיט אַזאַ רייסטער 9" יי

-- ,אד" -- האָט אים אליקום געענטפערט --- , איד ווייז אייך שוין אֶן, אָט נעמט למשל? דעם העברעאישן משורר דר. יצחק קאַמינער; כ'האָב ביי אים אַליין געזען אַ גאַנצן העפט מיט העברעאישע גראַמען, װי: בם, עם, רם, שם א. א. וו, א, א. וו" |

מיט װאָס דער געשפּרעך האָט זיך געענדינט, דערציילט נישט ציטראָן נאָר מיר שטויסן זיך אַן, אַז מער האָט ער שוין אַפּנים דעם סוד (ועגן צונזער'ס גראַמען רייסטער) נישט געהאלטן בליז פאַר זיך אַלײן.. װויי? וו"

*) ש, ל, ציטראָן; דריי ליטעראַרישע דורות.

ער אַלײן דערציילט, האָט עס שיר נישט געהאַלטן דערביי, אַז ער (ציטראָן) און זיין נרופּע זאָלן זיד צוליב דעם אָפּזאַנן פון דער יוביליי-פייערונג, ואס איז נראָד צו יענער צייט נעפּלאַנט געװאָרן פאַר צונזערן, ,אין מיינע אוינן" --- זאָגט ציטראַן -- ,האָט עס שיר נישט אויסנעזען וי אַ חילול הקודש."

צום באַדויערן (און אפשר צום גליק..), אין מיר ש. 7. ציטראַנ'ס מעמואַרזדבוד געקומען אונטער דער האַנט ערשט לעצטנס, ווען מיין ‏ יידישער גראַמען-לעקסיקאָן" איז שוין געווען פאַרטינ צום דרוק. מעגלאַך, אַז וען איך זע אים פריער, װואָלט ער אפשר ביי מיר אָפּנענומען דעם חשק פון צו פּטר'ן 2 יאר צייט אויף צוזאמענצושטעלן אַ ,גראַמעךדרייסטער", װאָס דאָס באַנוצן זיד מיט אים אין שיר נישט א , חילו? הקודש".. אָבער, וי געזאָגט, האָב איך דערפון נישט גענאוסט.. איך האָב נעזען, אַז ביי די אומות העולם זיינען דאַ אַזעלכע , נראַמעןדרייסטערס" שוין הונדערטער יאָרן, אַן נישט קיין קלענערע אינסטיטוציע וי די שפּאַנישע ויסנשאַפּטלאַכע אַקאדעמיע האָט אַרױסנענעבן א שפּאַנישן נראַמעןדלעקסיקאַן: האָב איך נעטראַכט.,. אָבער ואָס איז דער חילוק װאָס איך האָב געטראַכט, אַבי דאָס ,אומנליק" איז נעשען, אָט לינט פאַר אייך אַ , יידישער נראַמען-לעקסיקאָן" -- און זאָל מען מיך שמייסן דערפאר |...

דער קרעדיט פֿאַר האָבן געשאַפן דעם ערשטן גראַמען-לעקסיקאַן, קומט דעם איטאליענער 600ע110 180ש06169, וועלכער האָט אין יאָר 1828 אַרױיס- גענעבן זיין ,261/2104 6 96מ22 01 62060116 16 40066 81 10ע1002ם און וי א באַלױנונג פאַר זיין אַרבעט, האָט אים דער שיקזאַל באַשאַנקען מיט א פּאַעטיש-באַנאַבטער טאַכטער (אַלימפּיאַ פולוויאַ מאַראַטאַ). סיט דריי יאָר שפּעטער, האָט אַ צווייטער איטאַליענער 60ת1:201/8 1000/18ת618 אַרױיסנע- נעבן זיין .26072102 41 60260102026 16 0666 61 סגעתגמנם אָבער ביידע דער- מאַנטע ווערק זיינען פון א' נאַנץ קליינעם פאַרנעם, ווייל אייננטלאדך זיינען זיי נישט קיין גראַמען- לעקסיקאַנען, וי סיר פאַרשטייען עס איצט, נאָר פּשוט'ער: , זאַמלוננען" פון נראַמען, װאָס די פאַרפאַסערס האָבן צונויפ- געקליבז ביי צוויי דיכטער (דאנטע און פּעטראַרקאָ). פון אַ גרעסערן פאַרנעם איז שוין דער 212124110 פון 1'2100 61 606400מ86, וועלכער נעמט שון אַרום די ווערק פון דאַנטע, פּעטראַרקא, אַריאָסטאָ, סאַנאַנזאַראָ, מאַקיאַװעלי און אַנדערע איטאַליענישע דיכטער, פון דאַן אָן באַװוייזען זיך פון צייט צו צייט פאַרשיידענע לעקסיקאָנען, װי די פון : 1 46600 ,(15859) 12:086611 419012140) , (158560) 12002210 00011910 (1628) 861811401 101010280' ,(1641) און אַנדערע, וועלכע באַציען זיך סיי אויף איינצינע קלאַסיקער, סיי אויף דער נאַנצער פּאַעטישער ליטעראַטור,

אין פראַנקרייך, איז דער ערשטער פאַרזוך פון אַ גראמע-לעקסיקאָן גע- מאַכט נעװאָרן פון סזט1'6 16 9688 אין יאָךר 1279, זיין 6068 8176מ10166100 18 8סמצעע איז שוין געווען אַ שריט פאָראויס, אין פאַרנלייך מיט די ווערק פון זיינע איטאַליענישע פאַרנעננער. זיין ,גראַמען ווערטער-בוך" באַ- ציט זיך שוין ניט אויף ווערק פון איינצלנע דיכטער, וועלכע האָבן צופעלינ געברויכט דעם אָדער יענעם נראַם, נאָר אויף דער נאַנצער פראַנצויזישער שפּראַך,. אַלע זיינע נאַכפאַלגער אויף דעם געביט זיינען שוין געגאַנגען אין זיינע פוס-טריט און זייערע ווערק געבויט אויף דעם זעלבן פּרינציפּ און לויט דער זעלבער מעטאָדע. צװוישן זיי זיינען די באדייטענדסטע : 270ג) 16 6עע216 מיט זיין 8מ1880מט'0 29021/6מע0ע2 און 210686166 מיט זיין .111068 408 0ע81ממ1010610 רישעלע'ס בוך, װאָס איז דאָס ערשטע מאָל אַרויס אין יאר 1007 און איז אין פאַרשײדענע צייטן פאַרמערט און פאַרבעסערט געװאָרן פון צונגש ,מ2016060 און 660ע2 האָט אױסגעהאַלטן איבער א טוץ אויפלאַנן און איזן בין דער לעצטער צייט געווען זייער פּאָפּולער אין פראַנקרייך,. אָבער לעצטענס האָט אים 0120 מיט זיין 11601000211/6 2108 068 פאַרטריבן פון ביכער מאַרק. פון די אַנדערע ווערטער-ביכער ואס זיינען אין פאַרשיידענע צייטן דערשינען אין דער פראַנצויזישער שפּראַך, זיינען ווערט דערמאַנט צו ווערן, די ווערק פון :

/8010461 , (1910) מסמגסזהזת , (1852) 6מ212606161 18 06 , (1849) ט62ממ618 | . (1915)

אין דער עננלישער שפּראַך פאַרנעמט דעם איבךאָן אויף דעם געביט 2161 זט מםסט מיט זיין 016010089 פמומצעמת װאָס האָט געהאַט זיין ערשטע אויפלאגע אין יאָר 1778, דאָס בוך (װאָס האַלט ביי טױיזנט זייטן) האָט אָבער איין גרויסן חסרון, װאָס עס אין מ ע ר װי אַ גראַמעזדלעקסיקאָן. אין דעם בוד זיינען אַלע ווערטער פון דער עננלישער שפּראַך קלאסיפיצירט פון אונטן אַרױף (פון סוף צום אֶנְהוֹיב), און ביז מען געפינט א גראם קען פאַר- גיין דער אַפּעטיט אים צו זוכן.. אָבער נישט קוקענדיג אויף אַלע זיינע פעלערן, האָט ער אין משך פון איבער הונדערט יאָר אויסגעהאלטן אֵן אַ שיר אױיפלאַנן און איז געווען איינער פון די פּאָפּולערסטע ווערטער-ביכער אין דער ענגלישער שפּראַך. לעצטנס אָבער, האָבן אַנדערע, מער צונעפּאַסטע אױיסנאַבן פאַרנומען זיין פּלאַץ, פון וועלכע די סאַמע ויכטינסטע זיינען: דער , גראַמען ווערטער-בוך" פון /סשס:ם (אַ צונאָב צו זיין טײססמצסם?+0); .12014 {2 ,ע806תנץ2ת 1086 ;(1896) גצטמעגם-10064 עס /פסמנשץמץ גמווקמהן { (1929) שתוֹנ1 286/66 עס ,1,641004 פעסמצעץמםת 416 ;(1929) 1100 8614 .ם עס ,סממעםע 40 414 און אַנדערע.

אין דער דייטשער שפּראך האָט זיך דער ערשטער גראמעךלעקסיקאן

באַוויזז אַזױ פרי וי אין יאָר 1804, אַרױסנענעבן פון עראַזמוס אַלבער, גע- טראַנן האָט דאָס בוד א כפ?-שמונה'דינן לאַטײינישן נאַמען: :

...מטמו1גמומינס? 860 161/018ט 0טף }1 ,פטמסם 61601022111 מנטטסאן א. א. וו. א. א. וו., און איז לויטן אינהאַלט געווען צו נלייכער צייט אַ דייטש- לאַטײניש ווערטער-בוך, און דערפאַר פון זייער קליינעם נוצן. ערשט מיט הונדערט יאר שפּעטער, האָט פיליפּ פאַן צעזען אַרױסגענגעבן אַן ענלאַך ווערק, מיט נישט קיין קלענערן דייטשישן נאַמען : מס0ס/1מת102 מ86000196מ61 6מט מ06מ41610012016 060080060 069 /4026126

,161צט על מ6ת610110טט 4מט

און אויך געהאט א קליינעם דערפאָלנ. נישט קיין בעסער מזל האָט אױיך געהאט זיין נאָכפאָלנער, יאהאַן הויבנער, מיט זיין , פּאָעטישעס האַנד-בוך", אַרױסנענעבן אין יאָר 1696. ויי? איבערהויפּט אין אין יענער צייט דער גראַם געווען ניט קיין שטאַרק-אַנגעלײינטער נאַסט אין דער דייטשער פּאָעזיע. א אונטערעס צום נראַם אַנטשטײט ערשט אין 19-טן יאַרהונדערט. דאַן באַ- ווייזט זיך שעפער'ס 668 2268 6620064ע100 1106806016068 , (1800) 8601:6266 פערנאָר'סק מ146100164160 6מט 86מט8א8עסע און דאָס ריזינע ווערק (2800,000 ווערטער) פון , פּערורנינאַס סינטאַקס" (1826). פון דאַן אָן, דערשיינען פון צייט צן צייט פאַרשיידענע אַנדערע אוױיסנאַבן, פון וועלכע עס אין אינטערעסאַנט צו דערמאַנען צוויי, מיט זייער פּרעטענציעזע נעמען: , די קונסט צו ווערן אַ דיכטער" פון אַטאָ מילער, און , דאָס האַנד"י בוד פון דער פּאֶעטישער קונסט" פון יונג. לעצטנס, אין אין , רעקלאַמס אוניװוערסאַל-ביבליאָטעק" דערשינען אַן אױסנאַבע פון וילי סטעפּוטאַט, אונטערן נאָמען;: 486001641602 060486068

אַ גראַמען-לעקסיקאָן פון דער שפּאַנישער שפּראַך איז צו ערשט דער- שינען אין יאָר 1628, דאַן ערשט אין 1807 אַ גרעסערע אויסנאַבע פון 8 מםטנאונטערן נאָמען גמזות 12 46 1416610821710 40ע1881טסאג און די אויבנדערמאַנטע אויסנאַבע פון דער שפּאַנישער װיסנשאַפטלאַכער אַקאַדעמיע: המות 12 06 810ת210000 אַרױסנענעבן צוזאַמען מיט דעם אקאדעמישן : ווערטער-בוד פוֹן דער שפּאַנישער שפּראַך, אין יאָר 18883, און שפּעטער אין אַ באַזונדער אויסנאבכע אין 1913,

צוֹ איינצינע לעקסיקאַנען האָבען אויך :

די אוננארישע שפּראַך; 820-989 826060000 68-0880448+ אַרויסגענעבן אין 1810 פון .81/0218 ת02118900ס

די שוועדישע שפּראַךר: 0א1אס1001ע 57608489

די רוסישע שפּראַך: ;פֹּאֲלְנִי סלאַװאַר רוססקיך ריפם", ארױסגעגעבן אין יאָר 1919 פון נ. אַבראַמאַו,

און אחרון אחרון חביב, אונזער איינענע העברעאישע שפּראַך קען פאר- צייכענען אויף איר, חשבון צוויי עלטערע גראַמען-דלעקסיקאַנען: דעם ,שרשרת גברת פון שלמה די אולויוירה (אמסטערדאַם, 1682), און דעם עיד חרוזים" פון נרשום בן משה חפץ (ווענעדיג, 1700), *)

וי עס איז צו זען פון דעם קורצן איבערבליק, טאַרנעמט דער ,נראַמען- לעקסיקאָן" אַ נאַנץ בכבוד'ינן פּלאַץ אין דעם ביכער-אוצר פון אַלע אייראַ- פּעאישע שפּראַכן, און אַז ער איזן נישט קיין צופעלינע דערשיינונג, נאָר אַ געברויכבאַרער נוצלאַכער , אַרטיק?", אויף וועלכן ס'אין דאָ אַ ,נאָכפראַנע", קען דינען דער פאַקט, װאָס טייל פון די דאָזינע לעקסיקאַנען האָבן אויס- געהאַלטן אַזױ פיל וי 28 אויפלאַנן און מער. פרענט זיך: ווער באנוצט זיך מיט זיי ? עס זאָל הייסן, אַז דער , נראַמען-לעקסיקאָן" באַדינט הויפּטזאַכלאַך די אַזויגערופענע ‏ נראַמעזזפלעכטער", אַז דער , אמת'ער" דיכטער האָט פאַר אים קיין געברויד נישט. צי דאָס אין באמת אַזױי, דאָס ווייסט איין נאָט אוז... די דיכטער,. וי זאַנט דער פראַנצויזישער קונסט-קריטיקער דיובאַ: ,װאָס איז נונע דעם גראַם, קענען זיי (די דיכטער) אים נאַנץ לייכט ביי- קומען, מיט דער הילף פונם ,נראַמען-לעקיסקאָן", וויי? --- זיי מענן זיך זאָנן ואס זיי ווילן -- זיי האַב1 אַלֶע דעם דאָזינן בוך אין זייער הינטערשטן קאַבינעט, =*)

אָבער אַזױ צו אַזױ, זיכער איז, אַז די דיכטער װאָס באנוצן זיך מיט אים, טוען עס בננבה, װוי זיי װאָלטן זיר געשעמט מיט זייער טאַט... און די פראַנע אין: צי דאַרף דאָס באַנוצן זיך מיט א ,נראַמעךלעקסיקאָן" (פון אַ דיכטער) באמת באַטראַכט ווערן פאַר אַ שאַנד, אָדער נאָר פאַר א , חילופ הקודש". צי איז דאָס נישט מער וי אַ פאַראורטײ? װאָס שטאַמט פון איבער- טריבענער דיכטערישער , פרומקייט" ...,

עס איזן אמת, אַז די גרויסקייט פון דעם דיכטער באַשטײיט נישט אין זיין פייאיקייט צו מאַכן נראַמען, נאָר ליגט הויפּטזאכלאַך אין זיין ועלט- אַנשויאונג, אין זיין אינדיווידואליטעט, אין זיין קינסטלערישער. קראַפט, ,איזן דער פייאיקייט פון דעם אינטעלעקט זיך מיט באַזונדערער דייטלאכקייט צו קענען אָפּנעבן אַ חשבון פון די איינענע פאָרשטעלוננען און די זעלבע צו פאַרקערפּערן אין בילדעך " *+*+)

אָבער כדי די דאָזינע בילדער זאָלן וי נעהערינ אין קענען קומען צום

*) אגב, אַ פאַרענדיגטן כתב יד פון אַ העברעאישן גראַמען-לעקסיקאָן, פון גרעסערן פאַרנעם, אונטערן נאָמען ‏ אוצר חרווים', האָב איך לעצטנס געהאַט דו געלעגענהייט צו זען ביו דעם העברעאישן שריפטשטעלער א. ד, אייזענשטיין, ,סעטסמ1סץ 184 60 06816ק 18 צטפ מ2686410 .08מטטן (** 1 46008606 .116126 {טגך (*+א

אויסדרוק, איז קלאָר, אַז דער דיכטער דאַרף באַזיצן די נויטיגע , מאַטעריעלע" מיטלען, אַז ער דאַרף האָבן אין זיין מאַכט דאס , וואַ רט *, דאָס איינציגע כלי- זיין אין זיין קינסטלערישן אַרסענאַל. וויי? דאָס ,װאָרט" פאַרן דיכטער, אין פּונקט וי פאַרן קאָמפּאַזיטאָר זיינע נאָטן, פאַרן מאַלער --- זיין פאַרב און פּענז?, פארן סקולפּטאָר --- זיין האַמער און שטיין,. און פּונקט וי דער דיכטער ב כ 5 9, דאַרף באַזיצן אַן אומנעהייערן זאפּאַס פון װוערטער, מיט וועלכע ער זאָל זיין ביכולת איבערצונעבן די קלענסטע קנייטשעלאַך פונם מענטשלאַכן געדאַנק און געפיל, אַזױ דאַרף דער דיכטער װאָס שאַפט אין גראמען ב פ ר ט, צו דעם אַלעמען, נאָך האָבן די פייאינקייט לייכט און אַן אָנשטרעננונג צו געפינען פאַר יעדן װאָרט זיין פּאַסינן שכן, דעם גראם, דעם . מוזיקאַלישן אַקצענט פון זיין דיכטערישער קאָמפּאַזיציע." 1

אָבער איז דאָס נישט צופיל פאַרלאַנגט פון איין מענטשן?

מענ דאָך דער אַרכיטעקט האָבן אויף זיין שרייב-טיש אַ האַנד-בוך, אין וועלכן ער קען צו יעדער צייט נאָכקוקן אַ פאַרגעסענע מאַטעמאַטישע פֹאָר- מולע? פאַר װאָס זאָל דאָס דעם דיכטער נישט דערלויבט זיין? מ ו ז עס דער דיכטער דורכאויס זיין אָנגעוויזן אויפן ז כ ר ו |? דער מענטשלאַכער מאַדך איז דאָך נישט קיין מאַשין, וואו די ווערטער לינן אויסגעלייגט אין אַ סיסטעמאַטישער אַרדענונג, אַזױ, אַז דו דאַרפסט נאָר א קוועטש טאַן אַ קנעפּל און דאָס נויטינע װאָרט פליט דיר גלייך אַנטקענן! , דאָס װאָרט לינט מיר אויפן צונג" --- הערט איר גאַנץ אָפט -- , און איד קען עס נישט כאַפּן," איז דאָד דער דיכטער אויך נישט מער װי אַ בשר ודם, פון פלייש און בלוט, קען זיך דאַך ביי אים אויך טרעפן אַזאַ פאַל, צו ניין? דענקט איר, אַן ס'איז בעסער, דער דיכטער זאָל װי א צעדולטער אַרומלויפן איבער זיין קאַבינעט און קנייטשן דעם שטערן ביז ער וװועט כאַפּן דאָס װאָרט, װאָס ;לינט אים אויפן צונג", אָדער ס'איז בעסער ער זאָל עפענען דעם גראַמען- לעקסיקאָן און עס נגלייך דערזען? מעג דאָך דער מאַלער, בעת ער טוט זיין ; מלאכת הקודש" האָבן לעבן זיך א פאַרטינן אױיסװאַל פון אַלערלײ פאַרבן און פּענזלען,. פאַרװאָס זאל דאָס דעם דיכטער נישט דערלויבט זיין ? דענקט איבף נישט, אַז ס'װואַלט געווען געזינטער פאַרן דיכטער (און אויך פאַר זיין ווערק), אַז אנשטאָט זיך צו פאַרנעמען מיט דער , טעכנישער" נודנער מלאכה פון זוכן א גראם. זאָל ער בעסער קאַנצענטרירן זיינע געדאַנקען אויף די מער וויכטינע אויפנאבן פון זיין קינסטלערישן שאַפן?

דאָס איז ווענן דעם גראָם ג ו פ א. היינט ואָס איז מכח דער ט ע כי נ י ק פון גראם?

,ס'איז פאַרדראָסלאַד דער חילוק װאָס מען מאַכט צווישן דער דיכטערי- שער מלאכה און אַנדערע שכנ'ישע אָדער ווייטע מלאכות.? . . . ,פאַר יעדו

איזן (געווען) קלאָר, אַז דער מאַלער, דער אַרכיטעקטאָר, דער סקולפּטאָר דאַרפן זיין נוטע ספּעציאַליסטן, דאַרפן גוט וויסן די געזעצן לט וועלכע ס'ווערט פאַרמירט זייער קינסטלערישער שטאָף." *)

שוין זשע איז דיכטערישע טעכניק פון פּאעט אויף אַזױ פיל איינפאַכער, איידער די טעכנישע זייט פון מוזיק, מאַלערײ, סקולפּטור, אַרכיטעקטור ?" **)

און ווען מען רעדט ווענן דיכטערישער ט ע כ נ י ק, דאַרף מען נישם פאַרנעסן, אַז דאָס מיינט מען, נישט נאָר די לערע וועגן פערו-מאָס, מעטער און ריטם, נאָר אויך די לערע וענן ג ר אַ ם. א אין ניִשט אַ ,גראַמע- לעקסיקאָן" דער פּאַסיגסטער האַנד-בוד פאַר דעם דאָזיגן געגנשטאַנד? אין דעם .אַריינפיר" צו דעם לעקסיקאָן װועלן מיר האָבן די געלעגנהייט צו זען אַז דאָס איז אַזוי.

-- ,מיט דעם ,גראמעןדלעקסיקאָן" אייערן װעט איר אָנפּלאַדזשען אַ וועלט מיט נראַפאַמאַנען," --- הער איך וי אַנדערע וויצלען זיד,. די מטבעה האָט צוויי זייטן. מעגלאַד, אַז גראד דער , גראַמעזילעקסיקאַן" װעט ביי אַ סך אָפּנעמען דעם חשק צו ,,מאַכן לידער", וויי? ס'וועט ווערן אויס , קונץ" און וועט פארלירן דעם רייץ פון , שאפוננ". און אויב איך האָב אַ טעות, טרייסט איך זיד דערמיט, װאָס אַ דאנק דעם , גראַמעןדלעקסיקאָן" וועלן כאָטש זייערע ג ר אַ מ ע ן זיין צו דערליידן... |

און אין דער האַפענונג, אַז מיין בוך װועט ברענגען מער נוצן איידער שאָדן, ניב איך עס מיט אַ קלאַפּענדיג האַרץ איבער דער עפנטלאַכקייט.

ביי דער געלעגנהייט װוי? איך מיר דערלויבן אויסצודריקן אַ האַרציקן דאַנק צו מיינע פריינד פון דער טעאַטער-פּראַפעסיע און אַנדערע, וועלכע האָבן מיט זייערע , סובסקריפּשאַנס" מענלאַך נגעמאכט דאָס דערשיינען פון דעם בוֹך.

און נאָר א גרויסן יישר כח דעם ,בחור הזעצער" פריינד י. בוראַקאַו, וועלכער איז ביינעקומען אַלֶע טעכנישע שוועריקייטן מיט וועלכע דאָס אויפ- זעצן פון אַזא לעקסיקאָן איז פאַרבונדן און האָט געטאָן זיין אַרבעט מ ע ר װוי בשלמות.

ניו יאַרק, מאַי, 1931. נ. סטוטשקאָוו.

+) ד, האָפשטיין, פ. שאַמעס;: ,טעאָריע פון ליטעראַטור", *6) וואַלערי בריוסאַוו, ציטירט פון דאָרטן,

אַריינפיר

דער ציל פון דעם אַריינפיר איז נישט צו געבן קיין אָפּהאַנדלונג, אָדער גאַר קיין טעאריע ווענן יידישן גראם =), נאָר אנצואווייזן אויף אַלע זיינע פאָרמעס און ספּעציפישקייטן (וי זיי קומען פאָר אין די וװוערק פון אונזערע דיכטער), וועלכע זיינען גענומען געװאָרן אין באַטראַכט ביים צוזאַמענשטעפן פון דעם דאָזינגן לעקסיקאַָן, :

1 אױסװאַל פון ווערטער.

וי פאַר יעדן זאַמלער, איז פאַר מיר די ערשטע פראַנע געשטאַנען, די פראַגע ווענן ,אױיסװאַל פון שטאָף", אין דעם פאַל;: וערטער. אַלזאָ, פון וואָס פאַר אַ ווערטער דאַרף אַ יידישער ,גראַמע-לעקסיקאָן" באשטיין? אַז די פראַגע איז נישט אַזױ פּשוט, װי עס קען זיך לכתחילה אויסוייזן, דאָס וועלן מיר באַלד זען. די פרעמד-שפּראַכינע לעקסיקאַנען, וועלכע האָבן מיר אין אַנדערע פּרטים, טיילוויין געדינט וי ווענווייזערס, האָבן מיר אויף דער פראַנע קיין באַשטימטן ענטפער נישט געקענט געבן. וייל ויםיפ לעקסיקאנען, אַזױ פי? צונאַנגן צו דער פראַנע. די נאָר אַלטע, ביי זיי אין ,אַ רענדל אַ ווארט": לוט זיי, דאַרף א ,גראַמעך-לעקסיקאָן" אנטהאלטן נאָר די סאַמע , געהויבנסטע" ווערטער, װוי: הימ?, שטערן, טרויער, בענק- שאַפט, טרוים א. א. וו. ,עסן", , שלאַפן" וכדומה אַזעלכע , מנושמ'דינע" ווערטער--- חלילה! דאָס איז אַ פארשוועכונג געגן דער , געטלאכער פּאעזיץ"... די שפּעטערדינע, זיינען שוין אַ ביס? מילדער און וויינינער איבערקלייבעריש, אַבער קיין טאָלק קען מען ביי זיי אַלְץ נישט דערגיין. ואָס ביי איינעם אין כשר, איז ביים צווייטן טרייף, װאָס ביי איינעם אין שיין, אין ביים צווייטן מאוס. זאָגט איינער, אַז , איינעננעמען" מענ מען ארייננעמען, קיין , טעכ- נישע" טערמינען נישט, קומט דער צוייטער און זאָנט פּונקט פארקערט. קורץ, איד האָב נגעזען אַז איד על מוזן שאַפן מיין איינענעם, י י ד י ש} צוגאַנג צו דער פראַנע. און נאָך אַ לאַנגן יישוב הדעת האָב איך באַשלאָסן, אַז אין י י ד יש{ גראַמעךדלעקסיקאָן זאָלן אַריײן אַ 5 ע ווע ר ט ע ה וו אַ ס זי ינ ע ן נ אַ ר ד ר ו ק ב א ר. נישט נאָר אַזעלטע , מנושמ'דינע" ווערטער, װי: ,עסן' און ‏ שלאָפן', נאָר אפילו אַזעלכע

*) אויספירלאַך וועגן דער טעאָריע פוֹן גראַם, זע: ד, האָפשטיין, פ, שאַמעס : , טעאָריע פון ליטעראַטור",

10

11 | / ; אַריינפי|

,מאוס'ע" ווערטער װוי: ,פלי", , קנאָבל?", , קראַצן" וכדומה.. נישט נאָר אייגעננעמען" און טעכנישע טערמינען, נאר אַפילו אַרכאאיזמען, באַרבאַריז- מען, דיאַלעקטיזמען א. א. וו,, א. א, װו. מיט איין װאָרט : אַלע ווערטער, װאָס וו ט ר ן געברויכט, װאָס ז י י נ ע | אָדער װאָס ק ע נ ע { געברויכט ווערן אין יידיש. און געטאָן האָב איך עס, ערשטנס, צוליב דעם: , מי שמך לאיש שר ושופט", ער בין א י ד, װאָס איך זאָל פּסק'ענען, װאָס ס'איז כשר און װאָס ס'איז טרייף ; און צווייטנס, וויי? דער באַנריף פון כשר און טרייף, שיין און מאוס, חויך און נידערינ, בנונע ווערטער, איז בכל? אַ ביספ אַ צונעלעגענער... די סאַציאַלע נאַטור פון דער שפּראַך באַשטימט די שפראכלאַכע עס- טעטיק.. . . . , אין יעדער דיכטונג, איז אין געוויסע עפּאָכעס פון איר אַנט- וויקלונג פאַראַן אייננגעשטעלטע טראַדיציאַנעלע גראַם-פאָרמעס. אין יידיש, למשל, זיינען נאַנץ געװיינלאַך געװען אַזוינע גראַמען װי: הארץ-שמאַרץ, שטיין-ביין א. אַנד," . , . ,די נייע יידישע ריכטונג אין געקומען מיט נייע טעמעס און שטימונגען, װאָס האָבן מיט זיך אויך געבראכט נייע באנריפן און פאָרשטעלונגען, וועלכע האָבן באַקומען זייער אויסדרוק אין אַ ש5 נייע ווערטער, װאָרט-בילדונגען און װאָרט-אױיסדרוקן. דאָס אַלץ האָט געמוזט זיך אויך אָפּשפּינלען אויף דעם נר אַ ם, סיי אויף זיין מאַרפאָלאַנישן בוי, סיי אויף זיין ? ע ק ס י ש | באַשטאנד" *) און אַז די נ יי ע וו ע ר ט ע ר זינען נישט תמיד פון אַ ,נע- הויבענעם" כאַראַקטער, דאָס קען מען זיך לייכט איבערציינן, ווען מען מאַכט אַ שפּאַציר איבער דער נייער (דערהויפּט סאַוועטישער) יידישער דיכטונג. ואס איז נוגע די פרעמד ווערטער, די פּראַװינציאַליזמען א. א. וו, איז ערשטנס, זיינען זיי פאַר דער לייכטערער ליריק (װאָס אַ גראַמען-לעקסיקאָן דאַרף אויך אין זינען האָבן) װי: הומאַריסטישע צייטוננס-לידער, גענראַמטע פּעליעטאַנען, עפּינראַמען, טעאַטער-לידער א. א. װו. --- ממש אַן אוצר : און צווייטנס, קען זיד אַפילו די בעסערע דיכטונג טייל מאָל אָן זיי נישט באגיין. איבערהויפּט, ווען איר טעמע איז שטיינער לעבו. און אַלע שטופּן פונם פּ וש ק אַ ר ט פ עד 5 ע ר און אַלע סליאַדן פונם נ יו ס ב אַ י טראט און נאָר די טרערן פונם נאַסן בעטלער און גאר די הייזעריגקייט פון , א יי ק ע ש ס א ט", ח. לייוויק. און ווידער, הלואי מ'זאָל זיי נישט דארפן, שאדן קענען זיי געוויס נישט. דאָס זעלבע קען אויך נעזאַנט ווערן בנונע די העברעאיזמען, וועלכע

*) דאָרטן,

אַרי ינפ וף 12

זיינען שוין אפשר אין אַ צו - גרויסער מאָס פאַרטראָטן אין דעם לעקסיקאָן, און דערצו, האב איך פּשוט נישט געהאָט דאָס האַרץ זיי אױיסצולאָזן, אָט די ליבהאַרצינע ווערטער פון אונזערע טאַטעס און זיידעס.. די ציים -- האַב איך מיר געטראַכט, -- שטויסט זיי ביסלאַכװײיז אַרױס פון אונזער לעבן, זאלן זיי כאָטש אין יידישע ווערטער-ביכער געפינען זייער תיקון...

- א שוועריקייט אין נאָר אַנטשטאַנען, וען ס'איז געקומען צו דער קלאַסיפיקאַציע פון די ג ר אַ מ ע ן ג ר ו פּ ע ס. עס האָט זיך אַרויסי געוויזן, אַז אין אַי' טייל נרופּעס ווערן די געברױיכבאַרע ווערטער ממש דער" טרונקען אין דעם ים פון די ויינינ געברױיכבאַרע, אַזױ, אַז מען זעט זיי גאַרנישט אַרױס. (װאָס דאָס אין 5כ? הדעות אַ גרויסער חסרון). אָבער נאך פאַרשיידענע עקספּערימענטן, האָב איך צו דעם געפונען אַן אויסועג. און דהיינו: די סאמע (ליט מיין מיינונג) וויכטיגסטע וװוערטער פון יעדער נראמען גרופּע האָב איך אָפּגעגעבן דעם אויבז-אָן און זיי אויסגעשטעלט אין ווערטיקאלער ליניע, מיט גנ ר ע ס ע ר ע ר שריפט, און די ווייניגער וויכ" טינע, ח ינ ט ע ר זיי, אין האַריזאַנטאַלער ליניע, מיט ק ל ע נ ע ר ע ר שריפט. אַזױ, אַז די וויכטינע ווערטער ואַרפן זיך גלייך אין די אוינן, בעת די איבערינע דאַרף מען שוין זוכן.

אין דער זעלבער (קלענערער) שריפט קומען אויך די פאַרשיידענע גראמאַ- טיקאלישע בילדוננען, אידיאַמען, אסאָנאַנסן, קאַמבינירטע נראַמען א. א. װו.

און כדי צו מאַכן דאָס בוך נ אַ ך קאָמפּאַקטער, האָב איך אַ געוויסע צאָל נישט זייער וויכטינע גראַמען גרופּעס אויסנעטיילט באַזונדער און זיי גענעבן װי אַן ה ו ס פ ה צום סוף פונם בוך.*)

אין אויסשטעלן די ווערטער, האָב איך זיך ביי קיין צו שטאַרק פּינקט- לֿאַכער סיסטעם נישט געהאַלטן (וויי? דאָס איז נישט איבעריג וויכטיג), אָבער מער וויינינער קומען די ווערטער (לויט'ן אלף בית) אין דעם פאַלגענדיגן סדר; זאַדווערטער (סובסטאַנטיוון), אייגנשאַפטסיװוערטער, פירװערטער, איינעננעמען א. א. וו., און נאָר צו לעצט צייט-ווערטער (ווערבן).

ה אַ מ א ימ ע ן, ד. ח. ווערטער, וועלכע האָבן איינע און די זעלבע ק 5 אַ נ ג ע ן נאָר פאַרשײידענע ב אַ ט יי ט ן, װי למשל: ,באַק" (טייל פון פּנים) און איך .באַק" (ברויט): ,מאָן" (פון אַ המרטאש) און איך ,מאָן" (געלט), ווערן טיילמאָל, פון קלאַרקײיט וועגן, איבערגע'חזר'ט. דאָס זעלבע איז אויך מיט די צייטװערטער, וועלכע ענדערן זיך אין באַטײט

*) אַזוו, אַז אויב איר געפונט נישט אַמאָל אַ וואָרט אינם הויפּט-טייל, ווערט נישט פאַרצווייפלט,, זייט זיכער, אַז איר וועט עס געפונען אין דער הוס פ ה, אַדער אין דער ר ש ! מ ה פון די ווערטער וועלכע האָבן קיין גראַמען נישט (װואָס געפינט זיך צום סאַמע סוף פון דעם בוך).

19 אַריי ינפ יי ר

אַ דאַנק די פאַרשיידענע פּ ר ע פ י ק ס ן, וי למשל: ער ,פאַסט" (א תענית), און ער , פאַרפּאַסט" (א' בוך); ער , שטיקט" (אַ שטיקעריי), און ער ,דערשטיקט" (א מענטשן),

סובסטאַנטיוון. װאָס האָבן צווייערליי ‏ מ ע ר-צ אַ 5 סמנים, װי: נלאָקן"-, נלעקער", , פּלאַנעז"-, פּלענער", , ציין"-,, ציינער", זיינען קלאַסיפי- צירט לויט ב י י ד ע סמנים.

2. די קלאַסיפיקאַציע.

די קלאַסיפיקאַציע-סיסטעם פון אַ נגראַמעזדלעקסיקאָן אין אַ נאַנץ אַנדערע, וי די, פון אַ געװיינלאַכן ווערטער-בוך. און אָט פאַר װאָס. סיר נעמען, למשל, דאָס װאָרט , שניי". ווען מיר זוכן דאָס דאָזינע װאָרט אין א ווערטער- בוד, הייסט עס אַז מיר זוכן דאָס װאָרט נ ו פ א, און נאָר ד אַ ס װאָרט, נישט קיין אַנדערס (וויי? מיר ווילן װויסן דעם טייטש פון , שניי"), און אַזױ וי מיר ווייסן, אַז דאָס ואָרט (, שניי") פאַננט זיך אַן מיט אַ שין (ש), איז פאַר אונדז קלאר, אַז מיר דאַרפן עס זוכן ביי די שינ'ס. אין א גרטמען- לעקסיקאַן אָבער, זוכן מיר נישט דאָס װאָרט ג | ם א, פארקערט. דאָס ווארט (,, שניי") אינטערעסירט אונדז נישט (וויי? מיר האָבן עס שוין). ואָס מיר זוכן איזן גראָד אַ נ ד ע ר ע ווערטער, װאָס זאָלן זיךד נר א מ ע | מיט דעם וואָרט , שניי", אָדער בעסער נעזאַנט, װערטער װאָס זאָלן האָבן אַ ק ל אַ נגען ענ ?אַכ ק יי ט צם װאָרט ,שניי". ובכן, הייסט עס, אַז מיר דאַרפן זוכן נישט דאס װאָרט נופא, נאָר די קלאַנגען ענלאכקייט, װאָס דאָס דאַזינע װאָרט (,, שניי") האָט מיט די אַנדערע ווערטער,

אין װאָס זשע באַשטייט די דאָזינע ענלאַכקייט און וי אַזױ זוכט מען זי ? אָט וי אַזי.

מיר נעמען דאס װאָרט , שניי" און מיר זוכן צו דעם צו (פון זכרון) אַ פּאַר ענלאַכע ווערטער ואָס זאָלן זיד גראַמען דערמיט, װי: ,גיָי", , דריי"" , צוויָי", ,שטוי!י" א. א. װ., און מיר באטראכטן זיי. איזן וואָס זעען מיך ? מיר זעעז, אַז זייער קלאַנגען ענלאַכקייט שטאַמט פון זייער ב ש ו ת פ ו ת'- ד ינן וו אַ ק אַ לן ק לאַ נג ,ײ" (נײַ, דרײַ, צװוײַ, שטיי). איצט נעמען מיר אַן אַנדער ווערטער-גרופּע, װוי: , ביורא, ,דנאִ", ,ויא" א. א. וו., און מיר זעען ווידער דאָס איינענע, אז זייער קלאַנגען ענלאַכקײט שטאמט פון זייער בשותפות'דיגן וואָקאַלן קלאַנג , אִ". דאָס זעלבע איז מיט די ווער- טער: .זי", ,פרי"' , בלי", . צי" א. א. װו. (בשותפות'דינער װאַקאַלער קלאַנג ,י"). און דאָס פירט אונדז צו דעם געדאַנק, אַז די קלאַנגען ענלאַכקײיט פון צוויי געגראַמטע ווערטער באַשטײט אין זייער ב ש ו ת פ ו ת'ד י נז וואַקאַ לן ק לאַננ. או אַז אט דעם װאַקאלן קלאַנג דארפן מיר זובן,

אַ רי ינפ ר 14

נ י ש ט די ווערטער, ד. ה., אַז אַ נראַם צום װאָרט ,שניי" דאַרפן מיר זוכן נישט אין ,ש", נאָר אין ,יי", א גראַם צום װאָרט ,דנא" דאַרפן מיר זוכן, נישט אין ,ד" נאָר אין , אִ", אַ נראַם צום ואָרט , פרי" דאַרפן מיר זוכן נישט אין , פ" נאָר אין ,,!", א. א. װו. אין אַנדערע ווערטער הייסט עס, אַז אַ גראַם דאַרף מען זוכן נישט לויט דער ג ר אַ פ י ש ע ר (שרייב) סיס- טעם, נאָר לויט דער פ אַ נ ע ט י שע ר װאַקאַלער) סיסטעם. און אַזױ וי אין דער יידישער שפּראַד האָבן מיר אַכט װאַקאַלן, איזן אונזער גראַמען- לעקסיקאָן איינגעטיילט אין א כ ט וואַק אַ לע אפ טיילונגען, און יעדעס װאָרט פון דער יידישער שפּראַך דאַרף נעזוכט וװערן אין איינע פון די דאַזיגע אַכט אָפּטײלוננען.

כדי צו מאַכן עס נאָך קלערער, וועלן מיר נעמען די װערטער: ,באַן", ,באָק", , בור", , בוים", ,, ביז", , בייִן", בײַל" און ,בער". וי איר זעט, פאננען זיך אַלע ווערטער אָן מיט א , בית". אין אַ געװיינלאַכן ווערטער-בוך װאָלטן מיר די אַלע ווערטער געפונען אין דער אָפּטײלונג פון אות ,ב", אין אונזער נראַמעז-ווערטער-בוד וועלן מיר די זעלבע ווערטער (אַ דאַנק זייערע פארשיידענע װאַקאַלע קלאַנגען) געפינען אין אַכט פאַרשיידענע אָפּטײלונגען. באן" אין אפּטײלונג , אַ", , באָק" אין אָפּטײלונג , אֵ", ,בער" אין אָפּטײלונג גע" א. א. ו.

איצט נעמען מיר אַזאַ. וװאָרט װי: ,דיפּלאָמאָט", און מיר פרעגן: דאָס װאָרט האָט דריי װאַקאַלע קלאַננען: ,יו" ,אָ", און ,אַ". אין וועלכער אָפּטײלונג דאַרפן מיר עס זוכן? אין ,!', ,אִ", אָדער ,אַ"? דער ענטפער איז; אין ,אַ",. דערפאַר, ווייל , אַ" איז דער אַ ק צ ע נ טיר ט ע ר וו א ק אַ 9 פן דעם װאָרט. מיר זאַנן נישט די'פּלאָמאַט, מיר זאַנן אויך נישט דיפּלאָ מאַט, נאָר מיר זאַנן דיפּלאמאַ'ט, אין אַנדערע ווערטער הייסט עס, אַז אַ גראמעזדװאָרט דארף מען זוכן ? וי סם זי ין אַ ק צע נ- טיר טן ווא קאַל.

וי אַזױ אָבער נגעפינט מען אַ װאָרט אין יעדער אָפּטײלונג באַזונדער? דערצו דאַרף מען שוין װױױיסן נענויער, װאָס ס'איזן אַזױנס אַ 1 ר א ם. אֹין קורצן, קען מען אַ נראַם דעפינירן אַזױ: א גראם אין אַ קלאַנגערענלאַכקײיט פון צוויי (אָדער מערער) ווערטער, וועלכע זיינען א י ד ע נ ט י ש אן זיי ער ענ ד ונ נ, אנהויבנדינ פון דעם אַקצענטירטן װאַקאַל. למשל: ; זאָט? און , פּאַטריאַרכאָט". שטרייכט אויס פון ביידע ווערטער אַלע אותיות ביז דעם אַקצענטירטן װאַקאַל, און ביידע ועלן האָבן די זעלבע ענדונג ;אַט",. טוט דאָס זעלבע מיט ,זאָל" און , נאַציאַנאַל" און ביידע וועלן האָבן די זעלבע ענרונג , אל", ,קויט" און , טראַמפּײַט? -- און ביידע װעלן האָבן די זעלבע ענדונג ,יַיִט",. דערפון אין קלאָר, אז א חוץ דעם אַקצענטירטן

15 אַר י ינפ ור

וװואַקאל דארף מע! אויך זוכן דעם ק אַ נ ס אַ נ אַ נ ט װאָס קומט נאַכן װאַקאַל (דעם ,ט", דעם ,?" א. א. װ.), און דערפאַר אין יעדע װאַקאַלע אַפּטײילונג פון אונזער לעקסיקאָן נאַ ד איינגעטיילט אין ג ר א מ ע |- ג רו פּ ע ס, וועלכע נייען וי אין אַ געװיינלאַכן ווערטער-בוד לויטן אלף בית. אַב, אַבע, אַבל, אַג, אַד, אַוו א. א. וו, אָב, אָבע, אב?, אָנל, אָד, אָו א, א. וו ווען איר זוכט למש? אַ נְראַם צום װאָרט ,קינד", דאַרפט איר קודם ב5 אויפמישן די אִפּטײלונג ,,!" און דאַן אָנהויבן זוכן : יֵב, יָג, יִד, יוו, א. א. װו, ביז איר קומט צו , ין", אָבער ,יז" אַליין איז פאַר אייד ווייניג, ווייל אייער װאָרט האָט נאַכן ,נ" אַ ,ד" (קונד). איז זוכט זשע ווייטער: זי ינג, ינגען, יִנגער, יִנד. אָט דאָס איז די נרופּע וועלכע איר דאַרפט. דאָ װעט איר געפינען אַלע ווערטער וועלכע ענדיגן זיר מיט .יִנד", וי : ווינד, זינד, רינד. בלינד א, א. וו. אָדער נעמען מיר דאָס װאָרט ,סילועט". דער אַקצענטירטער װאַקאַל פון דעם װאָרט איז ,ע", דער קאַנסאַנאַנט נאָכן װאָקא? איו .ט", צוזאַמען --- ,עט". איז זוכט זשע: עב, ענ, עד, עוו, ביז איר קומט צו ,עט". און אַזױ כסדר,

לויט זייער אַקצענט וערן גראַמען געטיילט אין איינזילבינע, צויי- זילבינע און דרייזילבינע,

א יינ זיל בי ג ע אָדער מענלאַכע) גראַמען, הייסן די, וועלכע האָבן דעם אַקצענט אויף דער ? ע צ ט ע ר זילבע פונם ואָרט, װוי: באַן, אַ-קע-אַן', שאַר-לאַ-טאַן' א, א, וו.

צ ווייי זיל ב י גנ ע אָדער וייבלאַכע) גראַמען, הייסן די, וועלכע האָבן דעם אַקצענט אויף דער פ אַ ר ? ע צ ט ע ר זילבע פון דעם וארט, װוי: בלע'-טער, גע'-טער, ווע"-טער א. א. ו.

ד ר יי זיל ב י ג ע (אָדער דאַקטילישע) גראַמען, הייסן די, וועלכע האבן דעם אַקצענט אױף דער ד ר י ט ע ר זילבע פונם ס ו ף, וװי: ווי"-גע-לע, שפּי"-נע-לע, זינ'-גענ-דיק, שפּרינ?-גענ-דיק א. א. װו.*)

*) פאַר צווויזילביגע גראַמען ווערן אויך פאַררעכנט אַזעלכע גראַמען, ווי ,הער איך-שווער איך", , לויף נישט-קויף נישט" (מיטן אַקצענט אויף , הער" און , לויף") א, א. וו. נישט קוקנדיג אווף דעם, וואָס דו געגראַמטע ווערטער (הער-שווער, לווף-קויף) זיינען איונזילביגע, ווערן זיי דורך זייער אַרט און דער שורה (אַ דאַנק די נישט-אַקצענטירטע ווערטער , איך" און ,נושט") פאַר- וואַנדלט אין צווויוילביגע. און זיי בלייבן און זיי טאַנצן, רוהיג קיינער ש ט ע ר ט נ ו מ ביז ער גיט אַ וואונק פון ערגעץ, און דער התן ו ו ע ר ט נ ' ט. מ, ראַזענפעלד, אויפן זעלבן אופן ווערן אַזעלכע גראַמען, ווי; ,וויל איך נים"-פיל איך נים" א, א, וו, פאַררעכנט פאַר דרייזילביגע,

אַרי ינפ ור 16

געזוכט ווערן די צוויי- און דרייזילבינע גראמען אויפן זעלבן אופן וי די איינזילבינע. למש?ל: דאָס װאָרט ,גערעכטער" וועט איר געפינען אין דער אָפּטײלונג ,ע", גרופּע ,עכטער"; ,װײַבער" אין דער אָפּטײלנג ײ", גרופּע , יבער" ; , מייִדעלע" אין דער אָפּטײלונג ,יָיֵ", גרופּע , יַיִדעלע" א. א. וו

העברייאישע ווערטער (וועלכע זיינען געדרוקט אין דעם לעקסיקאן מיט זייער אַריגינעלער אַרטאַנראַפיע) דאַרפן, ביים זוכן, זיד פאַרנעשטעלט וערן וי זיי װאָלטן געווען געשריבן לויט דער יידישער אַרטאַנדאַפיע (און אוט- באדיננט לויטן ליטווישן דיאַלעקט),. למשל?ל; איר וילט געפינען א גראם צום װאָרט , נשמה", דאַרפט איר זיך פאָרשטעלן אַז דאָס ואָרט אין נע- שריבן , נעשאַמע" און איר װעט עס נעפינען אין דער אָפּטײלנג ,אִ"" גרופּע ;אָמע?,. סתירה (סטירע) --- אָפּטײלוננ ,!", גרופּע , יִרע", און אַזױ כסדר,

די קאַנסאַנאַנטן: ב-פּ, נ-ק, ד-ט, וודף, ז-ס ווערן ביים גראַמען זעלטן אונטערשיירט *) אַזױ גראַמט מען געװיינלאַר: ,גראָב-קאַפּ", , זיג-נליק", , קינד-ווינט" א. א, וו אַרױסגעפאַלן פון בוך איז מיר אין ש | י ס

אַ זכר פון אַ יוגענד-טרוים -- אַ טויטע ר וי ו. יהואַש,

אָבער אין נגראַמען לעקסיקאָן זיינען זיי קלאַסיפיצירט אין באַזונדערע גרופּעס, (אניסער אין פאַלן, ווען יעדע, אָדער איינע פון די גרופּעס, האָבן ווייניג ווער- טער). דערביי אָבער ווערט ביי יעדער גרופּע אָנגענעבן איר עקװויװואלענט. למשל:; ייננ" (פנל, יִנק), ,עג" (פנל, עק) א. א. װו. וען אָבער נאך די אױיבנדערמאַנטע קאַנסאַנאַנטן קומט א ,ט", אָדער א ,ק", ווערן זיי במעט תמיד צוזאַמענגענאָסן, אַזױ, למשל, זיינען אין איין נרופּע , אַבט" און , אפּט", גאַנט" און , אקט". און אַזױ כסדר,

כדי צו שפּאָרן פּלאַץ, מייד איך אויס װוי ווייט מענלאַך װידערהאַלוננען פון ווערטער, וועלכע קענען געבילדעט וערן (מיט דער הילף פון סופיקסן) פון ווערטער וועלכע נעפינען זיך אין אַנדערע, שכנות'דינע גרופּעס. למשפ, אין דער נרופּע , אָטן" ניב איד אָן נאָר די ג ר ונ דיווע ר ט ע ר וװאָס האָבן די דאַזינע ענדונג, װי;: משא ומתן, שאַלאַטן, מתחתן א. א. ו. מען װאָלט אָבער נעקענט צו דער דאַזינער גרופּע צונעבן אַן אומנעהייערן צעטל

*) אָבער נאָר און אוונזולבוגע גראַמען, ווו ,גאַלד-געוואַלט", ,גלאַז-וואָס" א, א, וו, אין צווויזילביגע, וו'; ,וועזן-ווײַסן", , לײדן-לויטן" א, א, וו,, ווערן זיי דייטלאַך אונטערשיידט, און אווב געגראַמט, הווסן יו אַ סאָנאַנסן,

17 אַרי ינפ ור

פון ווערטער, װאָס נעפינען זיך אין די גרופּעס אט" און , אָטע", ווען מען זאָל צו זיי נאָר צושטעלן דעם סופיקס ,ן" (האַרמאַט..ן, מאַגנאַט..}. דעם טאַטע...ן א. א. װו,). אָבער דאָס װאָלט געהייסן, אַן דער לעקסיקאָן זאָפ אנשטאט דריי הונדערט זייטן האָבן דריי טויזנט זייטן. דערפאַר ניב איך אַן הינטער דער גרופּע ,אַטן* נאָר עטלאַכע ביישפּילן, װי: הארמאטז, דעם טאַטע-ן א. א. וו און ניב צו אַ פאָרמולע: ,גר. (גראַם) אָט, אַטע-ן", ואס דאָס זאָל הייסן : ,, נעם אַלע ווערטער פון די גרופּעם ,אט" און ,אַטע", לייג צו זיי צו אַ ,ן" און דו װועסט באַקומען גראַמען צו , אַטן", און אַזױי כסדר,

9 פּינקטלאַכעץ און נישט-פּינקטלאַכע גראַמען.

לויט זייער קלאַנגעזדבאַשטאַנד ווערן גראַמען געטיילט אויף: פּינקטלאכע און נישט-פּינקטלאַכע.

פּינק ט ל אַ כ ע גראַמען הייסן די, וועלכע האָבן: א) דעם זעלבן באַטאַנטן װאָקאַל;: ב) די זעלבע אומבשטאנטע קלאַנגען נ אַ כ | באטאנטן װואָקאַל, און ג) פאַרשיידענע קאַנסאַנאַנטן פ אַ ר | באַטאַנטע װאַקאַל. ביי- שפּילן : , באַלר-װאַלד", , זאָרנז-מאַרגן", , שווימען-שטימען" א. א. |װ*)

יפינקט לאַכע-דעפ עק טיווע.

און ווען איד נֵיי אין װויסטן ט אַ 5 פון ווייטן רופט צו מיר אַ ק ו 5, יהואָש,

פון אויבן-אויף דאַכט זיך -- א פּינקטלאַכער נראַם (אָל-אָל), אָבער נאָר אויבן-אויף, ווייל -- נאָר אין ש ר י ם ט. אין ק 7 אַ נ ג האָט ער נאַר א גרויסן חסרון,. בעת פאַרן ליטווישן יידן קליננט ער זייער וואויל 401-2401 קלינגט ער פאַרן פּוילישן (און וואלינער) **) יידן שוין נאָר נישט אַזױ וואויל,

*) פאַר פּונקטלאַכע גראַמען רעכנט מען אויך די פאַלן, ווען ס'גראַמען זיך הולביגע און דומפּע קאָנסאָנאַנטן, ווו ; ב-פ, ג-ק, ד-ט א, א, וו, (זע אוובן),

ווערטער וועלכע האָבן די ועלבע קאַנסאַנאַנטן פ אַ ר | באַמאַנטן וואָקאַל, ווי: (ער) וועט-געוועט, (איך) הער-פאַרהער, באַצירן-שפּאַצירן א, א, וו,, הייסן ר י וי כ ע גראַמען און זיונען נישט פון באַזונדערער קוואַליטעט, פון בעסערער קוואַליטעט זיינען שוין די, וועלכע האָבן פאַר דו אַלצאוונע קאַנסאָנאַנטן פ אַ ר ש ו ו ד ע גנ ע קאָנסאַנאַנטן, ווו ; פראַסט-פּראָסט, צווויג-שווווג, בלאַנק-- שלאַנק א, א, וו, און ,גראַמען-לעקסיקאָן. האַב איך נישט געפונען פאַר נויטינ זיי באַזונדער צו גרופּירן, ווייל דאָס וואָלט געשטערט די מער-וויכטיגע גרופּירונגען.

68) צווישן די ביידע דיאַלעקטן (פּויליש און וואָליניש) איז אין גרונד דאַ אַזאַ קליינער אונטערשייד, בנוגע די וואָקאַלע קלאַנגען, אַז איך מאַך צווישן ווו קיין חילוק נישט און אומעטום וואן איך זאָג פּויליש, מיין איך אויך וואָליניש,

אַר יינ פ ור | 18

ווייל דער פּוילישער לייענט דאָס ערשטע װאָרט 901 און דאָס צווייטע 801. און אַזױ װוי אין אַ נראַם שפּילט די הױיפּט-דאָלע דער ק ? אַ נ ג (די מוזיי קאַלישקײט פונם פערן) און נישט דער א ו י ס 7 י י ג פונם װאָרט=), און אַזױ װי לעת עתה האָבן מיר נאָך נישט קיין איינהייטלאַכן דיאַלעקט (אוז ווער ווייסט צי מיר וועלן אים אַמאָל האָבן), קען אַזאַ גראַם װי: , טאָל"- ,קאָל" מיט רעכט אָנגערופן װוערן אַ ‏ ד ע פ ע ק ט יוו ער.

איצט נעמען מיר צוויי אַנדערע שורות.

עט, פאַרגעסן װאָס א מ אָ 7.. תכריכים װועט נגעבן מיר ק ה ל. ו, ל, פּרץ,

דאַכט זיך, די זעלבע ענדונג ,אל" (װוי ביי יהואש'ז), און זעט וי קיינער פון די דיאלעקטן איזן נישט נעקריוודעט. סיי פאַרן פּוױלישן און סיי פאַרן ליטווישן איז דער נראַם אַ וואויליקליננגענדינער. דער ליטווישער װועט אים לייענען 82001-401 און דער פּוילישער 1ט8--1טותם.

דער זעלבער דיאלעקטישער אָפּנײג קומט פאַר נישט נאָר ביי ווערטער מיטן װאָקאַל , אִ", נאָר אויך ביי ווערטער מיט די װאַקאַלן ,ו"' ,וי" און , עי א5) :

צום ביישפּיל: גלוט, דיספּוט, וואוט, מוט א. א. װ., לייענט סיי דער ליטווישער און סיי דער פּוילישער -- ט: בלוט, הוט, מינוט, גוט א. א. וו לייענט דער ליטווישער -- ט און דער פּוילישער-- .

בוסעט, נעשפּעט, מאַגנעט, סילועט, סקעלעט א, א. ו., לייענט סיי דער ליטווישער סיי דער פּוילישער -- 6: ברעט, נעבעט, שפּעט, שטעט א. א. (., לייענט דער ליטווישער -- 6 און דער פּוילישער -- 01.

מיט ,וי" אין פּונקט א פאַרקערטע שפּיל: קרויט, שרויט, בויד, מויד א. א. װו,, לייענט סיי דער ליטווישער סיי דער פּױלישער -- 01.)"** ברויט, טויט, נויט, רויט א. א, וו,, לייענט דער פּוילישער וי -- 01 און דער ליטווישער װוי -- 01.

אַז די דאָזינע דעפעקטיווע גראַמען רייסן טייל מאָל ממש דאָס אויער,

*) ווי אַ באַווייז קען דינען די ענגלישע שפּראַך, וואו אַזעלכע ווערטער ווו : 1 6023 219 ווערן פאַררעכנט פאַר פּינקטלאַכע גראַמען, כאָטש זייער אויס- לייג אוז פאַרשיודן.

*) אוך וואָלט געקענט ברענגען אונצווליגע בוושפילן פון דעפעקטיווע גראַמען מיט די אַלע אויסגערעכנטע וואָקאַלן, אָבער צוליב מאַנגל און פּלאַץ, וועל איך זיך באַנונענען בלויז סמיט ווערטער-ביישפּילן,.

5) דאָ גיוט זיך דער פּוילישער און וואָלינער דיאַלעקט טיילווווז פאַנאַנדער, אין פּוילישן דיאַלעקט קלינגען די ווערטער מער ווי אָו" (43006-0000).

+

19 ארי ינפ יר

דאָס -- גלויב איך --- ווייסט יעדער, װאָס האָט נאַר אַמאָל בייגעוואוינט אַן עפנטלאַכן קאַנצערט, אָדער פאַרלעזונג. אַ ד ע ר דער זינגער (אָדער דעקלאַ- מאַטאָר) האַלט זיך די גאַנצע צייט ביי זיין דיאַלעקט און זינגט (אָדער לייענט) שֹטְמז (מוט) און 84 (גוט), אָדער ער טוט אייך אַ טובה, און פּונקט צו דער שורה ווערט ער אַ ליטװאַק!... (װאָס דאָס קליננט נאָ ך ערנער),

און דער חסרון איז נאָך, װאָס נישט יעדער דיכטער קען זיך פאַנאַנדער- קלייבן אין דעם מיש-מאַש פון די דיאַלעקטן (ווען ער זאָל שוין אַפילן וועלן אויסמיידן אַזעלכע דעפעקטיווע גראַמען),. און באמת, ניי ווייס, ווען דער פּוילישער לייענט , א" װי -- ס און ווען װי -- ט, אָדער ווען דער ליטווישער לייענט ,וי" װי -- 01 און ווען װי -- 61

מיטן גראַמען-לעקסיקאָן ביי דער האַנד, קענען אָבער אַזעלכע דעפעקטיווע גראַמען לייכט אויסגעמיטן וערן. און אָט וי אַזױ. ווען איר װועט עפענען דעם גראַמען-לעקסיקאָן, װעט איר זען, אַןז אין די אָפּטײלוננען ,אִ", .ו", ;וי", און ,ע" זיינען אַ טיי? ווערטער באַצײיכנט מיט שטערנדלאך ביי די זייטן, און אָט די שטערנדלאַד קענען דינען וי דיאַלעקטישע ווענ-ווייזערס. זיי ציינן, אַז אָט אין די דאַזינע ווערטער (מיט די שטערנדלשאך) נייען זיך די דיאַלעקטן פאַנאַנדער און מ'דארף זיי נישט נראַמען מיט די ווערטער אִז די שטערנדלאַד, וי אַ ביײישפּיל וועלן מיר נעמען די גרופּע :

אָ פן

אָפן

האָפן

אַנטלאָפן געטראָפֿן א. א. וו

אצפון

אישטראָפן

=שלאָפן א. א. וו,

איר קענט נראַמען , האָפן" מיט , אַנטלאָפן", , *שלאַפן" מיט, *שטראַפן"; איר קענט אָבער נישט גראמען (אויב איר וילט זיין פּינקטלאך) ‏ האָפן"' מיט *שטראָפן", אָדער , אַנטלאָפן" מיט , *צפון", וויי? דאַמאָלס װעט איר האָבן אַ דעפעקטיוון גראַם,. דאָס זעלבע אין מיט ,ו', איר קענט גראמען , מוט" מיט , נלוט", ,, *בלוט" מיט , *טוט", איר קענט אָבער נישט גראַמען ,מוט" מיט ,, *בלוט", אָדער , נלוט" מיט , *טוט". און אַזױ כסדר,

דער זעלבער סיסטעם אין אויך אַננעהאלטן געװאָרן לנבי די ויינינ- געברויכטע ווערטער, ואס קומען הינטער יעדער גראמעךנרופּע, אין קלענערער

אַרי ינפ יר 20

שריפט. דער צייכן (0) באַטײט, אַז די ווערטער פון דער גרופּע קלינגען גלייך אין ביידע דיאַלעקטן, דער צייבן (*) באַטײט, אַז אין ד י ווערטער גייען זיר די דיאַלעקטן פאַנאַנדער. נישט פּינקטלאַכע ג רא מ ען. צו די נישטיפּינקטלאַכע גראמען געהערן, קודם כ?, די ד יאַ ? ע ק ט י ש ע גראַמען, װי: ,נעקומען- שטימען". ; טויט-זײייט" א. א. װ. אין קװאַליטעט זיינען זיי פּונקם אַזױ גוט (אָדער אַזױ שלעכט), װי די פּינקטלאַכע-דעפעקטיווע. דער חילוק איז נאָר. װאָס ביי יענע ווערט מערסטנטיילס געקריוודעט דער פּוילישער דיאַלעקט און ביי די --- דער ליטווישער, די דיאַלעקטישע גראַמען פאַרנעמען אין אונזער דיכטונג אזאַ בכבוד"יגן פּלאץ. אַז ווען מען זאָל װועלן ברעננען נאָר איין מוסטער פון יעדן דיכטער, װאָלט מען געקענט מיט זיי אָנפילן אַ גאַנץ נישקשה דיג ביכל.. דערפאַר וועל איך זיך באַנונענען נאר מיט איינעם אָדער צוויי מוסטערן פאַר יעדן פאל באזונדער (און נישט קלייבן, נאָר װי זיי קומען מיר אונטער דער האַנט). ?א" גענראמט מיט ,יי -. די דאָזינע גראַמען באַגעגנט מען מערסטנס ביי די נאליציאנער. אָבער אויך די פּוילישע און װאַלינער זיינען נישט פריי דערפון, , , . אויבן און אונטן איז נ ל? יי ד. ס'גייען די דיעבעס אין בית דין של מעלה גאַנץ זיכער אין רוסישער ש פּ ר א ד. ו, ל, פּרץ,

יי" געגראַמט מיט ,יי". דאָס איז + ספּעציפיש נאַליציאַנישער גראַם, וועלכן מען באַגעגנט אבער זייער זעלטן.

צו וועלן שטערן פאלן, צו וועלן שטערן שײַנען, צו וועט מיין האַריץ היינט לאַכז, צו װעט מיין האַרץ היינט וו ײַנע. ש. י, אומבער,

,אַ' (פּוילישער -- ט) געגראַמט מיט ;ו".

וי פאָרשן זיי װאָלטן דעם װועג און די ש פ ו ר, אום דייטלאד צו וויסן, אויב לויפן מען ט אַר. ו, מעסטעל,

גענראמט מיט ,! - דאָס אין דער סאַמע פאַרשפּרייטסטער גראם, מיט וועלכן עס שוויבלט ממש, סיי די אַלטע, סיי די נייע יידישע פּאֶָעזיע. ביי פּרצ'ן, צום ביישפּיל, באַגעננט מען דעם דאָזינן גראַם, כמעט אוֹיף שריט און טריט,

זיי קוקן און שמייכלען גוטמוטינ װוי ק י נ ד ע ר, קיין צייט איז צו פרענן, פאַרנעסן דאָס וואונדער. ו. ?, פּרץ.

21 אַר י יינ פ ר

אָדער :

און ווייט, וואו ביידע נרויסע א ו מ ות, ערד און הימ? זיינען זיך שוין נ מ א ס. ל. קוויטקאָ,

על פּי שכל?, האָט דער גנראַם נעדאַרפט זיין אַ ריין-פּוילישער, ווייל נאָר ביי די פּוילישע לייענט זיך דער ,ו" וי ,י". אָבער אַפּנים, אַז ווען עס קומט צו אַ גראַם ווערן אָפּנעװוישט אַלע גרענעצן. ווערט דער פּוילישער אַ ליטואק און דער ליטואַק אַ פּוילישער,

אוי, צאַנק איך דאָ אין קלייןל וי אַ ליכטל שוואך און ט | נ ק 5, ביז איד װוע? אַזױ מיר אויסגיין אין דער שטי? אין מורח ו וינ ק 5. א, ריוזען. ,ע' (פּוילישער -- 61) גענראַמט מיט ,יי . דאָס איז אויך א ספּעציפיש פּוילישער גראם, װאָס מען באַגעננט נאַניץ אָפט,

. . . זוכן סטרונעלעד און סטרונעס פ ע 5 ן זיי רייסן בערג, די טעג --- און ס'בלייבן ה יי5ן. ל, קוויטקאָ, אָדער ; | צו כ'האָב דיך ליב ? דו מעגסט מיר ג 5 ו י ב | (י) צו דו ביסט מיר טייער ?4 טייערער וי מיין 5 ע ב |. ו, ל. פּרץ, די" (ליטווישער -- 61) געגראַמט מיט ,יי . פאַר ד ע ם גראַם, קומט דער גאַנצער קרעדיט די ליטװאַקעס. מען באַנעננט אים אַזױ אָפט, אַז טייפ מאָל מאַכט עס דעם איינדרוק, אַז, אָדער זי ק ע נ ע | אַנדערש נישט גראַמעז, אָדער זיי שפּילן זיך אָפּ אויף די פּוילישע פאַר זייער ,ו"-,י"... ניטאָ, אַד ניטא די אַמאָלינע ד ו ר ו ת

ניטאַ די נסיונות, ניטאַ די ע ב י רות. א, ליעסין, אָדער ;

שפּרייט מיין אַוונט שטילן טרוים צ ו ש פּ ר יי ט ע ר

איצטער נליען בלוטינער און ר וי ט ע ר.. מאַני לייב,

נאָר, פּאַרדאָן ; זיי אומזיסט חושד נעווען,. איך האָב ביי ., קוויטקא, דעם ואַלינער, אויך נגעפונען אַזא גראַם.

דער לעצטער . א י י נ ע ר" אין נאַכט אַ זוינ ער.

און צום לעצט נאָך א קוריאָז. דאַ איזן דער דיכטער אין א י י { שורה

אַרי ינ פ ירה 22

א פוילישער און אין דער צ װ | י י ט ע ר אַ ליטװאַק. (װאָס טוט מען נ י ש ט צוליב אַ גראַם!)

און אז דער טרויער דויערט דאַ נאָר ר נ ע'ס איז אויף װאָס, אויף וועמען זיין ב רונז.. מ, כאַשטשעוואַצקי,

די אַלֶע אויבנדערמאנטע אויסצונן זיינען נגעבראַכט געװאָרן מיטן איינ- צינן צוועק ;: צו באַווייזן, אַז די דיאלעקטישע גראַמען זיינען נישט קיין צופעליגע דערשיינונג אין אונזער פּאֶעטישער ליטעראַטור, נאָר אַז זיי באַ- לאַנגען צו די פּאַעטישע פרייהייטן (116628568 206416) מיט וועלכע אונזערע דיכטער באנוצן זיך זייער אָפט, און אַזױ וי דער ציל פון אַ גראַמען- לעקסיקאָן איז צו העלפן דעם װערסיפיקאַטאָר מיט װאָס עס איז נאָר מעגלאַך, האב איך געפונען פאַר נויטינ אויך די דאַזינע גראַמען איינצושליסן אין דעם נראמען-לעקסיקאָן, און געטאָן האָב איך עס אויף אַזא אופן, אַז זיי זאָלן לחלוטין נישט שטערן די נאַנצקײיט און די פּינקטלאַכקײט פון דער קלאַסי- פיקאַציע. און דהיינו: הינטער יעדער גראַמעןגרופּע גיב איך אַן (אין פּעטיט) איר דיאַלעקטישן עקוויוואלענט אָט אויף אַזאַ אופן:

יַנד ער בלינדער גרינדער זינדער קינדער א. א. וו. (פּ,) וואונדער, באַזונדער א, א, (ו.

ד. ה,, אז אין א נויט קען זיך דער פּוילישער באנוצן מיט די ווערטער אויף ;ונדער", דאָס זעלבע פאַרקערט :

ויר ע אבורא אבכורה אמורא אסחורה א, א. זו. (ל,) ברירה, גזירה א, א, וו, (זע; וירע)). ד. ה,, אַז אין א נויט קען זיך דער ליטוואק באַנוצן מיט די ווערטער אויף

ירע" אין דער אפּטײלונג ,יי" ניב איך אֵַן צוויי עקוויואלענטן, דעם פּוילישן און דעם ליטווישן:

על אַר יו ונ פ ור

ייט ער באַנלײיטער לייטער ברייטער גרייטעץר צווייטער א. א. וו. (פּ,) ברעטער, שפּעטער, פאַרטרעטער א. א, וו. (ל,) טויטער, רויטער, נוקם ונומר א, א, וו,

ד. ה., אַז דער פּוילישער קען נראַמען , באַנלײיטער" מיט --- ברעטער, שפּעטער א. א. וו. און דער ליטווישער קען נראַמען , באַנלײיטער" מיט -- טויטער, רויטער א, א, וו.

צו די נישטיפּינקטלאַכע נראַמען נעהערן אויך;: א) די פאַרשיידנ- אַקצענטיגע נראמען, און ב) די אַסאַנאַנסן,

אַ פ אַ ר שיידנ אַ קצ ענט ינע ר נראַם איז דער, ביי וועלכן דער אַקצענט אין יעדן פון די נענראַמטע ווערטער פאַלט אויף אַן א נ ד ע ר װאַקאַל,. למשל: פראַ'נע-ני'דערלאַנע, אַראַמא'ט-װאַר'שטאט, געברא'כט- אוים'נעמאכט א. א, וו

און קומט אָן די נאַכט, מען דאַרף זיך א וי ס ב ע ט | *) דאן הייכט אַן די מוטער, דעם טויט אויף זיך בע טו. א, רייזען.

אין , נראַמעז-דלעקסיקאָן" קומען די דאַזינע פאַרשײידנאַקצענטינע נראַמען צום סוף פון יעדער נראמעך-נרופע אין קלענערער שריפט.

א ס א נ אַ נ ס ז, הייסן אַזעלכע גראַמען, וועלכע האָבן איינע און די זעלבע באַטאַנטע ואַקאַלן, אָבער ביי וועלכע די ענדונגען נ אַ פ | באטאַנטן װאָקאַל פאלן זיך נישט צונויף, למשל: ,איךר-ליכט", ,נינוך-פלינ?ל"' ,נאַקן- װאַק?" א. א, וו

אַזעלכע אַסאַנאַנסן פלענט מען באַנענענען מערסטנטיילס אין פאָלקס- לידער :

אַלֶע װאַסערלאַך לויפן אַװעק

די נריבעלאַך בלייבן ? יי ד יג.

אוי, וואו נעמט מען אַזאַ מענטשן,

װאָס זאָל פאַרשטײן מיין וויי ט אַ נ|..

זעלטן אין דער פּאַעזיע :

*) מען זאָגט נישט אויסבע'טן, נאָר אויס'בעטן (אַ בעט),

זאָלן שווינדלען פאַר די אוינן,

פיס און פּיאַטעס הויך און ש ט אַ ר ק!

פונקען זאָלן פון שטיינער שפּריצן,

אָנצינדן זאָל זיךד דער מ אַ ר ד!.. ח, נ, בואַליק,

אָבער ‏ אין דער מאָדערנער יידישער דיכטונג, באַזונדערס אין דער דיכטונג פון ראט-פאַרבאַנד, האָט דער אַסאַנאַנס באַקומען די ברייטסטע אַנווענדונג, און מען טרעפט אים אין די פאַרשײידנסטע װאַריאַציעס. אין איינינע אַסאַנאַנסן אין די נישטפּינקטלאַכקײט קוים צו באַמערקן, פאַראַן אָבער אַזױינע שלוס-קאַמבינאַציעס, וועלכע גיבן נאָר אַן אנצוהערעניש אויף א גראַם, װוי למשל: , פאַרריגלט-ניגון", , װייִצן-פּלייצע", , מונטערע-ווינטערן", ,דרייסטער-ווייסט ניט" א. א. וו"

זעלבסטפאַרשטענדלאַד, אַז אַזעלכע , אָנצוהערענישן" קענען נישט קלאַסי פיצירט ווערן, און זיי ווערן דא דערמאַנט מער פון אינפאַרמאַציע וועגן. עס זיינען אָבער אויך פאַראַן אַזעלכע אַסאַנאַנסן, וועלכע פאַלן זיך נישט צונויף, בלוין אין זייערע א ו מ ב אַ ט א נ ט ע וו אָ ק אַ 5 ן, װי למשל: , מדינח-קאַסינאַ", , נלאטיק-סטאַטעק" א. א. וו. די אַסאַנאַנסן זיינען אַרײן אין דעם נראַמען-לעקסיקאָן און זיינען קלאַסיפיצירט געװאָרן אונטער זייערע קלאַנגעןדענלאַכע גראַמעז-נרופּעס. ‏ אַזױי צום בישפּיל, גייען אין דער נרופּע: , אַ נ ע" אַרײן אזעלכע װוערטער, װוי: נירװאַנאַ, דיאַנאַ, פאַטאַ מאַרנאַנא א. א. וו. אין דער גרופּע; , וי ? י ם" -- אַזעלכע ווערטער, װוי: עולם, נולם, חולם א. א, וו.

צו אַ באַזונדער קאַטעגאָריע געהערן די אַזוייגערופענע ק אַמביניר ט ע (אָדער צוזאַמענגעזעצטע) גראַמען. דאָס זיינען גראַמען, וועלכע װערן צונויפגעשטעלט פון צוויי (אָדער מערער) ווערטער, וי למשל: ,מלאך-פאַל איך", , איצטער-קריצט ער", , בעבעכעס-לעב איך עס" א. א. וו

אין דער עלטערער יידישער דיכטונג באַגעננט מען אַזעלכע גראַמען

זייער זעלטן, און די װאָס מען באַגעגנט, זיינען פון דער סאַמע איינפאַכסטער קאַנסטרוקציע.

ער װועט שיקן צװאַנצינ ד אַ ? ע ר,

זיין פּאַרטרעט דערצו,

און װעט נעמען, לעבן ז אַ ? ע ר,

אונז אַהינציצן. שלום עלוכם,

אין דער לעצטער צייט אָבער, זיינען זיי שטארק אַריין אין דער מאָדע, און צייכענען זיד אויס מיט זייערע אויסטערלישע קאַמבינירוננע.

28 אַר י יינ פ י ר

אַ מייסטער אויף דעם געביט אין געווען ר' מרדכי'ע (טשעמערינסקי), ביי וועמען עס שוויבלט ממש מיט די דאָזינע גראפמע-קאַמבינאציעס.

און ניי ? אַ ד א י ם, דעם פיפיגן ב | אַ ד ם..

אָדער ;

אויסנעפּוצס זיד מ כ ת ר צ ח, נאָר עס ב ע 0 זי דך א א. װו.

אָבער לעצטנס, האָט אים פּרץ מאַרקיש (אים צו לאַננע יאָר) ווייט, ווייט אַריבערגעיאנט אין דער דאָזינער קונסט. ביי מאַרקיש'ן זעט מען בחוש, | וי ער איז פאַרליבט אין די דאָזינע קאַמבינאַציעס. נישטאַ אַ ליד, וואו ער זאָל זיד באַגיין אֵן זיי. און װוי דערפינדעריש ער איז!

ווינטל, ווינטל, נאָר נישט נ ר אַ זי ק, זיינען איצט די פּאַשע ע ר ט ער,

מיט מיין האַרץ, װי מיט אַ ב ? אַ ז זאַ ק, אָטעם איך דאַ אויף זיי: ה ע ר ט אי ר?

אָדער;

כ'בין שוין צוויי מאָל היינט גנ ע ווע ז ד אַ און נאָך זיין װע? איך אַ פ אַ ר טמ אַ 9.

--- ניט זיך ווינטעלע אַ וו ע נ ד ע --- נִיט זיד ריטשקעלע אַ ס ו ר מ ל..

באַזונדערס נוצלאַך (טיי?ל מאָל אַפילן אומטאַרמיידלאך) זיינען אַזעלכע קאַמבינירטע נראַמען, ביי ווערטער, וועלכע האָבן ויינינ, אָדער נאָר קיין גראַמען נישט. אָט למשל, איז צו ‏ אַרבעט" נישטאַ קיין נראַם, און זעט וי מאַרקיש גיט זיך אַן עצה : |

נו, נענומען צו דער אַ ר ב ע ט, ווער אין אוינן שווארצע פ א ר ב ה אַ ט!

אין , נראַמען-לעקסיקאָן" פאַרנעמען די דאָזינע קאַמבינירטע גראמען א נאנץ אָנזעעוודיק אָרט. נאָר אום איינצושפּאָרן פּלאַץ טו איך מיט זיי דאָס זעלבע, װאָס מיט די נראַמאַטיקאַלישע בילדוננען, דהיינו: צום סוף פון דער גראמעך-נרופּע גיב איך אָן עטלאַכע ביישפּילן פון מענלאכע גראַמעךקאָמבי- נאַציעס און דערביי אַ פאָרמולע, וי אַזױ זיי ווייטער צו בילרן, למשל:

אַרו ינפ ר 06

יִמ ע ס

צימעם

נמאס

בנעימות א. א. וו.

איך רים עס, איך פאַרשטשימע עס א. א. ו. (נר, יִם, ימע -ע ס)

דאָס זאל הייסן: נעם די ווערטער פון די גנרופּעס ,יִם" און ,יִמע", לייג צו זיי צו דאָס װאָרט ,עס" און דו װועסט באקומען גראַמען צוֹ -- , צימעס", ,נמאס" א, א. וו. טיי? מאָל באַנונן איך זידך בלוין מיט אַ פאָרמולע, װי למשל :

וי כ ע ט שוחט שוחד אויכעט א. א. וו

(נר. וי ד - ה אַ ט)

דאָס זאָל הייסן: נעם די ווערטער פון דער נרופּע גויך'", פייג צו זיי צו דאָס װאָרט , האָט", וועסטו באַקומען אַזעלכע קאַמבינאַציעס, וי , בויך האָט", ,יויד האָט", , רויד האָט" א. א. וו.

זעלבסטפארשטענדלאד, אַז מיט די דאַזינע פאָרמולעס שעפּן זיך נישט אויס אַלע מענלאַכע נראַמע-קאַמבינאַציעס,. איך וייזן נאָר אֵן די סאַמע עלעמענטאַרע פאָרמעס זייערע. דאָס איבערינע לאז אידך צו דער דערטינדעריש- קייט און פייאינקייט פון דעם װערסיפיקאַטאָר,

אָפּקירצוגנען און סמנים

א. א. װו, -- און אַזוי ווייטער.

אָד, -- אָדער,

א. אַנד, -- און אַנדערע.

נִר, --- גראַם,

(ג.) --- נאָמען.

(פ,) --- פויליש,

(ל.) --- ליטוויש.

* (לעבן אַ וואָרט) --- באַטייט, אַז אין ד ע ם ואָרט גווען זיך פונאַנדער די דיאַלעקטן (פּויליש און לימוויש).

(*') (לעבן אַ ווערטער-גרופע) --- באַטייט דאָס זעלבע פאַר דער גאַנצער גרופע.

(0) (לעבן אַ ווערטער-גרופע) --- באַטייט אַז דו ווערטער פון דער גרופּע

קלינגען גלויך אין ביידע דיאַלעקטן,

29

א

כאַלוואַ

מאַטניא

פּעטשא

אזא

אַללאַ

אַהא !

אוווא !

באַ !

הא ?

האָפּצאַצא !

הוהא !

הורא !

טראלאַלאַ !

כא כא!

נא!

קוואַ קוואַ !

קרא קראַ!

ראַטאַטאַ !

שא ! (0) אַמפּלואַ, אַננאַזשמאַ, בוא, בוזא, בורזשואַ, נאַלאַװאַ, טשיסונטשא, טשמא, טשעפּוכאַ, טשעקא, טשערטא, מאַמאַ, מולאַ, סודיאַ, סטאַרשינאַ, פּאַ- פּאַ, קאַזנא, אַ לאַ.. טאַ טא! ראז דואַ! סום רע, פּנע רע. (5,) שניידעריי, שוסטערוי, א, א, וו, (וע: +9).

א ב (פוגל. אַ 8)

שװואָב

שטאַב

שקראב (0) דזשאַב, דראב, קאַראַב, ראַב, איך באַב, בוכנשטאב, (5:) ווייב, לייב, שרויב א, א. וו. (זע: יב),

אַ - אַב ע ר

א ב ט (זץ:

אַ ב ל

מבול

מחבל

פאַבל

איך גראַבל (0) דזשאַבל, דיריזשאבל, מקבל, מי- זעראַב?ל, קאָמפאַרטאַבל, קאַפּאַבל, רעספּעקטאַבל, טאַבעל, קאבע? (גר. אַ ב-5,) (5:) ווייבל, מייבל? א, א. וו, (וע: יַב).

א ב ע

באַבע

גבאי

ברוך הבא

עולם הבא

זשאַבע

הושענא רבה

אדְרבא

להבא

אבא (נ.) (0) מדרש רבה, ספרא רבא, דראבע, האַנטאַבע, ווארצאַבע, שמאַבע, די ראַבע, איך שקראַבע, אויסנאבע, אוים- נאַָבע, לנבי, לאבי, מכבי,

אַ ב ע ס שבת (0) די זשאַבע-ס, דער באַבע-ס, דעם גבאי-ס א. א. וו. (זע; אַבע)). (פ.) טייבע'ס (נ.), שיובעס.

א ב ע ר אַראַבער בעפאַראַב(י)ער

אַ פּ ט)

אַבקע - אַ ד

מחבר

קאַנדעליאַבער

מקבר

איך דבר (0) דזשאַבער, שלאַבער, איך זאַלאַי בער, איך שבר, אָקטיאַבער, סענט- יאַבער, נאַיאַבער, דעקאַבער, אינ- האַכער, ליבהאבער. (נר. אַ ב, אַבע- ער, ר.) (פּ) ווייבער, לייבער א. א, וו, (זע; יַב),

אַ ב ק ע טע: אַ פּק ע)

אַ ג (פנל. אַ ק) זינזאַג פאַרלאג תרי"ג מיטן תג אסרו חתג איך וואג (0) באַשלאַג, פאַרקאָפּאַג, האַאג (נ,), פּראַג (נ.). (5) פויג, צווווג א, א, וו. (וע : 0ג),

פלאַנ,

אַנד (ע: א ק ט)

א נן

מנגן

קראַגן

פראַגן

קלאגן (0) באשלאנן, זאַגן, זינזאַנן, סאַרקאַ- פאַנן, פאַרלאַגן, וואַנן, (מיט אַלע) תגין, קאָפּענהאַנען (ג.), סאַנאַן. (פ,) פייגן, שווווגן א, א, וו. (זע: טג).

0

אַ נ ע לאַנע פראַנע פּראַנע (ג.) שרגא (נ.) (0) משוגע ומשנע, אַלפּאַנע, בליאַנע, בראַגע, בראָדיאַנע, זאַנע, טראַגע, מאַ-

לאַנע, סקריאַנע, פּליאַנע, פליאַגע, קלאנע, שפּאַנע, איך צענאַװיאַנע, נירערלאנע, שיקאַנאַ (נ.) אַ נ ע ר גראַנער לאַנער

איך באַלאַנער (0) שלאַנער, האאנ'ער (נ.), פּראַנ'ער

(ג,), שיקאַגאָ'ר (נ.). ‏ (גר. אַ ג, אַ גע -ע ר)

(פּ) שווייוגער, צייגער א, א, וו. (זע: ויג).

אַ ד (פגל. א ט)

חשד

כתב יד

מאַסקעראַד

מתנת יד

פּאַראַד

צד

קאַמעראַד

שמד

נע ונד

תיכף ומיד (0) ולד, ועד, אומן יד, האוחז ביד, חכמת היד, של יד, מיד ליד, כלאחר יר, נראַד, דאָקלאַד, דזשאד, װנאַנראַד, זאַד, טשאַד, בעזלאָד, לימאָנאַד, מאַד, מאַרמעלאַד, נאָמאַד, נאַריאַָד, סליאַד,

1

ישי

סמראַד, סקלאַד, פּאָדריאַד, פּריקלאַד, פאַסאַד, פאַצעיאַד, ריאָד, שאַקאַלאַך שפּאַד, באַנדאד (נ.), בערשאַד (נ.), פּעטראַגראַד (נ.), איך לאַד, איך שאד.

(5:) זייד, קרייד א, א. וו, (זע: טד)), אַ ד י ק צדיק קאַדיק . איך באַננאַדיק (0) דזשאַדעק, זאַדעק, פּאַריאַדעק,

װולאַדעק (נ.), (נר, אַ ד - י ק), (פּ) געשמיודיק, שנוידיק.

אַ ד י ש קדיש מחדש מקדש תתחדש (0)לאַדיש, נאָמאַד-יש, קאַמעראַד-יש א. א. וו. (נר,. א ד, א ד ע-י ש.)

א ד ל

אַדל

טאַדל

מנדל

משתדל

פראַדל (נ.) (0) יתנדל?, מאדל, סקלאַד-?, פּאָך- ריאַד-? א. א. וו. (גר, א ד - 5)),

(פ,) ביידל, קריידל א, א, וו, (וע: ניִדל), אַ ד ן ידען לאַדן (א)

אַדיק--א דע

נדן

שאַדן

שמדץ

נבוזראדן (נ.) (0) באַדען באַדען (נ.), די כתב יד'ן, מאַסקעראַד-ן, קאַמעראַד-ן, פּאַראַד-ן א. א. וו. (זע: אַד). (פ,) שניידן, פאַרמוודן א. א, וו. (זע: ײַדן),

אַ ד ע

באַלאַדע

באַריקאַדע

בריגאַדע

סטאַדע

סערענאַדע

עסטראַדע

נע ונד'ע

אודאי

פראַדע (נ.)

קאַנאַדע (נ.)

זיך מתודה

איך יאַדע (0) אַמבאַסאַדע, באַלוסטראַדע, בלאַ- קאַדע, נראַמאַדע, דאָסאַדע, טיראַדע, לאַמפּאַדע, לימאַנאַדע, לעוואדע, מאר- מעלאַדע, נאַגראַדע, פּאַליסאַדע, פֹּאַ-

מאַדע, פּלעיאַדע, פּראַמענאַדע, פּריאַדע, קאַװאלקאדע, קאַלאַנאַדע, קאַנאַנאַדע, קאַסקאַדע, קרעפּליאַדע,

ראַדע, שאַקאָלאַדע, שאַראַדע, שטאָרצ- ליאַדע, גניאַדע, גראַדע, א פיאדע (ווער).

איך האַדע, איך טשאַדע, איך נאַ- סיאַדע (זיך), איך פּאַדע, איך פֹּאַ-

פּאַדע (זידך), איך צעפּאַדע, איליאַדע,

א ד עק -- אַ ווע

אַלימפּיאַדע, אַרלעקינאַדע, בופאָנאַ-

דע, יערעמיאַדע, מעסיאַדע א. א. וו דעספּאַראַדאָ, טאַרנאַדאָ, מיקאַדאָ,

עלדאָראַדאָ, פּאַרטי, שדי. (גר. אַ -ד ו,

ד י).

(פ) געבוודע,

אַ ד ע ק (זע: אַד יק)

אַד ער

פליאַדער

מנדר

מסדר

אַמכאַפאַדאַר

נביר אַדיר

נאַ דיר !

קאַדר (0) חב"ד'ער, גראַדער, אַ ליאַדער, נע ונד'ער, איך באַדער, באַנדאַד'ער, בער- שאַד'ער, פּעטראַנאַד'ער, קאַנאַדער. (נר. אַ ד, א ד ע -ע ר, אָד. אַ- ד ע ר, די ר). (פ ) שניידער, שליידער א, א. וו. (זע: יַד),

אַ ד ק ע זע: אטקע)

אַוו (פגל אַ ף) כבוד אב כתב מחלך רב ערב רב שקלאַוו כראַװו זשװאַוו

(0) בן הרב, הון שבכתב,,. אוסטאַו,

רב, לאו, תורה זואַוו, סאָסטאַו,

32

סטאַוו, סלאַוו, ספּלאַװו, שטשאוו, אֶק- טאַו (נ.), באָלעסלאַװו (נ.)

אַ ווי שׁ מאָלדאַװויש סלאַװויש סקאַנדינאַװויש (0) קלאַװיש, פּאַװיש, שקלאַװיש. (זע: אַו, און אַוע). (פּ) גאוה'יש, תאוה'יש, פויוויש (נ.),

א ו ון איך דאַוון מתכוון (0) קאַװאַן, די שקלאַו-/, דעם קו- טשעראַװע-ן א. א. װו, (זע: אַו, און אַוע).

אַ וו ע פּאַווע קאַווע בראַווע זשװואַווע טשיקאווע קוטשעראַווע כך הוח חוה איך האַװע (0) אַבלאַװע, אופּראַװע, אָקטאַוע, בולאַווע, װיסטאַװע, זאַבאַוװע, זאַס- טאַווע, כאַליאַװע, לאַוװע, ספּראַוװע, פּאַטראַווע, קאַנאַווע, קודריאַװע, קו- ליאַווע, שטשיפּיליאַװע, סלאַװע (נ.), ליבאווע (נ.), מיטאווע (נ.), מלאַווע (נ.), פּאָלטאַװע (ג.), איך אַביאַווע, איך אָטפּראַװע, איך איזבאַווע (זיך), איך איספּראַוװע (זיר),

35

איך דאַבאַװע, איך זאַסטאװע, איך סאַסטאַװע, איך פּאָפּראַװע, איך פּלאַ- ווע, איך פּריבאַװע, איך פאַרפּראַװע, בראַוואַ !

(פ5) גאוה, תאוה,

אַ ווע ר אויר חבר זשאַװוער איך נאַװער (0) מעביר, חוק ולא יעבור, בראַװער,

זשװואַװער, טשיקאווער, קודריאַווער, קוטשעראַוער, שטשיפּיליאַװער, פי- באַוװער, מיטאווער, מלאַװער, פּאָל- טאַװער. (גר. א וו, א וו ע-ע ר ר ). אַ וו ק ע

פּיאַווקע

דוקא

חוח'קע

איך האַװוקע

נאַפּקע

שאַפקע

(0) אַטפּראַווקע, בולאַווקע, זאבאַווקע, זאַסטאַווקע, יאַװוקע, לאַווקע, מער- זאַווקע, סטאַווקע, ספּראַװקע, פּרי- באַווקע, קאַזיאַווקע, (אין) אָטסטאַווקע, (אויף) פּאָפּראַװקע, סלאַװקע (נ.), נאַנראַפקע, קאַראַפקע.

װיסטאַווקע, טרוסקאווקע, כאַליאַווקע, פּאַדסטאַווקע, קוקאַווקע, שיקאווקע. (פ.) פייווקע (נ.),

אַווע ר - און

אַ ו (פול. אַ ס)

אלמאַז

נאַז

טאָפּאַז

עקסטאַז

אַז

בלע"ז

קאַװוקאַז ו0) מוציא לעז, ט"ז, ויאז, זאַקאַז, טאַז, טאַראַנטאַז, סקאַז, פּריקאַז, פאַז, (אויף) פּאַקאַז, קניאַז, מאַז. (פ.) אייז, גרייז א, א. וו. (זע: שו).

אויע אינוואזיץ אַפאַזיץ אָקאַזיע בורזשואזיע נימנאַזיע פאַנטאַזיץ אַזיץ

(גר. אַן -י ע).

אַזל מזל איך נזל באַזעל (1.) (0) בר מזל, שלימוזל. (גר. אַ ז-- 5). (5.) מייול, קרייזל א, א, וו. (זע; וִַזל),

א זן בלאַזן חזן פראַזן (0) די אַלמאַז-ן, גאַז-ן, עקסטאַזדן א. א. וו. (זע :

טאָפּאַז-ן, אַז),

אזע - א ט

(5 ) אווזן, ווייזן א, א, וו. (זע:

נוִזן).

אזוע װאַזע עולם הזה פראַזע מבזה אשכנזי

(0) באַזע, נאזע, זאַראזע, סאַזע, פּאַזע, איך דערקאזע.

אַ וע ס

עזות

אָאַזיס

באַזים (0) באַזעס, ואַזעס, זאַראַזעס, זראַ- זעס, סאַזעס, סקאַזעס, אַשכנזי'ס, איך

זראַזע,

דערקאַזע עס. (נר. אַ ז, אַז ע - ע ס, א יז) (פ.) ווייז עס, באַװוייז עס א, א, ו. (זע: !ז). אוער

חזיר

מזהיר

איך חזר (0) קאַװקאַזער, (גר. א ז. א ז ע - עה, איר) | (פ ) הייזער, ווייזער א, א, וו. (וע: ווִזער),

א זק ע װטע: אַסקע)

אוש (פנל א ש) באַנאַוש באַנדאָזש

04

מאַסאַזש

עטאַזש

עקיפּאַזש

פּאַזש

קוראַזש (0) אַרביטראַזש, באַלאָטאַזש, בלאַ- מאַזש, בלינדאזש, דרענאוש, טי" ראַזש, טריקאַטאַזש, מאַזש, מיראַזש, מעטראַנפּאַזש, סאַבאַטאַזש, סאַק-

װאיאַזש, סטאַזש, סטראזש, פּאַסאַזש, פּייזאַזש, פּליאַזש, פוראַזש, קאַלפּאָר- טאַזש,. קאָמאַפלאַזש, קאַרטאָנאַזש, קאָרסאזש, שאנטאַזש, ערמיטאַזש (נ.)

אַוש ק ע זע: אַשקע)

אַ ט (פגל. אַ ד) אַדװאָקאַט אַראָמאַט אַריסטאָקראַט בלאַט דעלענגאט דעפּוטאַט האַרמאַט טאַט כוואט מאַננאט סאָלדאט סענאט פּשט קאַנדידאַט רעזולטאט שטאט אַקוראַט גלאַט דעליקאט זאָט

58

מאַט פּריוואַט כמעט

בפרט

הרי את שבט

נאַט !

שאַט ! געהאַט גע'שמד'ט פאַרשאַט איך ראַט איך פאַרראַט איך באַשטאַט

(0) אַזיאָט, אַקראָבאַט, ביוראַקראַט, דיפּלאַמאַט, דעמאַקראַט, יאַט, לאוע- ראָט, ליטעראט, מולאט, מעצענאט, פּיראַט, ‏ פּלוטאַקראַט, פּסיכאָפּאַט. פּרעלאט, רענענאט, כאַלאַט, פאט, סע- פּאַראַט, פּאַניע בראט, (אויף) פּראָ-

קאַט. אַדרעסאַט, אױיטאָמאַט, אַטענטאַט, אַטעסטאַט, אינטערנאַט, אַפּאַראַט,

גראַנאַט, דובליקאָט, דוקאָט, טראַק- טאט, טאָמאַט, טריומוויראט, לאַט, לעגאט, מאַניסטראט, מאַנדאַט, מאַרי- נאָט, מושקאט, סאַלאַט, סוראָנאַט, סינדיקאָט, סעקרעטאַָריאַט, עטאט, פּאָט, פּלאַניאט, פּלאָט, פּלאַקאט, פּראַ-

לעטאריאט, פּרעפּאַראַט, פאַבריקאַט,.

פאַלסיפיקאַט, פאָרמאַט, קאַליפאַט, קאָמוניקאַט. יאַט, קאַנאט, קאָנסולאַט, קאַראַט, קוואדראט, קװיאַט, קילאַװאַט, קלו- מאָט, קראַװאַט, ראַבאט, ראַבינאַט, ראַזװראַט, רעפעראט, שאַבמאט,

קאַזעמאַט, קאָמיסאַר-

א ט - אַ טמ אָר

שטאַאַט, שפּאַגאַט.

פּעטשאַט, נאַפּליעװאַט! װאַריאַט, װאַרשטאט, פּאַװיאט א. אַנד. (,) לויט, צייט א, א, וו. (וע; 6ט)),

אַ ט אַ ר (פנל. אָט ער) אַניטאַטאָר אימפּעראַטאָר אַמאַטאָר אַסימיליאַטאָר אַראַמאָר אָרנאַניזאַמאַר גובערנאַטאַר דיקטאַמאָר דעקאָראַטאַר ווענטילאַטאַר לאָקאַטאָר סענאַטאָר פּראָװאָקאַטאָר קאָמבינאַטאָר רעפאָרמאַטאָר עקװאַטאָר

(0) אַדמיניסטראַטאָר, אװיאטאָר, או- זורפּאַטאָר, אימיטאַטאָר, אימפּראַװי-

זאַטאָר, איניציאטאָר, אָפּעראַטאָר, אַקאָמפּאַניאַטאָר, אָרדינאַטאָר, אַרענ- דאַטאָר, גלאַדיאַטאָר, דעקלאמאַטאָר, טראַנספאַרמאַטאָר, ליקװידאַטאָר, נאַ- װאַטאָר,. עקזאַמינאַטאָר, עקספּלאַ-

טאַטאָו, עקספּראָפּריאַטאָר, פּאָפּולאַרי- : זאַטאָר, פּולװעריזאַטאָר, פּלאַגיאַטאָר, !פּלאַנטאַטאָר, פּסיכיאַטאָר, קאַאָפּעראַ- ! טאָר, קאַלאַניזאַטאָר, קאַנספּיראַטאָר, ;קוראַטאָר, רעגולאַטאָר, רעסטאַראַטאָר.

איזאָלאַטאָרך, אילוסטראטאָר, אינ-

טערפּרעטאַטאָר, אַמבולאַטאָר, דעסטי-

א טים -א טל

לאַטאָר, טאָטאַליזאַטאָר, לעניסלאַטאָר, מאַניפּולאַטאָר, מולטיפּליקאַטאָר, עלע- װאַטאָר, פּראָקוראַטאָר, פאלסיפיקאַ- טאָר, קאָמפּילאַטאָר, קאָנסערװאַטאָר, קולטיװאַטאָר, רעגיסטראטאָר, רעצו-

טאַטאָר, פּאַלאַניזאַטאָר, רוסיפיקאַ- טאָר א. א. װו. (זע: אַציע)). אַ ט י ם באַלעבאַטים בתים

(0) איך אַטעם, נם אתם, אולטיי מאַטום, דאַטום, פאַטום, איך באַי שטאט אים, איך פאַרראַט אים, איך ראט אים, עס פאַרשאַדט אים, ער כֿאַָדט אים א. א. װ. (גר. אַ ם, אַטע-- אי ם)

אַ ט יע דיפּלאָמאַטיע כרעסטאָמאַטיץ אַפּאַטיע אַנטיפּאַטיעץ סימפּאַטיץ אַריסטאָקראַטיע ביוראָקראַטיע דעמאָקראַטיע (0) גאַלימאַטיע, האַמעאָפּאַטיע, טעלע- פּשטיעץ. אױטאַקראַטיע, פּלאַטיע, שטיא, קאַטיע ()- (גר. אַ ט- י ע)

אַ ט י ק חכם עתיק גראַמאַטיק לונאַטיק מאַטעמאַטיק

0

פאַנאַטיק

גלאַטיק (0) פּידאַטיק, פּעטשאַטיק, אַקראָבאַ- טיק, ראָנמאַטיק, נומיזמאַטיק, סטאַ- טיק, פלעגמאַטיק, קװאַדראַטיק, אַך- ריאַטיק (נ.)

אָסטאַטעק, זאַראַטעק, לאַטעק, סטאַ-

טעק, פּאַטעק. (גר. א ט - י ק)). (פ,) פאַרצויטיק,

אַ טי שׁ אויטאָמאַטיש אַנטיפּאַטיש אַפּאַטיש אַריסטאָקראַטיש באַלעבאַטיש ביוראַקראַטיש דיפּלאָמאַטיש דעמאָקראַטיש דראַמאַטיש סימפּאַטיש סיסטעמאטיש עץמפאַטיש פאַנאַטיש פלענמאַטיש (0) גראַמאַטיש, דאָגמאַטיש, האָמעאַ- פּאַטיש, בראָמאַטיש, מאַטעמאַטיש, סטאַטיש, סימפּטאָמאַטיש, פּסיכאַ- פּאַטיש, פּראָבלעמאַטיש, פּראָגראַמאַ

טיש. יאָט-יש, סאַלדאַט-יש א. א. וו (כר. א ט -- י ש) (פ.) לייטיש, פאַרצייטיש א, א, (ו, (זע: יים). אַ ט ל מבטל איך בטל

37

איך צעפּאַטל

מאַטל (נ.) (0) א באַטל, יאט-ל, באַלאַט-?, שפּאַ- נאט-ל א. א. וו. (גר, אַ ט - 5)). (פ5,) בײַטל, טײַמל א, א, וו, (זע; יײַטל),

אַ ט ן

בראַטן

משא ומתן

שאַלאַטן

מתחתן

ראַטן

באַראַטן

פאַרראַטן

פארשאטן

באַשמאַטן

קאַרפּאַטן (נ.) (0) דאַטן, דעבאטן, ציטאַטן, קאַטן, קראַטן, די שטאַאַטן, דעם טאַטע-ץ, דעם גלאַט-ן, די אַדװאָקאַט-ן א. א. וו (גר. א ט, אַ ט ע - |) (פ5,) וייטן, צויטסן, א, א, (ו, וים).

(זע ;

א ט ע װואַטע טאַטע פּיאַטע שמאַטע אַקוראַטע גלאַטעץ געהאַטע גע'שמד'מע דעליקאטע זאַטע מאטע סעפּאַראטע

א טן- א טע

פּריוואַטע

לעת עתה

זלאַטע

איך לאַטע (0) בלאַטע, דאַטע, דעבאַטע, װיפּלאַ- טע, טראַטע, טשאַטע, כאַטע, לאַבאַ- טע, לאָפּאַטע, מאַרענאַטע, מיאַטע, סאַלאַטע, סאָנאַטע, סעראטע, פּאַלאַ- טע, פּלאַטע, פאַצעיאַטע, ציטאַטע, קאַנטאַטע, קראַטע, ראַטע. האָרבאַטע, דזשאַבאַטע, שטשערבאַטע, מאַרדאַטע, פּוזאַטע, פּאָפּעליאטע, פאַ- לאָסאַטע, קאַרפּאַטע, סמאַרקאַטע, פּיסקאַטע, פּענקאַטע, הינקעװאטע, יאָלדעװאטע, לעקישעוואטע, נאַרישע- װאַטע, סטילעוואטע, פּאַרכעװאַטע, פּליכעװאַטע, פאַנפעװואטע, קאָלטענע- װאַטע, קודלעװאַטע, קילעװאטע, שװאַנצעװאַטע, תמ'עװאטע, איך פּראַטע,

איקעװואַטע, באָטשקעװאַטע, באָקע- װאַטע, גוליעװאַטע, האָנאָרעװאַטע, חולה'װואַטע, חזיר'עװאַטע, לעקעכע- װאַטע, סמשוגע װואַטע, סוקעװואטע, סטױפּעװאַטע, סטרופּעװאטע, פּאַסקע- װאַטע, פּיפּקעװאַטע, פּלוטאַװאטע, פּרישטשעװאַטע, פראנצעוואטע, צאַצ- קעװואַטע, קאַסעװאטע, קאשטענע- װואַטע, קלאַטשקעװאטע, רודאָװואטע, שנצ'עװואַטע, שישקעוואטע.

לענאַטאַ, מאָדעראַטאַ, סטאָקאטא, פּיטשיקאַטאָ, פערמאַטאָ, ברוך אתה, ישיבה של מטה, חתום מטה, התעוררן- תה דלתתה, פּערסאַנאַ גראטא, טרא-

װויאטא. (5) באַנײַטע, באַפרעַטע א, א. וו, (זע: ניט).

א ט ע ס

גאטעס

רעמאַטעס

מתת (1.)

סאָקראַטעס (נ. ) (0) כוואטעס, פּאַניע בראַטעס, קװויאַ- טעם, פּאַטאָס, קרבן חטאת, גראַטיס, סטאטוס, איך באשטאט עס, איך ראָט עס א. א. וו. די גראַטע-ס, די כאַי טע-סם א. א. װו, (זע: אָט, און אַטע),

אַ ט ע ק זע: אַטיק)

אַ ט ע ר (פול. אַטאָר)

טעאַטער

קאַטער

קוואַטער

קראַטער

מוותר

מתיר

איך מאַטער

איך פּטר

איך פּלאַטער (0) אַקוראַטער, בלאַטער, גלאַטער, נע- שמד'טער, דעליקאַטער, זאַטער, מאַ- טער, סעפּאַראַטער, פּריװאַטער, פּראַ- טער (נ.), באַשטאַט ער, פאַרראַט ער, האַרבאַטע-ר,, פּוזאַטע-ר, א. א. ו.

(גר. אַ ט, אַ ט ע - ע ר, ד ער) (פ.) קרייטער, פאַרשויטער א, א, ו, (וע: יים), אַ ט ק ע יאַטקע לאַטקע פּאַלאַטקע

שמאַטקע

38 זלאַטקע שמדיקע פראַדקעץ (0) אָפּלאַטקע, גראַטקע, װאַטקע,

ווזישצטקע, זשאַטקע, טאַטקע, כאַטקע, לאָפּאַטקע, פּאַני מאיטקע, סאראסאט- קע סטאטקע, סעראַטקע, פּאַטקע, פּיאַטקע, פּיסקליאַטקע, פּעטשאַטקע, פֿאַצעיאַטקע, קאַנפעדראַטקע, קליאַט- קע, קראַװאַטקע, קרופּטשאַטקע, ראַ- גאטקע, שאַטקע, מיאטקע, סמיאַטקע, װיאַטקע (נ.), קאַמטשאַקע ((נ.), ננתקה. |

גראַדקע, זאַסאַדקע, זאַקלאַדקע, לאַמ- פּאַדקע, ליכאָראַדקע, מאַרמעלאַדקע, סקלאַדקע, פּאַדקלאַדקע, פּאָמאַרקע, פּלאַשטשאַדקע, פּערעסאַדקע, קאַדקע, קלאַדקע, שאָקאַלאַדקע, האדקע, איך בדק'ע.

אַקראָבאַטקע, אַריסטאַקראַטקע, דיםּ- לאָמאַטקע, װאַריאַטקע, כװאַטקע, פו- טעראטקע, מאַגנאַטקע, מולאַטקע, מע- צענאַטקע, סאַלדאַטקע, פּסיכאָפּאַטקע,

קאַנדידאַטקע א. א. װוו. (נר. א ט- ק ע) אַ ט ק ע ס נאַטקעס פּאָדאַטקעס

(0) אָסטאַטקעס, זאַדאַטקעס, סטאט- קעס, די יאטקע-ס, די לאַטקע-ס א. א. װו. (זע: אטקע)).

אַ ט שׁ יונגאַמש סמארקאַטש פּאַרטאַטש

89

פּיסקאַטש

קװואַטש

איך פּאַמש (0) באַכמאַטש, באָראָדאַטש, גראַטש, הארבאטש, לאַטש, מאטש, סקאַטש, סראטש, פּראַטש, פּאַטיאטש, פעך- דאַטש, קאָלאָדאַטש, פּיטש פּאַטש, בוי טשאַטש (נ.), איך ואַטש, גאַראַדזש, דזשערקאטש, פּטראָהאַטש, פּוהאַטש, פאַנפאטש, (פ.) דייטש, סטייטש א, א, (ו. ויטש),

(וע:

אַ ט ש ע

דאטשע

קליאַטשע

איך פּאַרטאַטשע

איך פאַרקאַטשע

איך קאַטשץ (0) זאַדאטשע, סדאטשע, באטשע (נ.), איך טאַראַטשע, איך טלאָמאטשע, איך מאַטשע, ‏ איך נאַזנאַטשע, איך סטראַטשע, איך פּאָבאַטשע, איך פּראַטשע, איך צבוע'טשע, איך צע- נראַטשע, איך צעמיאטשע, איך צע- פּלאַטשע, באַקאַטשיא (נ.). (גרי א ט - זש ע)

א ט ש סקס ע

טאַטשקע

קאַזאַטשקע

קאַטשקע

איך באַטשקע

איך מאַטשקע

איך פּאַטשקע (0) באַליאַטשקע, נראטשקע, דאטשקע, װאַטשקע, טשאַטשקע, ‏ סטאַטשקע,

אַטשע-- אד

ספּיאַטשקע, פראטשקע, פּאַלעווטש- קע, איך קוואטשקע,

באטראטשקע, בורלאטשקע, זעמ- ליאָטשקע, טרייפניאטשקע, טשר דאַטשקע, כיטראטשקע, סיביריאטשי קע, פּאָטאַטשקע, פּאַליאַטשקע, פּאַר- טאַטשקע,, פּינטאטשקע, פּראַטשקע, פּראָסטאטשקע, פויליאאטשקע, צבוע- טשקע, ליטוואטשקע.

אַך געמאַך דאַך ואַך זאך כרך מאָנאַך סכך פאַך וקראַך שאַך שבח שליאַך שמאך שפּראַך תנ"ך אַ סך פלאַך שװאַך אַך! טראַך ! לאָז געמאַך ! איך (באַ)וואַך איך דערוואך איך לאַך איך מאַך איך פאַרמאַך

אַכט - אַ כ ע

איך פאַרפלאַך (0) אַלמאַנאַך, באַך, ליאַך, סטראַך, פעלאַך, ב"ח, ר"ד, ש"ד, גזירת ת"ח, היינו הד, כד וכד, מה בכך, (אויפן) סמך, ,יאַך". (פּ.) אייך, גלייך, רייך א, א. נו, (זע: ייך).

אַ כ ט

טראַכט(אַ) יאַכט

מאַכט

נאַכט

פּאַכט

פּראַכט פאַרדאַכט פראַכט

שאַכט

שלאַכט

זאכט

(אין) אַכט (מיט) באַדאַכט געבראַכט פאַרבראַכט מיר דאַכט איך טראַכט איך באַטראַכט איך פאַרטראַכט איך אַכט

איך פאַראַכט ער װאַכט

ער דערוואַכט ער לאַכט

ער מאַכט

ער פאַרמאַכט ער פאַכט

ער פאַרפלאַכט

40

ער קראַכט

ער שוואכט

ער שמאַכט (0) אומנעבראַכט, אױסגעבראכט, אויפנגעבראַכט, אַראָפּנעאַכט, פאַראור- זאכט, אין אָנבאַטראַכט. (פ) לווכט, פווכט א, א. וו,. (וע: ווכט),

אַ כ ט 5 אַכטל װאַכטל שאַכטל שפּאַכטל

אַ כ ט ע

משפּח'טע

פּלאַכטע

שליאַכטע (0) אסמכתא, שאַכטע, בוכטעבאַ- ראַכטע, ‏ שאַכטע די בראַכטע, די אַכט-ע, די באַטראַכט-ע א. א. (. (זע: אַכט)). (פ ) לויכטע, פייכטע א, א. וו. (זע; נוכטע),

אַ כ ל קאַכל תנ"כ'ל איך אכל (פ ) וֹאֵיכל, מאכל, בייוכל, טייבל,

אַ כ ע טשערעפּאַכע ראַכע פלאַכעץ שװאַכע

41

(0) בליאַכע, ניעראַכע, פּאַפּאַכע, פּלאַכע, פּליאַכע, איך טראַכע.

(9) גלויכע, רייכע א. א. וו. (וע:; כע). |

אַ כ ע ס

נחת

משולחת

יד אחת

צולהכעים (0) מיחס, מתיחס, שעה מוצלחת, מעור אחת, עיר הנידחת, ויאַכעס", לאַכעס, ליאַכעס, איך באַװאַר עס, איך פאַרמאַך עס, טשערעפּאַכע-ס א. א. װו. (גר. א ך, א כ ע - ע ס, ס, איז) (פ) שייכות, גלייך עס א, א, וו. (זע: ייך).

אַ כ ע ר

זנאַכער

פּאַריקמאַכער

שאַכער

פלאַכער

שװאַכער (0) דבר אחר, כעלות השחר, איך סחר, איך שטאַכער. (גר. א ך -

ע ר, אי ר) (פּ) בייכער, רייכער, גלייכער א. א. ווֹ. (זע: יײַכער). אַ ל

באַל

באָקאַל

נאַל

גענעראל

װאַל

אַכעס -אַל

װאָקזאַל זאַל כלל כף הקל מאַטעריאַל מאָראַל מעטאַל נאַכטינאַל סיננאַל סקאַנדאַל (וואַסער)פאַל פינאַל קאַנאַל קאַפּיטאַל קװאַל קוואַרטאַל קינזשאַל קרימינאַל שטאַל שלל איבעראל בדיל הדל (איז) מל קאַפּאַל איך באַל איך פּראַל איך פאַל איך קנאַל איך שאַל איך שטראַל איך שנאַל 8

אידעאל אַריגינאַל באַנאַל ברומאַל געניאָל

אַלאֿך- אַ לט

לאָיאַל לאָקאַל ליבעראַל נאַציאָנאַל נאָרמאַל נײיטראַל סענטימענטאַל עגאַל קאָלאָסאַל ראַדיקאַל רעאַל

(0) אנשי בליעל, בעל, ויחל, 58, בכל?, יוצא מן הכלל, לטובת הכל5, מאמר חז"ל, הנ"ל, ז"ל, מהר"? (נ.), אַדמיראַל, אָטװאַל, אימפּעריאַל, אינ- טערװאַ?, אָריענטאַל, אַרסענאל, דאַל, װאַנדאַל, װאַסאל, װאַקאַל, זשורנאַל, טריבונאַל, כאָראַל, לינעאל, מאַדרי- גאַל, מיאַל, נאכאל, סאַנדאַל, פּאָך- װאַל, פּעדעסטאַל, פּערסאָנאַל, פּרינ- ציפּאַל, קאַנאַװאַל, קאַניבאָל, קאַפּראַ5, קאָראַל, קאַרניואָל, קריסטאַל, ריטואַל, רעגאָל, שאַקאל, שעפּטאַל, שפּאַל.

אוניווערסאַל, האָריזאַנטאָל, טעאַט- ראָל, טעריטאָריאַל, לענאַל, מאָנומענ- טאָל, נאַטוראַל, סאַציאַל, סספּיראַפ, פּראַװינציאָל, פּראַפּעסיאַנאַל, פאַטאַ5, פונדאַמענטאַל,, פעאָדאַל, צענטראַל, צערעמאָניאַל,, קאַטאַסטראַפאַל, קאָ- לעניאַל, קאַרדינאל, קלעריקאַל, ראַ- ציאָנאַל, אוראַל (נ.), בייקאל (נ.), טראַנסװאַל (נ.), פּאַרטונא? (נ., האַספּיטאל, שיקזאַל,

אַוואַל, וואואל, במאל, מאָסקאַל, מע- דאַל, סמאַל, עמאַל, פּעדאַל, ראֵיאַפ, שאַל, פעווראַל,

42

אל אַ ך

נלח

מהלך

מלאך

קאַלאַך

משלח (0) בשלח, באַפאַל?ל איך, מל'ע איך א. א, וו. (גר. אַ ?, אַ 9 ע-איר) (פּ,) ליילאַך, צעבייל איך א, א. וו. (זע: ויל),

קאַלב שװואַלב האַלב זאַלפּ םקאַלפּ אַלפּ

אַלד -- אַל ט געװאַלד װאַלד עמעראַלד פאַלד באַלד אַנשטאַלט נגעהאלט נעשטאַלט אַלט פֿאַרנאַלט קאַלט איך אונטערהאלט איך באַהאַלט איך פאַרהאַלט איך פאַרװואַלט

5

איך שפּאַלט

ער באַלט

ער מל'ט

ער צעפּראַלט

ער פֿאַלט

ער באַפּאַלט

. ער צעפאַלט

ער קנאַלט

ער שאַלט

ער שטראַלט

ער שנאַלט (0) ער שאַלט און װאַלט, אַספאַלט, (פ ) אוולט, צעביילט א, א, וו. (וע: וולט),

אַ לט ער אונטערהאַלטער בוכהאַלטער מיטלאַלטער ספּיאַלטער פאַרוואַלטער קאַלטער

(0) האלט ער, פאַלט ער א. א. וו (גר. }|

אַלט -ע ר) (פ ) אוולט ער, ביילט ער א, א, וו, (זע: וילט),

א ל י ע טאַליע כװואַליע ליאַליע קאַליע גדליה איך כמאַליעץ איך סמאַליע

(0) האליע, סאַליע, פאליע, איך וואַ-

א לט ער -אַלן

ליע, איך פּאַליע, איך קראָכמאַליע,

נאַלאַ. באַטאַליע, באַליע, ואקכאנאַליע, פּמליא, קאַנאַליע, , קאַנצעראַליע",

אַמאַליע (נ.), אויסטראליע (נ.), אי- טאַליע (נ.), טאליא (נ.).

אַ ל י שׁ מאָראַליש מוזיקאַליש ריזיקאַליש איך חליש

(0) פּאַראַליש, איך פּאַליש, וװאַקאַ-

ליש, טעאטראליש, כאָראַליש, כלה'יש,

| מעטאַליש, סינאַנאָגאַליש,, פּאַטריאַר-

כאַליש, פֿיזיקאַליש, / אויסטראליש,

אַריענטאליש, בעננאליש, פּאָרטונא- , ליש א. א' וו (גר, וי שׂ),

א ל, אַ ? ע-

אל ם עו אַלמן בית עלמין פּאַלמען פּסאַלמען זלמן יקלמן שלמון (גר. אַ ? - מ ע |)

אַ לן בעלן איניציאַלן אַנאַלן מינעראַלן שפּאַרגאַלן באַלן

אלע-אַלקע

מל'ץ

צעפּראַלן

באַפאַלן

פאַרפאַלן

צעפאַלן

קנאַלן

שאַלן

שטראַלן

שנאַלן (0) די גענעראַל-ן, דעם ברוטאַל-ן א, א. וו. (גר, א 9 דן) (5.) איילן, פאַרוויילן א, א, וו, (זע: ויל).

א"ל ע

הלה

כלה

כף הקלע

אַלע

ביאַלע (נ.)

מאַלע (נ.)

צאַלע (נ.)

מגלה

ממלא

(איז) מל'ץ'

איך צעפּראַלע (0) זאַװאַלע, סאַלע, סקאַלע, פּאָב- װאַלע, פיליאַלע, צענטראלע, קאַזאַלע, קאַטעדראַלע, װיאַלע, סטאלע, שמיאַ- לע, באַנאַל-ע, ברוטאל-ע א. א. װ. (גר. א ? - ע)). (פ.) יעלה, מעלה, שאלה, בית דין של מעלה, חכם בלילה א. א. וו. ‏ (זע: יילע).

אַ לע ס

דלות

| באַנאַל-ער,

44

מלית

אַלעס (0) התנלות, חלות, כלות, שטיוא- לעס, מאַלע'ס (נ.), צאַלע'ס (נ.), איך פאַל עס, די סקאַלע-ס א. א. װו. גר,

אַל, א ? ע - עס, ס, א יז) (פ.) התפעלות, יעלות, שיר המעלות שאלות, אַל ע ר דאַלער מאַלער פּראַלער

(0) קאַלער, װיאַלער, סטאַלער, שמיא- לער, אוראַלער (נ.), בייקאלער (נ.), נאַציאָנאַל-ער א. א. װ. (זע: אֵל).

(5.) מיילער, קיילער א. א, וו. (זע: ײַלער),

אַ ל ץ

זאַלץ

שמאַלץ

אַלץ

איך שנאַלץ

װאַליץ

מאַלץ

פאַלץ (0) האַלדז, אַן אַלטס, א קאַלטס, האלטס ! פאַלטס! דעם ואלד-ס, דעם אַנשטאַלט-ס א. א. װו. (גר. אַ לה א ט - ס)

אַ לק ע נאַלקע בת מלכה מלוה מלכה

49

סמיקאַלקע פיאַלקע צאַלקע (1נ.) (0) באַלקע, בעזפּאַלקע, בריזנאַלקע,

האלקע, מאָטשאַלקע, מיאַלקע, סקאַלס | קע, פּראַלקע, קראָכמאַלקע, רוסאַלקע. | (0) גרם, חמון עם, ! חכם, פּנם, רבינו תם, הנם, כחול הים, מעבר לים, טועם טעם, להד"ם, סופר

האלקע, וואואַלקע, טאַילקע, ליאַלקע, מאָסקאַלקע, סטאַלקע, נדליה'קע (ני), סאלקע (נ.). (גר. אַ 5 - ק ע)).

אַ לק ע ס מלקות החסתלקות (0) אַנטאַלקעס, װאַלקעס, מאַרשאַל- קעס, פּידפּאַלקעס, פּריקאַהאַלקעס, די האַלקע-ס, די פּאַלקע-ס א. א. וו (זע: אַלקע).

אַ ם אֵם באַלזאם בשר ודם מאַראַראַם טעם ים לאַם מאַדאַם עלילת דם ראַם תם געראם מן הסתם איך גראַם איך פֿאַרדאַם איך פארזאם איך פאַר'סם איך (פַּאַר)צאַם

טראַם, פּאַלאַם, מאָנאַנראַם, עפּינראַם, פּליאַם,

א לקעס - אַ מ מ

איך (פאַר)קאַם

איך פלאַם

איך צע'דם

איך ראַם

איך שאַם

איך שטאַם

כח המדמ(ה),

סת"ם, מהר"ם, רמנ"ם, רשב"ם.

איסלאַם, בלאַם, דאם, דראדעדאם, יא' טעבע דאם, כאַם, מאָדאַ-

פּראָגראַם, קילאָגראַם, קראַם, שואַם, שליאַם, שראַם, שטראם, באם ! האַם האַם! אַמסטערדאַם (נ.), סיאַם (נ.), לאַננזאַם, אויפמערקזאַם, אַרבעטסזאַם א, א. וו.

אַ מ ט אַמט באַ'טעמ'ט פאַרגאַמט צע'תמיט ער נגראַמט ער פאַרדאַמט ער פֿאַרזאַמט ער פאַר'סמיט ער פאַרצאַמט ער פאַרקאַמט ער פּלאַמט ער צע'דמ'ט ער ראַמט ער שאַמט ער שטאַמט זאַמד

אַמל--אַ מע ס

אַ טמ 5 איך זאַמל איך שטאַמל (נר. א ם - 9)). (5 ) ויימל, שטריומל,

אַ טם ע

דאַמע

דראמע

טעלענראמע

ליאַמע

מאַמע

פּאַנאָראַמע

פּראָנראַמע

רעקלאַמע

בבא קמא

געראמע

מן הסתמא

נחמה (נ.)

שליאמע (נ.)

שמאי

לבן הארמי

מטמא

איך טאַראַראַמע (0) כח המדמה, ברה כחמה, לקוי חמה, ע? אחת כמה וכמה, רמאי. נאַמע, דיאַגראַמע, סאַלאַמע, סטענאַָ-

גראמע, פּאָמאִינע יאַמע, פּאַנאַמע, פּליאַמע, קליאַמע, שטראַמע, דינאַמאָ, אויסנאַמע, ‏ אויפנאמע, אייננאַמע, הייבאַמע, נאבנאמע, לאַנגגאַמע.

אויפמערקזאַמע, אַרבעטסזאַמע א. א. וו אַ מ עו עקזאַמען צוזאמען

40

באַיטעמ'ען

גראַמען

טאַראַראַמען

ליאַמען

פאַרדאַמען

פאַרזאמען

פאַר'סמ'ען

פאַרצאמען

פאַרקאמען

פלאמען

צע'דמיען

צע'תמ'ען

ראַמען

שאַמען

שטאַמעץ (0) מזדמן, אַמען, באַלזאַמען, נאַמען, דאַמען, דיאַגראַמען, טעלענראַמען,

| ימ'ען, מאַדאַמען, מאָנאַנראַמען, סטע-

נאָגראַמען, עפּינראַמען, פּראַנראַמען, קילאַנראַמען, רעקלאַמען, שואמען, פּליאַמען, שראַמען, דער מאַמען, דעם

| געראַמען, דעם שטראַמען, נחמה'ן (נ.),

שליאמעץן (נ.), שמאי''ן, אַמאָן (נ.),

| מאַמאָן (נ,), דעם פאננזאמען, אוים-

מערקזאַמען, אַרבעטסזאַמען א. א. ו.

א מ ע ס

שמש

דלד אמות

כמות

שולמית

מרמז

תמוז (0) בלאַמעס, נאַמעס, דאַמעס, דיאַ- גראַמעס, דראמעס, טעלענראמעס, כאמעס, ליאַמעס, ליקוי חמה'ס, סטע- נאָנראַמעס,, פּאַָדזשאמעס, פּאַנאַמעס,

47

פּאַנאַראַמעס, פּליאַמעס, פּראָגראַמעס, קליאַמעס, ‏ רעקלאמעס, שראמעס, תמ'עס, דער מאַמעס, נחמה'ס (נ.), שליאַמע'ס (נ.), שמאי'ס,. לבן הארמי'ס, דעם רמאי'ס, איננאָראַמוס, גאודעאַמוס, היפּאָפּאַטאמוס. איך נראַם עס, איך פאַרזאָם עס א. א. װ. (נר. אַ ם, א מ ע -ע ס, ס, א יז)

אַ מ ע ר האַמער חמור קאַמער קליאמער געראַמער | שטראַמער (0) משמר, סיאמער (נ.), אַמסטער- דאַמער (נ.), אַרבעטסזאַמער, אויפ- מערקזאַמער א, א. װו. (גר. א ם, אַ מע -- ער, ר) (פּ.) מאמר,

נחמה'קע (1.)

איך באַמקע

איך טשאַמקע (0) כאמקע, ליאמקע, פּראַנראַמקע, ראַמקע, שליאַמקע (נ.).

אַ מ ער - אוו

/4

אַעראָפּלאַן אָקעאַן אָר;אַן באַן געשפּאַן גראַביאַן דאָן זשואַן וואולקאן זמן טומאן טיראן טשעמאָדאַן כוליג אן (יונגער)מאן מן נדן פאַן פאָנטאַן קאפּיטאַן ראָמאַן רעסטאָראַן (קאַפע)שאַנטאַן שאַרלאַטמאַן שוואַן דאַן פאַראַן איוואן (ג.) איך דערמאַן איך פּלאַן איך שפּאַן (0) אַפּטאַן, דאַנטאן, מאָמענטאַן, ספּאַנטאַן, איז דן, איך אַהן, רחמנא ליצלן, כ? זמן, עד כאן, סנן, ר"ן, ק"ן, ביז ואַנ(עז).

אנג--אנגען

לאַנאַן, באַלװאַן, באַראַבאַן, באַראַן, בויאן, בוריאן, בושמאַן, נאַלגאַן, גראץ, דיװואַז, דעקאַן, דראַנאָמאַן, הוריקאַן, װאַטיקאַן, װעטעראַן, װעליקאַן, טאַי ליסמאַן, טאַפּטשאַן, טאַראַן, טאַראַ- קאַן, טװאַן, טורבאַן, טיװוליפּאַן, טי טאַן, טראַן, כאַן, לאַגראַן, לאַן, לאַ- פּאַצאַן, מאַראַן, מאַרציפּאַן, מוסלמאַן, מעלאָמאַן, מעריריאַן, נאַגאַן, סאָפּראַן, סאַפּיאַן, סולטאַן, סטאן, פעדאַן, סענ- זשאַן, עקראַן, פּאַן, פּאַראַװאַן, פּאַר- טיזאַן, פּאַָרצעלאַן, פּעליקאַן, פּראַָפאַן, קאַבאַן, קאַטאָרזשאַן, קאַטשאַן, קאַ- ליאַן, קאַנקאַן, קאַראַװאַן, קאָראַן, קוריטזאַן, קראַן, רופיאן, שאַנראַן, שאַמאַן, שאַראַבאַן.

יאַן (נ.), מאַקסימיליאַן (נ-), מיטרא- פאַן (נ.), סטעפּאן (נ.), אַסטראַכאַן (ג.), אַפּגאַניסטאַן (נ-), באַלקאַן (נ.), ביראָ בידזשאַן (נ.), הינדאָסטאַן (נ.), טורקעסטאן (נ.), טעהעראן (נ.), יאַ- פּאַן (נ.), כנען (ג.), לימאַן (נ.), מאָנ- בלאַן (נ.), מורמאַן (נ.), מילאַן (נ.), סודאַן (ג.), עריװואַן (נ.), קובאַן (נ.), קורדיסטאן (נ.), ראַמאַדאַן (ג.).

(פ,) דיין זיין א. א. ווי (וע: יין.

אַ נ גנ (פנל. אַ נ ס)

גאַנג (גע)דראַנג געזאַנג געפאַנג זאַנג צװאַנג קלאַנג ראַנג

48

שטאַנג שלאַנג באַנג לאַנג איך באַלאַנג איך דערלאַנג איך פאַרלאַנג איך פאַנג איך עמפאַנג (0) אוראַננוטאנג, שלינג און שלאננ, פלאַנג, אָנפאַנג, צוזאַמענהאַנג,

אַננ ל אַננל געראנגל טריאַננל מאַנגל

(נר. א גנ גנ - 59)

אַ נ נ ס ט אנגסט באַלאַנגסט דערלאַנגסט פאַרלאַנגסט פֿאַננסט עמפאַננגסט בלאַנקסט דאַנקסט װאַנקסט צאַנקסט

א 1 גנ עו באַנגען גאַנגען געזאַנגען (גע)דראַנגען זאַנגען

49

פלאננען צװאַנגען קלאַנגען ראַננען =" שטאַנגען שלאַנגען געגאנגען באַנאַנגען דערגאַנגען פֿאַרגאַנגען צעגאַנגען באַהאַנגען געהאַנגען פאַרהאַנגען צעהאַנגען באַלאַנגען דערלאַנגען - פאַרלאַנגען געפאנגען שמפאַנגען אָנפאַנגען

לאַנגער דערלאַנגער שװואַנגער (0) אָנטאַנגער. (גר. א גנ נ - ע ד)

אַ נ ד (פנל. אַ נ ט)

בראַנד לאַנד פאַרבאַנד ראַנד

שאַנד

(בא) שטאַנד פּאַרשטאַנד

אַנגער-אַנדער

(אַלער)האַנד

באַנאַנד (0) פאַנד, שטראַנד, אויפשטאַנד, שטאנד,

קאָנטראַבאַנר, געגענשטאַנד, וידער-

אַ נ ד 5 האַנדל מאַנדל קאַנדל איך פאַרהאַנדל איך װואַנדל איך פאַרװאַנדל (גר, אנ ד - 5)). (9:) נײַנדל, שיונדל, ברוונדל (נ.),

אַ נ ד ע באַנדעץ גירליאַנדע װועראַנדע קאָמאַנדע שאַנדע (0) סקראַנדע, פּראָפּאַנאַנדע, אויף גראַנדע, אונאַנדע (ג.), װאַנדא (ג.). (גר. אַ } - ד ו, ד י)).

אַנד ער

אָרלעאַנדער

סאַלאַמאַנדער

אַן אַנדער

באַנאַנדער

אַלעקסאַנדער (0) פּאַליסאַנדער, שאַנדער באַנדער, דערמאַן דיר, דער מאַן דער א, א. װו. (גר. אַ נ ד, אַ | - ע ר,. ד יי ר, ד ע ר).

אַנט --אַנטי ש

אָנ ט (פנל אַ נר) בריליאנט געװואַנט דיאמאַנט האַנט וואנט טאַלאַנט פּראָװויאַנט פּראַנט קאַנט אימפּאַזאַנט אינטערעסאנט אַמוזאַנט אַראָגאַנט באַמאַנט באַקאַנט נאַלאַנט געשפּאַנט טאָלעראַנט שלענאנט פּיקאַנט פאַרװואַנדט קוראַנט ער דערמאנט ער פּלאַנט ער שפּאַנט

4

אַדיוטאַנט אימיגראַנט אינטרינאַנט אַרעפטאַנט גינאַנט דילעטאַנט ליפעראַנט מוזיקאַנט ספּעקולאַנט

90

עמינראַנט פּאַליציאַנט פּראַטעסטאַנט פּראַקטיקאַנט פאַבכריקאַנט קאָמעדיאַנט קװואַרטיראַנט ריזיקאַנט (0) איגנאָראַנט, אינטענדאַנט, אַפּלי- קאַנט, אַפיציאַנט, בענעפיציאַנט, דיס- פּוטאַנט, דעביוטאַנט, דעקלאַראַנט, זשיראַנט, כיראָמאַנט, לייטענאַנט, מיליציאַנט, סימולאַנט, סעקונדאַנט, סעקטאַנט, סערזשאנט, פּאַליטיקאַנט, פּאַליסטראַנט, פּעדאַנט, פאַמיליאַנט, פינוראַנט, קאַמענדאַנט, קאָמערסאַנט,

קאָנצערטאַנט, רעפּרעזענטאַנט,

דיסקאַנט, דעסאַנט, װאַריאַנט, טראנ- ספּאַראַנט, עלעפאַנט, פּרייז קוראנט, פאַליאנט, קאַנסאַנאַנט, קראַנט, שמאַנט, ואַקאַנט, עקסטראַװאַנאַנט, שאַרמאַנט, ער אַהנט, סאַלאַנט (נ.). (5 ) היינט, פיינט, פריינט, ער שיינט, זאַלבעניינט א, א, וו. (זע; וונט), -

אַנ ט יק אַטלאַנטיק ראָמאַנטיק פירקאַנטיק

(נר. א נ ט - י ק)

אַ נ ט י שׁ ביזאנטיש גינאַנטיש דילעטאַנטיש סעקטאַנטיש פּעדאַנטיש

81

פראנטיש

ראַמאַנטיש (0)טראַנס-אַטלאַנטיש, כיראָמאַנט-יש, קאָמערסאַנט-יש א. א. װ. (גר., א נ ט -י ש)).

אַ נ ט 5

אַנטל

מאַנטל (0) פראַנט-?, קאַמעדיאנט-? א, א. וו. (זע: אנט)),

(פ.) פריונטל, נײַנטל,

אַ נ ט ע טאַנטע טראַנטע

(0) מישקאַנטע, אַנטאַנטע, באַנטע, קאַנסטיטואנטע, דאַנטע (נ.), אַנדאַנ- טאָ, עספּעראַנטאַ,. די אימפּאָזאַנטע, אינטערעסאַנטע, אַמזאַנטע, אַראָנאַנ טע, באמאַנטע, נאַלאַנטע, געשפּאַנטע, טאַלעראַנטע, עלענאַנטע, פּיקאַנטע, פאַרװאַנדטע, קוראַנטע, דערמאנטע, געפּלאַנטע, ואַקאַנטע, עקסטאַ- װאנאנטע, שארמאַנטע, געאהנטע, (פּ,) נײַנטע, פאַרשוונטע,

א נ ט ער פּליאַנמער געזאַנדטער קאַנטאָר סאַלאַנטער (נ.) (0) אינטערעסאַנט-ער, פּלאַנט ער א. א. וו. (זע: אַנט),

אנטל--אניע

אַג ט ק ע גואװוערנאַנטקע ספּעקוליאַנטקע קאָמעדיאַנטקע קװואַרטיראַנטקע

(0) ראַנדקע, אַדיטאַנט-קע, אינטרי- נאַנט-קע א. א. וו. (זע: אנט)).

אַ נ י ם אופנים זמנים חתנים כהנים (0) בין הזמנים, נקבים קטנים, איך דערמאַן אים, אין מקנא אים. (ער. א ן, אַ נע -- אי ם)

אַניע האָדעװאַניע האַָרעװאניע װינשעװואַניע ניאַניע קאָמפּאַניע מאַניע (נ.) פאַניע (נ.) (0) אובראַניע, אָסנאַװאַניע, באַניע, גוליאַניע, זװאַניע, סאַבראַניע, סווי- דאַניע, סטאַניע, סטריגעװאַניע, פּאָװ- סטאַניע, פּאַניע, קאַטלעקאַניע, רוש- טאַװאַניע, װאַניע (נ), טאַניע (נ.), סאַניע (נ.). טינקעװאַניע, מאַלעװאַניע, װיכאַװאַ- ניע, מאָרדעװאַניע, סטאַראַניע, פּאָלע-

װאַניע, פּילנעװאַניע, פּראַצעװאַניע, פוטרעװאַניע, קאַװאַניע, קירעוואניע, ריגעװאַניע, ריסעװאניע, שאַליעווא-

ניע, שאַנאַװאַניע, שנוראַװואַניע.

אנ-יע-אנע

איך באַראַבאַניע, איך גראָביאַניע, איך טאַראַבאַניע, איך טשװאַניע (זיד), איך כלאַניע, איך סכאָרבאַניע (זיך), איך סקאָמפּאַניע (זיך), איך פאַרי װיאַניע, איך פּאַראַניע (זיך), איך קליאַניע,

אַנ-יע

אכסניה

מאַניע

חנניה

צפניה (0) נתניה, דער תניא, איך קנ יע, הא לחמא עניא, מעלאַניע (נ.), אַלבאַניע (נ.), בריטאַניע (ג.), גערמאַניע (נ.), דאַניע (נ), טראַנסילװאַניע ((.), שפּאַניע (נ.), אוראַניש (נ.).

אַ ג י ק באַטאַניק מעכאַניק פּאַניק (0) אכסנ'יק, װיכאַװאַניק, כאַבאַניק, סטאַניק, פּאַסלאַניק, קאָכאַניק, קאַפ-

טאַניק, רעטשאַניק, ספר פּראַניק, מאַניאַק. (גר, אַ | - י ק). גאַנעק, נלאַנעק, פונאַנעק, רובאַ-

נעק, רומיאַנעק, יאַנעק (נ.), מנהינ.

(5 ) טשווניק, תענוג, ווײַניק, איך פּוניק, אַנ י שׁ אָרגאַניש וואולקאַניש טיראַניש

מעכאַניש

םס

ראָמאַניש

שפּאַניש (0) באַטאַניש, װעגעטאַריאַניש, לין- טעראַניש, מאַכמעדאַניש, פּוריטאַ- ניש, עפּובליקאַניש, אינדיאַניש, אַמעריקאַניש, אַפריקאַניש, נאַליציאַ- ניש, נערמאַניש, יאַפּאַניש א. א. ו. (נר. אַ ן, אַ גנ ע ר -י ש)

(פ,) רייניש, לאַטייניש.

אַנ ס

אַװאַנס

באַלאַנס

דיליזשאַנס

דיטאַנאַנס

ניואַנס

פאַיאַנם

פינאַנס

ראָמאַנס

רעוועראנס

רענעסאַנס

שאַנם (0) אַליאַנס, אַמבולאַנס, אַסאָנאַנס, פּאַסיאַנס, פּרעפּעראַנס, קאַנטראַדאַנס, רעזאַנאַנס, פּאַר עקסעלאַנס, האַנס (נ.), דעם קאַפּיטאַנ-ס, איװאַנ-ס א. א. וו (גר. אַ נ - ס ),

א נ ע באַנאַנע װאַנע קאַנע ראַנע תנא חנה מהנה מזנה

מקנא מה נשתנה (0) ברוך שפּטרני, מודה אני, משנה, מתקנא. אַבעזיאַנע, אַטאַָמאַנע, אַכראַנע, אֵל- טאַנע, בולאַנע, הוליאַנע, װאַלעריאַנע, סולטאַנע, סמיעטאַנע, פּאַדאַנע, פּאַט- לעזשאַנע, פּיאַנע, פאַלבאַנע, טומאַנע, מאַמענטאַנע, סטעמפּליװואַנע, סערווע- טשאַנע, ספּאַנטאַנע, פּאַהאַנע, פֹּאַ- טשעראַנע, קאַרבאַװאַנע, מאַנע (נ.), באַראַנע (נ.), האנע (נ.), טאטיאַנע (נ.), ברח? בתר הקטנה, סאָפּראַנאַ, פּיאַנאַ, נירוואַנאַ, פאטאַ- מאָרגאַנאַ, דיאנא (נ.), האַװאַנאַ (נ.), (פ.) בת היענה, הושענא, טענה, מענה, עבד ‏ כנענו, דיינע, זיינע, מוונע, בריינע, טריינע א, א. וו, (וע: יינע).

אַג עו דערמאַנען פּלאַנען באַשטאַנען געשטאנען פאַרשטאַנען שפּאַנען ביז דאַנען ביז װאַנען פאַראַנען

(0) באַמאַנען, אַהנען, חנה'ן, די מאַנ-.

ען, אַעראָפּלאַנען, אָרגאַנען, באַנען, געשפּאַנען, וואולקאַנען, טיראַנען, נדנ- ען, פאַנען, פאָנטאנען, ראָמאַנען רעסטאָראַנען, שאנטאנ-ען, שוואנ-ען א. א. וו. (גר. אַ גנ - ע 1|)

(5 ) טענה ן, שיינען, בריינע'ן, טריי- נע'ן א, א. וו. (וע: יינען).

| װו. (זע :

אנען- אנער

אַ נ ע ס באָלװאַנעס באַראַנעס בױאַנעס נראָביאַנעס כוליגאַנעס פורמאַנעס מאנס (0) התמנות, הוצאות קטנות, נקיות קטנות, חכמנית, חולנית, האַנעס(ט). די אױגאַנעס, דאָן זשואַנעס, טשע- מאָדאַנעס, שאַרלאַטאַנעס, איװאנעס, מיעשטשאַנעס, טאַפּטשאַנעס, טאַראַ-

| קאַנעס, לאַפּאַצאַנעס, פּאַנעס, קאַבאַ-

נעס, קאַטאָרזשאַנעס, רופיאַנעס. (זע: אַן). די באַנאַנעס, װאַנעס, קאַנעס, ראַ- נעס, אַבעזיאַנעס, אַטאָמאַנעס א. א. אַנע). איך דערמאן עס, איך פּלאַן עס, חנה'ס, דעם תנא'ס א. א. װו. (גר.

קאַטשאַנעס,

| צן, אַנע-ע ס, א יז) | (9,) הושענות, טענות, מענות, ברוינע'ס,

טרוינע'ס,

(זע: וװנע),

אנ ע ק װע: אַ ניסק)

אַנער אינדיאַנער אַמעריקאַנער אַפּריקאַנער נאַליציאַנער װועגעטאריאַנער מאַכמעדאַנער פּאַרמיזאַנער רעפּובליקאַנער

אנץ-- אַנקע

(0) אַפּטאַנער, דאַנטאַנער, מאָמענ- מטאנער. ספּאַנטאַנער, אולאַנער, אַנגלי- קאנער, וואלטעריאנער, ליוטעראַנער, פּוריטאַנער, פּרעסביטעריאַנער, פראַנ- ציסקאַנער, זשאַנר, ' אַסטראַכאַנער, אַפואַניסטאַנער, אָר- לעאַנער, בראזיליאַנער, דאָמיניקאַנער, ווענעציאנער, טאָסקאַנער, טורקעס- טאַנער, טראיאַנער, מאַראָקאַנער, מי- לאַנער, מעקסיקאנער, נגעאַפּאָליטאַנער, סודאַנער, סיציליאַנער, ספּאַרטאַנער, קאָרסיקאַנער, קובאַנער, אייזענבאַנער, (נר. אַן, א נ ע - ע ר) (פ,) ניינער, ציגיינער, דיינער, זיינער, מיינער א, א. וו. (זע; יינער),

אַ נ ץ

װאַניץ

עלעגאַנץ

פּאַמעראַנץ

פינאַנץ

קראַנץ

איך דערגאַנץ

איך גלאַנץ

איך טאַנץ

איך פלאַנץ (0) שאַנץ, שואַנץ, פראַנץ (נ.), קאַנ- סטאַנץ (ג.).

איגנאָראַנץ, אינטענדאַנץ, אינסטאַנץ,

אַראָנאַנץ, דיסטאַנץ, טאָלעראַנץ, סוב-

סטאַנץ, עקסטראַװאַגאַנץ, רעפּרעזענ- טאַנץ.

נאַנדז, פראַנדז, אַ אינטערעסאַנטס, אַ באַקאַנטס דערמאַנטס! פּלאַנטס! שפּאַנטס ! דעם לאַנד-ס, דעם פראנט-ס א. א. וי (נר. א נ ד, א נכט - ס),

04

אַנצ ער

פּאַנצער פלאַנצער שפּאַנצער אַ גאַנצער

(נר. א נ ץ - ע ר)

אַ נ ק (פנל. א נ ג)

באַנק געדאַנק געטראַנק געשאַנק געשטאנק פראַנק שראַנק בלאַנק קראַנק שלאַנק איך דאַנק איך װאַנק איך צאַנק

אַנקע

(0) חכמי

באַנקע

הוליאַנקע

לעזשאַנקע

ציגאַנקע

בלאַנקע

קראַנקע

שלאנקעץ

דאַנקע !

חנה'קע הלעזשאַנקע, אָבעזיאַנקע,

אַלטאַנקע, זעמליאַנקע, טאַראַנקע, פֹאָ-

באַנקע, סאַנקע, זשאַנקע,

סאַלאָמיאַנקע, פּלאַנקע, פאַלבאַנקע, קאָפּטשאַנקע,

סאַלאַנקע, פילי- שאַרמאַנקע,

58

שפּאַנקע, סאַפּאַזשאַנקע, סערמיאַנקע,

פּאַרטיאַנקע, אָביליאַנקע, בסאַנקע, נראַביאַנקע, דװאָריאַנקע, װאַלעריאַנקע, כולינאו-

קע, מאָסיקאַנקע, נאַנקע, סמאָסאַנקע, סמיעטאַנקע, פורמאַנקע, פּאַרטיזאַנ- קע, קאַטאָרזשאַנקע, קאָכאַנקע, קורטי- זאַנקע, קראַװױאַנקע, שאַרלאַטאַנקע. מאַליעװאַנקע, ניאַנקע, ואנקע (נ.), טאַנקע (נ.), מאַנקע (נ.), פאַנקע (נ.), באַנקאָ, בלאַנקאָ, פראַנקאָ, אַמערי- קאַנ-קע, אַפּריקאַנ-קע א. א. וו (גר, אן, אַנער -ק ע) (5ּ) בריינקע.

אַנק עו פּלאַנ קען פלאנקען געדאַנק-ען חנה'קע-ן א. א. וו (זע: אַנק, און אַנקע).

אַנ ק ע ר אַנקער בלאַנקער קרא נוקץ ר שלאַנקע ר

ע ר)).

אַ ס (פנל. אַ ז) באַס גאַס פּאַס פֿאַס קװואַס

(0) פּוסט און

אַנקען-- אס

קלאַס

בר דעת

עץ הדעת חלאת

כבעס

מרשעת משונעת צרעת

קנס

ש"ם

בשעת

צפת

בלאַס

נאָס

איך האַס איך פאַרפאַס איך פאַר'קנס איך שפּאַס

פּאַס, חטאת, ישוב. הדעת, טס, מכורעת, מס, מ"ס, פּחת, הבן עם הבת, כדין וכדת, הנני העני ממעש, על מנת לקבל? פּרס.

אַנאַנאס, זאַפּאַס, טראַמאַס, מאַס, קאָליאַס, פּאַרנאַס, פענאַס, אַזאָס ! יאס (נ.), איך פאַרפּאַס, איך צעטאס,

איך ראָס, אָפּצאַס, לאַמפּאַס, (0) שאַנקער, (נר. א נ ק, אנ קע-|

דעם בורזשוא'ס, דעם נאַלאַװא'ס, דעם טשמאַ'פ, דעם מװלאַ'ס, דער מאַמאַ'ס, דעם פודיאַ'ס, דעם סטאַר- שינאַ'ס, דעם פּאַפּאַ'ס, קאזנא'ס א. א. וו. (גר. אַי - ס),

(5,) ווייס, איך בייס, איך קניוס, איך רייס, איך שלוום, איך שמווס א. א, וו, (וע: יים),

אַסט--אַ סט ער

א ס ט נאַסט האממ לאַסט מאַסט ' ענטוזיאַסט פּאַלאַסט קאַנטראַסט געבלאסט פאר'כעס'ט פאַריקנס'ט איך פאַסט ער האַסט ער צעטאַסט ער פּאַסט ער פֿאַרפּאַסט ער פאַרפאַסט ער שפּאַסט (0) באַלאסט, גימנאַסט, סנאַסט, פּלאַסט, פאַנטאַסט, שפּיצאַסט, מאַזט, (פ.) ער בייסט, ער קנייסט א, א, ו. (וע: ייסט),

אַ ס ט יק

באַמבאַסטיק

גימנאַסטיק

סכאָלאַסטיק

פּלאַסטיק

פאַנטאַסטיק

האַסטיק | (0) כליאסטיק, גומי-לאַסטיק, מאַס- טיק, אוטשאַסטאָק. (גר. אַ ס ט - יק

טשאַסט, ראַסט,

אַסטיש. באָמבאַסטיש

90

נימנאַסטיש דראַסטיש סאַרקאַסטיש סכאָלאַסטיש עלאַסטיש ענטוזיאַסטיש פּלאַסטיש פאַנטאַסטיש (נר. א ס ט -י ש),

אַ ס טן קאַסטן באַלאַסטן פאסטן (0) די קאַנטראַסט-ן, דעם פאַר- האסט-ן א. א. וו. (זע: אסט)), אַ ס ט ע קאַסטע פּאַסטע איך צעכראַסטע (0) טשאַסטע, נעבלאַסטע, פאר' כעס'טע, שפּיצאַסטע, פאַר'קנס'טע,

פאסט דו, שפּאַסט דון א. א. 0 אַ ס ט -ע, דו)

(פ) שפּייסט דו, שרווסט דו א. א, וו. (זע: ויסט).

אַ ס ט ע ר אַלכאַסטער פּיאַסטער פּלאַסטער קאַדאַסטער (0) שאַסטער, פּאַסטאָר, געבלאַסטער, פאַסט ער, שפּאַסט ער א. א. וי

(נר.

(זע: אַסט)),

27

מתעסק (0) זאַסיק, גאַס-יק. (נר. אַ ס -יק ), (פּ,) בייסיק, פלויסיק, דרייסיק.

אַ סו

גרימאסן

טעראַסן

מאַסן

מיליאַסן

ראַסן

געלאַסן

האַסן

צעטאסן

פּאסן

פאַרפּאַסן

פאַסן

פאַרפאַסן

פאַר'קנס'ן

איך נתן (0) אױסגעלאַסן, כעסן, דעם בלאַסן, דעם נאַסן, די גאַסן, זאַפּאַסן, חלאת'ן, משונעת-ן, קלאַס-ן א. א. װ. (גר. א ס -|) (פ9.) דעם ווייסן, בייסן, רייסן, שלייסן, שמייסן א. א, וו, (זע: ייסן).

אַ ס ע גרימאַסע טעראַסע מאַסע משא

א סיק - אַ סק

קאַסע ראַסע בלאַסע נאַסע הדסה

(0) בהמה נסה, מנע ומשא, מטעות ומסעי, גראַסע, טאַסע, קאָלבאסע, פֿוסט און פּאַסע, איך טראָמאַסע, איך קװאַסע, עין לא ראתה, יאַסי (נ).

(5,) בור מדאוריתא, ברייתא, מעשה, מצוות לא תעשה, בכדי' שיעשה, בכוסו בכיסו ובכעסו.

אַס ער

וואַסער

פּאַסער

פאַרפאַסער

בלאַסער

נאסער

איך אַסר

איך באַװאַסער

איך מסר (ט) מענטש-האַסער, בריליאַנטן-פאַ- סער, יאַסי'ער, צפת'ער, קול מבשר, מצוה לחסר. (נר. אַ ס - ע ר).

(פּ, ) מעשר, קנייסער, שמייסער א, א. (ו.

(וע; ייסער), אַ ס ק בליאַסק טראַסק פליאַסק פראַסק (0) טאַסק, טראָמאַסק, כלאַסק,

פּליאַסק, דאַמאַסק (נ.), בראַזג,

מאַסקע

איך טאַסקע

איך טראַסקע

איך פראַסקע (0) פּליאַסקע, פאַסקע, קאַליאַסקע, קאַסקע, פּלאַסקע, איך בליאַסקע, איך כליאַסקע, איך פליאַסקע, איך קאַראַס- קע (זיך), איך שתקע, פֿאַסקא, אַלאַסקאַ (נ.).

סאַמאַװיאַזקע, סקאַזקע, קאַװוקאַזקע.

(פ,) הייוזקע.

אַ פּ (פנל. א ב)

עטאָפּ

קאַצאַפּ

שאַפ

קנאַפּ

כאַפּ לאַפּ

איך (דער)מאפּ

איך כאַפּ

איך צאַפּ

איך (פאַר)קלאפּ

איך דערשנאַפּ (0) נאַפּ, דראַפּ, כליאַפּ, ליאַפּ, נאַראַפּ, סאַטראַפּ, סטראַפּ, סלאַפּ, עסקולאַפ, פּאַם, צאַראַם, צלאַפ, קאַטשעלאַפּ, קאַפּ, קראַפּ, שאַראַפּ! שליאַפּ! איך סטאַפּ, לאַליפּאַמּ.

אַ פּ ט ער (דער)טאַפּט ער (פאַר)כאַפט ער צאַפּט ער (פֿאַר)קלאַפּט ער (דער)שנאַפּט

| צלאַפּדל, קאַצאַפּד? א. א. וו (אַ פ דל),

(0) די

08

(0) ער סטאַפּט, ער פאַרפּאַפּט, באַ- נאַבט, זי באַבט.

(פ, ) ער קנייפּט, באַווייבט, באַליובט א. א. וו. (זע: ייב),

אַ פּ 5

מפּיל

קאַפּל

שטאַפּל

המפּיל

איך פּלאַפּל

איך צאַפּל (0) אױינ-אַפּל, פּאַפּל, נעאַפּאָל (נ.), (גר,

אַ פּ ס

שנאַפּם דראַפּס, סטאַפּס, סטראַפּס, סלאַפּס, קאַפּס, הדזשאַבס, דער פּאַבס(ט), דעם קאַצאַפּיס, דעם דראָב-ס א. א. וו. (נר. אַ ב, אַ פ - ס), (9,) דער ווייב'ס, דעם לײַב'ס א. א, וו. (וע: װב).

אַ פ ע מאַפּע קאַנאַפּע קליאַפּע שקאַפּע קנאַפּץ איך צעדראפּע איך לאַפּע איך סאַפּע ה- = איך קװאַפּע (זיך)

99

(0) יאַפּע, פּאַפּע, טשאַפּע, (אויף) נאַפּע, קוצעלאַפּע, איך טאַלאַפּע, איך כליאַכע, איך פּאַטשאַפּע, איך פאַר- נאַפּע (זיר), איך פאַרליאַפּע (זיר), איך צאַראַפּע, איך צעליאַפּע, איך קאַפּע, איך שליאפע, פּאַפּאַ, קאַפּי, יניעת כפּו, דא קאַפּאַ.

א פ ע ר

כאַפּער

מכפּר

איך פּלאַפּער (0) קאַפּער, טאַפּער, (בלוט) צאַפּער, (המן) קלאַפּער, א קנאַפּער, ‏ (גר, אַ פּ, א פּ ע -ע ר) (פ,) קנײיפּער,

אַ פּ ק ע לאַפּקע קאַנאַפּקע קאַצאַפּקע שליאַפּקע באַבקע איך קאַראַבקע (זיך) (0) טראַפקע, סאַפּקע, פּאַפּקע,

קליאַפּקע, שאַפּקע, שקאַפּקע, איך טאַ-.

לאַפּקע, איך פאַרליאפקע (ייך), ‏ אַראַבקע, דראַבקע, זשאבקע, יאַבקע, קאַבקע, אבא קע (נ), (גר, אַ ב,

אַ פּ- ק ע). (פ,) טײַבקע (נ.).

א ף (פנל. א וו) אף געלאַף גראַף

אפּער- אפ טן

תקיעת כף

שלאַף

פּיף פּאַף !

איך נאַף

איך באַשאַף

איך (פאַר))שאַף

איך (פאַר) שקלאם (0) באַטראַף, דף, זשיראַף, טראַף, עפּיטאַף, קאַיאַף, שקאַף, פּאָמעשאַף.

אוױיטאָגראַף, ביאָנגראַף, ביבליאַנראַף,

העקטאַנראַף, טעלענראַף, מימעאָנראַף, פּאַראַנראַף, פאָנאַגראַף, קאַלינראַף, קינעמאַטאַנראַף, קסילאָגראַףה א. א, וו. (פ,) פייף, שטייף, איך באַגרייף, איך שלויף.

קראפט איך פּאַרחאַפט ער גאפט ער באַשאַפט ער פאַרשאַפט ער פאַרשלאַפט ער פאַרשקלאַפט (0) מאַנגעלהאפט, מוטערשאַפט א.

אי ו. (פ9) ער פייפט, שטויפט, שליופט, באַ- גרויפט, א פ ט |. קאַפּטן האַפטן פאַרהאַפטן

אפ טע-- אץ

(0) די זאַפטן, דעם פאַרשאַפטן, דעם פאַרנאפטן, דעם פאַרשלאַפטן, דעם פאַרשקלאַפטן. (זע: אַפט)).

אַ פ ט ע כלב'מע פאַרגאַפט-ע פאַרשאַפט-ע א. א. וו (זע: אַפט)).

אַ פ ט ער מפטיר קלאַפטער אַװוטאָר דער פאַרשקלאַפט-ער, (זע: אַפט).

(0) כפטור, שאַפט ער א. א. װ.

אַפיע אַרטאַגראַפיע ביאַנראַפיע ביבליאַגראפיע געאָנראַפיע טיפּאַנראַפיע ליטאַגראַפיעץ סטענאַנראַפיע פּאָרנאַגראַפיע פאַטאַגראַפיע קאַליגראַפיע (0) פּאַראַפיע, איך פּאַָטראַפיע, אַר- כעאָגראַפיע, טעלעגראַפיע, כאָרעאָ- גראַפיע, מאַָנאָגראַפיע, עטנאַנראַפיע, צינקאָגראַפיע, קאָסמאַנראַפיע, קינאָ- מאַטאַנראַפיע, קסילאַנראַפיע א. א. װו. (גר, אַ ף - י ע).

אַ פ ל | טאַפל

60

קנאַפל (זע: אַף). (פ.) פויפל, שרויפל,

אַ פ |ן האַפן וואפן גאפן באַשאַפן פארשאפן פאַרשקלאַפן (0) די אַפ-ן, גראַפ-ן, דעם שלאַפ-ן א. א. וו. (זע: אֵף). (פ ) באַגרייפן, פויפן, שטייפן, שלויפן,

אַ פ ע װאַפע. קאַפע שאַפע שלאַפץ יפו (נ.)

(פ,) שטייפע.

אַ פ ק ע זע: אַװקע)

אַ'ץ זאץ טאַץ לאַץ מאַטראץ פּאַיאץ פּאַלאַיץ פּלאַיץ קאץ שייגאיץ באַץ! איך פּלאַץ

1

איך קראַץ איך ראַץ איך שאַץ

(0) באַזאַץ, ערזאַץ, ראץ, שפּאַץ, איך דאַץ (אָפּ), חזרת הש"ץ, מ"ץ, כ"ץ. אַן אַקוראַט'ס, אי נלאָט'ס, אַ דעליי קאָט'ס,, אַ פּלאַטס, די של יד'ס, נאַטס ! דעם קאַמעראַד-ס, דעם אַדװאַקאַט-ס א, א. װוו. (גר. אַ ד, א ט - ס)),

(פ9,) איך שנייץ, באַפרייטס !

(וע :

וים).

אַ

זאַט'ס, די

ציע אַװאַציץ אימיטאַציעץ אַסיגנאַציע אָפּעראַציע אַקאַציע אַרגאַניזאַציע גראַציע דעלענאַציע דעמאַנסטראַציע דעפּוטאַציע דעקאָראַציע דעקלאמאַציע װאַקאַציע ליציטאַציע מאָביליזאַציע מאַכינאַציע מאַניפעסטאַציע נאַציע סטאַציע סיטואַציע סענסאַציע ספּעקולאַציע עמיגראציע

לאַטס,

א,

די שאַטס!

א, (ו.

אַ ץ - אַ צי/

פּלאַנטאַציע פּראַװאָקאַציע פּראָקלאַמאַציע קאַמבינאַציע קאַנספּיראַציע קוראַציע רעגיסמטראַציע רעסטאָראַציע רעפּוטאַציע רעקאַמענדאציע

(0) אַבלינאַציע, אַניטאַציע, אַדמיני- סטראַציע, אילומינאציע, אילוסטראַ- ציע, אימינראַציע, אַפּליקאַציע, אַפּע- לאַציע, דעמאָראַליזאַציע, דעסטילאַ- ציע, דעקלאַראַציע, לעניטימאַציע, מאַניסטער-פארמאַציע, מאַניפּולאַציע, נאָטאַציע, פּעדעראַציע, צירקולאַציע, קאַליאַציע, קאַסאַציע, קאָראָנאַציע,

קאַרפּאָראַציע, קרעאַציע, ראַציע, רע-

ציטאַציע, װואַריאציע.

אימפּראָװויזאַציע, אינטאַנאַציע, אינ- ספּיראַציע, אינפאָרמאַציע, אַסימי- לאַציע, אַקופּאַציע, אָריענטאַציע, האַ- לוצינאַציע, װענטילאַציע, טראַנספאָר- מאַציע, ליקװוידאציע, נאַציאַנאַלי- זאַציע, עמאַנציפּאַציע, עקספלואטא- ציע, עקספּראָפּריאַציע, פאַבריקאַציע, ציװויליזאַציע, קאָאָפּעראַציע, קאָלאָנו- זאַציע, קאַנאַליזאַציע, קאָנפיסקאַציע, רעזיגנאַציע, נענאַציע,

אַװיאַציע, אידענטיפיקאַציע, אינטער-

| פּעלאַציע, אינטערפּרעטאַציע, אינסינו-

אַציע, אינקאַרפּאָראַציע, אַמאָרטי- זאציע, אַמעליאָראַציע, אַסאַציאַציע, אַרגומענטאַציע, גראַטולאַציע, דיסער- טאַציע, דיפערענציאציע, דעגענע-

אַצע- אק

דעפּאָרטאַציע, דעקלינאַציע, זשעסטיקולאַציע, סמאָדו- לאַציע, מענסטרואציע, נאָמינאַציע, סאַציאַליזאַציע, סימולאַציע, עדוקאַ- ציע, עװאַקואַציע, עלעקטריזאַציע, פּראַלאַנגאַציע, פאַלסיפיקאַציע, קאָ- מוניקאַציע, קאָמפּענסאַציע, קאַמפּראַ- מיטאַציע, קאַָנװערזאַציע, קאָנצענ- טראַציע, קװאַליפיקאַציע, קלאַסיפי- קאַציע, ראַטיפיקאַציע, ‏ רענולאַציע, רעגלאַמענטאַציע, רעסטאַוװראַציעי

אַבדיקאַציע, אַסעקוראַציע, גראַװי" טאַציע, גראַטיפיקאַציע, דעגראַדאַציע, דעװאַלװאַציע, ווערסיפיקאַציע, לע- נאַציע, מאָדיפיקאציע, מולטיפּליקאַ- ציע, נאַװינאַציע, ספּעציפיקאַציע, עק- זאַלטאַציע,, פּאָפּולאַציע,, פּאָפּולאַרי- זאַציע, פּובליקאַציע, פּונקטאַציע, פּער- זאָניפיקאַציע, פּערעטרובאַציע, פּראָפּו- נאַציע, פּראָפאַנאַציע, פאָרטיפיקאַציע, צענטראַליזאַציע, קאַאָפּטאַציע, קאָ- ארדינאַציע, קאַלקולאַציע, קאָמפּילאַ- ציע, קאָנגרענאציע, קאָנסולטאַציע, קאָנפירמאַציע, קאַפּיטולאַציע, רע- האַביליטאַציע, רעזערװאַציע, רעזינ- נאַציע, רעפּאַראַציע, רעפּרעזענטאַציע, רעפאָרמאַציע, רעקרימינאַציע, פּאַלאָ- ניזאַציע, רוסיפיקאַציע א. א. וו. (גר. אַץ-יע)

א צ ע מצה פּראַצץ צאצע מפצה | (0) נלאַצע, ראַצע, לאַד זי, שאַד זי, שמד זי, באַשטאַט זי, פאַרראַט זי א.

ראַציע, װיבראַציע,

08

א. וו (נר, א ד, א ט - זי זיי)

(פ) רייצע, שרויט זו א, א, וו, (וע; ויִם), אַ צ ע ס מצות עם הארצות

(0) נלאַצעס, צאַצעס, איך קראַץ עס, איך שאץ עס א. א. וו. ראָט זי עס, שאַד זי עס א, א. וו. (זע: אץ). (פּ,) רויצע'ס (נ,), שרײַט וי עס א, א. װ. (וע: ײַץ).

אַ צ ק ע צאַצקע קאָזאַצקע כוואַטסקע סאָלדאַטסקע (0) מצה'קע, פּאָסמאַצקע, פּליאַצקע, כאצקע (נ.), באַטראַצקע, באָסיאַצקע,

בורלאַצקע, בורזשאַצקע, דוראַצקע, טקאַצקע, כאַלאָסטיאַצקע, ליידאַצקע, פּראָסטאַיצקע, צבוע'צקע, קולבאַצקע, קונדאַצקע, משומד'סקע, סטאַטסקע, סענאטסקע א. א. װו. (גר. א ט- ס ק ע'), א ק (פנל. אַ ג)

באַק

בראַק

דחק

טרייפניאַק

זאַק

מחק

פּאַסקודניאַק

פּיטאַק

פּסק

083

פּראָסטאַק פראַק פרומאק צבועק קאָניאַק קולאַק ראַק שלאק געשמאַק (מיטן) טשאק טיק טאַק איסאַק (נ.) איך באַק איך חאק איך פּאַק איך קנאַק

(0) בני ברק, בשעת הדחק, מקיים פּסק, חזק, רק, לפּ"ק, חי ק"ק, תשר"ק.

אַראַק, באָסיאַק, באַראַק, באָרדאַק, בורזשאַק, בלאַק, דוראַק, האָפּאַק, היי- דאַמאַק, װאַלקאָלאַק, זנאַק, פּאָרט- טאַבאַק, טשודאק, טשװאַק, יאַק, כראַק, לאַק, ליאק, מישיאַק, מראַק, סאַלאָמיאַק, סאַק, סטאַק, סטראשאַק, פּידזשאַק, פאַרבאַק, פליאַק, קאַבאַק, קליאק, קראקאװיאַק, שאַפּאַקליאַק, שאַק, שליאַק, שפּאַק,

אָסאָבניאַק, באַטראַק, בורלאַק, בו- וואואק, דיאק, װוערכניאַק, זעמליאַק, טופיאק, טשעטװערטאַק, טשערדאק, כאַלאָסטיאַק, סיביריאק, סלאָװאַק, פּוסטיאַק, קושאַק, קרזשאַק.

אידלאַק, הוליאק, הולפּאַק, טשומאַק, כיטראק, כלאָפּאַק, כערליאַק, ליטוואק, לייבסערדאַק, מאניאק, סטיסאק, סטראַזשאַק, סיניאַק, סקװערניאַק, פּאַ-

אַקט- אַק טי שׁ

ליאַק, פּינטאַק, פּריסמאַק, פויליאַק, פערדאק, קאָזאַק, קאַלפּאַק, קלויזניאַק, רוסאַק, ריװווטשאַק, שטורמאַק, שעל-

מאַק, אונטערשלאַק, פּאַסטערנאַק.

אַ ק ט

אַנטראַקט

אַקט

טאַקט

טראַקט

פּאַקט

פאַקט

קאָנטאַקט

קאָנטראַקט

יאַנד

שמאַראַנד

אַבסטראַקט

עקזאַקט

קאָמפּאַקט

ער באַקט

ער האַקט

ער פּאַקט

ער קנאַקט

ער װאַנט (0) אוױיטאָדידאַקט, עקסטראקט, קאַ- טאַראַקט. (פּ,) צייגט, שווויגט א, א. וו. (זע:/ ווג).

אַ ק ט י שֹׁ טאַקטיש פּראַקטיש פאַקטיש (0) אויטאַדידאַקטיש, האַק-טיש. (נר. אַ ק - ט י ש).

{| קאָמפּאַקטער, האַקט ער,

אק ט ער - אַ ק ע

אַ ק

אַק ט ער

אײינאַקטער

כאַראַקטער

פּאַקטער

טראַקטאָר

פֿאַקטאָר

קאַנטראַקטאָר

רעדאקטאָר (0)דאַקטער, אַכבסטראַקטער, עקזאַקטער, פאַרפּאַקט ער א. א. װו. (גר. אַ ק ט - ע ר) (פ ) צייגט ער, שווווגט ער א. א. . (זע: ייג).

אַ ק י ם ממתקים מרחקים (0) כרכים, ממעמקים, על פּי דיני עכו"ם, מתחכם, ראַקאָם, כאָטש האַק אים, א מכה אים א. א. וו. (גר. אַ ק, א ק ע - א י ם )).

אַ קל

יאַקל

סך הכל

םפּעקטאַקל

פאַקל

שהכל

ויקהל

הכל בכל

איך װאַקל (0) יודע הכל, כופר הכל, קונה הבל, אחרי ככלות הכל, איך מקל, אָראַקול, מיראַק?ל, קאַראַקול, פּיטאַק-ל, פי- דזשאַק-ל? א. א. װו. (גר. אַ ק - 0 (פּ,) פּייקל, בייקל (ני).

:

64

(0) סטאַקינ(ג), די באַראַק-ז, באָר- דאַק-ן, סלאוואק-ן, פּאַליאַק-ן, קאַ- באַק-ן, קאָזאַק-ן, שליאַק-ן, דעם גע- שמאַק-ן, איסאַק-ן א. א. װ. (גר. אַ ק -1|)

(0) באַקס, פאַקס, שלאַקס(רענן), די בלאַקס, די סאַקס, די סטאַקס, באָ- ראַקס, בופלאַקס, קלימאַקס, אַ גע- שמאַק'ס, איסאַק'ס (נ.), דעם פּאַס- קודניאַק-ס, דעם צבועק-ס א. א. וו (נר. אַ ק - ס).

אַ ק ע אַטאַקע בחמה דקה ויצעקו מכה פּאַקראַקע תפילה זכה טאַקע געשמאַקע

מזכה

איך כראַקע (0) יאַקע, דראַקע, הוליאקע, כאַקע, פּאָדזיאַקע, פּיסאַקע, פליאקע, האַקע באַקע, איך אַהאַקע, איך באַלאַקע, אידךד טשאַקע, איך פאַרדראַקע, איך קאַליאַקע, איך קוואַקע, איך קראַקע, טשעכאַװוסלאַװאקיע (נ),. מאָנאַקאַ (ג.), קול דממה דקח. (פ) מאַכערייקע, בלייקע א, א. וו, (זע: ויקע).

אַ ק ע ט נאַקעט פּאַקעט

(0) זשאקעט, ער באַלאַקע-ט, ער כראַ- .

קע-ט א. א. װ. (זע: אַקע). (גרי. אק - ה אַ ט). | אַ ק ע ס

ליטװאקעס

מכות

פּיטאַקעס

פליאקעס

צבוע'קעם

ראַקעס

וחלקלקות (0) די אַטאַקעס, אידלאקעס, באָסיאַ". קעס, הוליאַקעס, היידאַמאַקעס, . ויצעקו'ס, טרייפניאַקעס, יאַקעס, לואַי קעס, פּאַסקודניאַקעס, פּאַקראַקעס,

פּראַָטסאַקעס, פרומאַקעס, שװאַקעם, .

איך באַק עס, איך האַק עס א. א. |.

די טשומאַק-עס, די סיניאַק-עס א, א. / וו. די דהאַקע-ס, פּאדזיאַקע-ס א, א. .

וִו. (זע: אַק, און אָקע).

| ת"ק'ער, בן

אק עט - אַר

אק ער

מנקר , /

פיאַקער.

קנאַקער

געשמאַקער

מכקר

איך אַקער

איך פלאַקער (0) שטיין-האַקער, טשאַקער, כראַקער, לאַקער, סאַקער, פּאַקער, ראַקער, יקיר, יאַקאָר, טשעכאַָ- סלאָװאַקיע'ר, מאָנאַקאָ'ר. (גר. אַק, א ק ע - ע ר, ר, אי ר)

אַק צ י ע אַבסמראַקציע אַטראַקציע אַקציע מראַנזאַקציע סאַטיספּאַקציע פראקציע רעאַקציע רעדאקציע

א ר בולװאַר גבר גזר געפאַר האַר װוירװאַר נאַר סאַמאָװאַר צאַר

ציגאַר צער קאָמיסאַר

ארב -- ארב ער

קאַשמאַר שכר

שר (דער)פאַר וואולגאַר איך אַר איך גאַר איך גענאר איך דאַר איך ערפאַר איך שאַר איך פאַרשפּאַר

(0) גמר, שטר, לא דובים ולא יער, כ? דאלים נבר, באאַר, דאַר און קוואַר, שטאר, זאָנאַר, איך שנאַר.

אינווענטאר, אַלטאַר, אַנטיקװאַר, אַרענדאַר, באַזאַר, באֵיאַר, באַר, באַר- באַר, בודואַר, בולנאַר, בונטאַר, נאָסו- דאַר, נלאָסאַר, דענטיאַר, האָנאָראַר, האָספּאָדאַר, הוזאר, וועטערנאַר, זשאַנדאַר, זשאַר, טאטאַר, טראַטואַר, יאַנואַר, יאַר, יוביליאר, כאַבאַר, מאַ- דיאַר, נאָטאַר, סאַניטאר, סטאַר, סלאַװואַר, סעמינאַר, סעקרעטאַר, סקו- פּידאַר, עמיסאַר, עקזעמפּליאַר, פֹּאַ- זשאַר, פּאַרטסינאַר, פאָנאַר, פאַנפאַר, פאַרמוליאַר, פוטליאַר, צירקוליאַר, קאָ- טשענאַר, קאַלענדאַר, קאַמונאַר, קאַָ- מענטאַר, קאַר, קאַשעװאַר, קולינאַר, קוסטאַר, קרעטשמאַר, רעזערוואואַר, רעפּערטואַר, שווייצאר שמאַטיאַר, סאַלידאַר, עלעמענטאַר, פּערפּענדיקן- לאַר, פּרעלימינאר, יאַנװאַר, אַ רע- וואואַר! באָן סואַר! פּאַָטשטאַר.

אונגאַר, באַנדאַר, מאַכליאַר, מאַליאַר, סטאַליאַר, סמאַליאַר, פוליאָר, קאַמאָר,

06

קאַמנאַר, ‏ פֿעברואַר, וואונדערבאַר, צווייפלבאַר א, א, וו (5ּ,) מבאר, מבער, מגיר, מטהר, משער,

אין לשער,

אַר ב

קאַרב

האַרב

איך אַרב

איך נאַרב

איך פאַרדאַרב

איך פאַרב

איך שטאַרב (0) סקאַרב, קאַרפּ, שקאַרפּ.

אַ ר בן שאַרבן אַרבן גאַרבן פאַרדאַרבן פאַרבן קאַרבן שטאַרבן דעם האַרבן

אַר ב ס ט האַרבסט אַרבסט גאַרבסט דאַרבסט פאַרדאַרבסט פּאַרבסט שמאַרבסט

אַר ב ע ר באַרבער גאָרבער

07

פאַרבער שפּאַרבער

(0) ראַבאַרבער, פּאַלאַרדבער, האַרב-- ער, פאַרדארב-ער א. אי ו,. /נר. אַ ר ב - ע ר, אָד, אַ ר - ב ע ר).

א ר ג (פנל. אַ ר ס)

באַרג איך וואַרג איך קאַרג סאַרג, אַרג, גרינווארג, קליינװאַרג, שוכװאַרנ,

(0) זאַרנ, גאַרטענװאַרנ, צוקערװואַרנ, רויכווארג, א, וו

אַלטװאַרנ, יונגװואַרנ,

רױיװאַרנ, שפּילװאַר א.

אַ ר גנ ע מאַניפאַרגע נחות דרגא אַרגע קאַרגע פיך הרנ'ץ איך זאַרגץ (0) פקאַרגע, צאַרנע, איד טאַרגע, לע- טאַרגיע, לאַרנא, קאַרנאָ,

א רד זע: אַר ט)

אַרדן ירדן באַקענבאַרדן ביליאַרד-ן מיליאַרד-ן א. א. וו. (זע: אַרד)).

אַ רג -- אַ ר ט ל

אַ ר ט

אַװאַנגאַרד

ביליאַרד

מיליאַרד

נאַרד

נלות ספרד

אַזאַרט

האַרט

צאַרט

(אַלער)אַרט

מיך אַרט

ער גאַרט

ער גענארט

ער דאַרט

ער װאַרט

ער ערפאַרט

ער פאַרשאַרט

ער שטארט

ער פֿאַרשפּאַרט / (0) נאַרד, יארד, מאַנסאַרד, קאַרד, לאָמבאַרד, לעאָפּאַרד, בערנאַרד (נ.), עדואַרד (נ.).

אַפּאַרט, כאַרט, סאַרט, סמאַרט, אַלאַ-

קאַרט, מאַרט, ער שנארט, ער דאַרט

און קװאַרט, געגענווארט.

אַר ט יק אַרטיק פאַרמיק (0) אײיגנאַרטיק, געננװאַרטיק, גרויס- אַרטיק, טאַרטאק, באַרטעק (נ.).

א ר ט 5 גאַרמל קאַרטל קװואַרטל

(נר. אַ ר ט - 5)).

אַרטע - אַ רע

אַ ר ט ע װואַרטע קאַרטע קווארטע . (0) מאַרטאַ (נ.), ספּאַרטא (נ.), הארט-ע, גענארט-ע א. א. וו. (זע: ארט).

אַ ר ט ע ר משאַרטער מארטער גענאַרט-ער צאַרט-ער א. א. וו, (זע : אַרט).

אַ ר י ם

װאַרים

דערבארים (זיך) (0) זשאנדארם, ליאַרם, פאַרם, איך אומאַרם, איך נענאַר אים, איך פֿאַר- שפּאַר אים א, א. װו, איך פּאַרע אים, איך זאנארע אים א. א. ו. (גר. אַ ר, אַר ע - אי ם)

אַ ר י ע

אריע

אריה

זכריה

שמריה

בולגאַריע

שװײיצאריע (0) אימפּרעסאַריע, באַװאָריע, מאַ- לאַריע, סעמינאָריע, פּאַריע, קאַנצע- לאַָריע, שקלא וטריא, שויענטע מאָריע. (גר. אַ ר - י ע).

08

אַ רי ש אַנראַריש אַריש דאַקומענטאַריש דיסציפּלינאַריש וװוענעטאריש טעסטאַמענטאַריש ליטעראַריש פּאַרלאַמענטאַריש פּראַלעטאַריש רענלאַמענטאַריש (0) אונגאַריש, באיאַריש, באַרבאַריש, בולנאריש, בונטאריש, טאַטאַריש, מאַ דיאַריש, נאַריש, סאניטאריש, ציר- קוליאָריש, קוסטאַריש, שװײיצאַריש א. א. וו. (נר, אַ ר - י ש)

אַרך פּאַטריאַרך מאָנאַרך מאַרך (0) וואַרך, פּאַרך, איך שנאַרך, אֵלו- גאַרך, יעראַרך, טעטראַרך, עפּאַרך, עקזאַרך.

אד ם זץ: אַ רים)

א ר ס פֿאַרס מאָרס (0) אַ דאַרס, די סטאַרס, קארס, דעם האר-ס, דעם צאר-ס א. א. װו. (גר. אַ ר-ס)

אַ ר ע ניטאַרע װאַרע

69

כמאַרע

מראה

פּאַרע

שפּאַרע

תנא ברא

דאַר /

וואולגאַרע

קאַרע

שאַרץ

אהר'ע (1ג.)

טאַמאַרע (נ.)

פּרעה /

איך סטאַרע (זיך)

איך פאַרפּאַרע (0) באַיאַרע, נאַרע, טאַרע, כאַרע, לאַרע, נאַרע, פינאַרע, שלאַרע, באארע, דאַרע און קװואַרע, סאַלידאַרע, סאַניטאַרע, עלעמענטאַרע, פּרעלימי-

נאַרע, ראַרע, שטאַרע, כעפרא דארעא, |

מלכותא דארעא, באַרבאַרע (נ.), סאַ-

האַרע (ג.), סאַמאַרע (נ.), סאַרע (ג.), | איך זאַנאַרע, | איך זשאַרע, אַיי עם סאַרי, וואונדער- |

װאָסאַרע? געראַרע! בארע, צווייפעלבארע א, א. וו

(פּ.) טהרה, מערה, קערה, כחוט השערה, נקרא לנערה א, א, וי

אַר ע ס

- גיטאַרעס כמאַרעם מראות - סוכאַרעס סטאַליאַרעס שפּאַרעם שרײיבאַרעס מסרס מזרז

אַרעס--אַ רפע סם

(0) אָפּטייקאַרעס, אַרענדארעס, באַ- יאַרעס, באַנדאַרעס, בוטשאַרעס, גאַ- רעס, טאַרעס, כאַרעס, מאַכליאָרעס, מוליאַרעס, נאַרעס, פליעסאַרעס, סמאַָ-

ליאַָרעס, פּאַטשטשאָרעס, פיגאַרעס, פעלדשאַרעס, קאָמאַרעס, קוכאַרעס, קרעטשמאַרעס, שאַפארעס, שאַרא- װאַרעס, שלאַרעס, שעלעפּאָרעס,

שמאַטיאַרעס, שענקאַרעס, פּוליאַרעס, צאָרעס, טשארעס, באארעס, דעם תנא ברא'ס, אהרע'ס, באַרבאָרע'ס, טאַמאַ- רע'ס, פּרעה'ס, סאַרע'ס לאַזאַרוס (נ.), זאַראַז, איך פארשאר עס, איך פּאַרע עס א, א. װ. (נר. א ר, אַ ר ע - עס, ס, א יז)

(9,) = טהרות, מערות, קערות. סומנו | נערות,

אַ ר פ (זע: אַרב)

אַ ר ף חאַרף איך דאַרף איך װאַרף איך שאַרףם

אַ ר פ ע האַרפע שאַרפעץ איך שרפ'ע מאַרפאַ (נ.)

אַ ר פ ע ס

טרפות

הארפעס (די) (0) איד דאַרף עס, איך ואַרף עס, איך שאַרף עס, איך שרפ'ע עס, מאַר-

פא'ס (נ.).

אַ ר ץ -- א שׁ אַ ר ץ

האַריץ

שמאריץ

שװואַריץ (0) אַרֹץ, קאַרץ, קװאַרץ, שטאַרץ, מאַרץ, איך פאַרץ, איך פאַרשארץ, די גאַרדס, די יאַרדס, די קאַרדס, אַ הארט'ס, א צאַרט'ס, פאַרנארט'ס !

פארשארט'ס ! א, א. וו. (נר. אַ ר ד,

אַרט - ס)

אַ ר ק (פגל. אַ ר גנ) (גע)מאַרק סמאַרק פּאַרק קאַרק שאַרק שטאַרק (0) זשאַן ד'ארק (ג.), דענעמאַרק (נ.), פולװואַרק, קאַנאַר(י)ק.

אַ ר ק ע

אַרקע

באַרקע

מאַרינאַרקע

מאַרקעץ

סוכאַרקע

פּאָטשטאַרקע

קוכאַרקע

קרקע

רעמארקע

שטאַרקע

אהר'קע 1.)

איך סמאַרקע (0) בולנאַרקע, באַװאַרקע, האָספּאָ- דאַרקע, טאַרקע, מוליאַרקע, סטאַליאַר- קע, סיאַרקע, סיליאַרקע, סקװאַרקע,

0

פּריפּאַרקע, פינאַרקע, קאַנטראָמאַרקע, קאַשאַרקע, שליאַרקע, יאַרקע, טאַ- מארקע (נ.), איך זרק'ע, איך זשאַרקע (זיך), איך שאַרקע,

אַרענדאַר-קע, טאַטאַר-קע, מאכליאַר- קע, קרעטשמאַר-קע א, א. װ.. ‏ (גר. אַר - ק ע)).

אַ ר שׁ מאַרש קאַרש שאַרזש

אַ ר שׂן איך דרשן איך ירשץ (0) בעל דרשן, די מאַרשן, קאַרשן.

א ש (פנל א ו שׁ) אש (חמן)טאַש וי"ש מישמאש פלאַש רח"ש ראש איך איבערראש איך ואש איך נאַש איך רעש (0) אַפּאַש, באַש, דרש, חשש, טשאַר- דאַש, סטראַש, פּאלאַש, קאַלאַש, קאַ-

מאַש, קאראנדראש, שאַלאש, שאש, כצפּיחת בדבש, שאַבאַש ! איך פּאַש, איך צעטאש.

71

א ש ע

קאַשע

קשיה

באַשעץ

כאַשע

מאַריאַשע

מאַשע

מנשה

רש"י

איך סטראשעץ

איך פּאַשע (0) אַפּאַשע, (פּראָסטאָ) קוואשע, די ראַשע, איך צעקאַראַדאַשע, איך צע- קוואַשע, איך שאַשע, מר בר רב אַשִׁי (נ.), מאַמאַשא, פּאַפּאַשט, יאַשט (ני), סאַשאַ (נ.), פּאַשט (נ.),

א ש ע ס נפשות קשיות (0) אַשעס, באַשע-ס, כאַשע-ס א. א. וו איך ואש עס, איך נאש עס א. א. װו. (זע: אש, און אַשע),

אַ ש ע ר

נאַשער

נתעשר

איך כשר

איך פאַרקאַשער (0) אץ להעשיר, אַ שאַש-ער א. ה, װו. (גר, א ש - ע ר) (פ,) באשר,

אַ ש ק ע מאָנאַשקע מוראשקץ משקה באַשקע כאַשקע מאַריאַשקע מאַשקע ראַשקע (0) באַראשקע, טשאשקע, פיסטאשטע, פליאשקע, קאַלעמאַשקע, קאַרקאַשקע, קאַישקע, ראַמאַשקע, ראַספּאַשקע, יאַש- קע (נ.), סאַשקע (נ.), פּאַשקע (נ.), איך בליאַשקע, איך פראַשקע, איך שאַשקע. בומאַזשקע, ליאַזשקע, פּאָדטיאַזשקע, פוראַזשקע, פליאַזשקע,

62

18

א ביוראָ דנאַ לשמה אָ! אַלזאַ װויאָ ! יתֲ

אמלאָ

קר שָ ישעה אבלאַ

אנרא

אדאָ אנישטאַָ אברוך הבא

(0) ימח שמה, והוא ימשו? בה, דאַָ- מינא, דעפּאַ, זשאַבאָ, טאבלאַ, טרין- מאָ, טריקאָ, לאָאָ, לאַטאָ, מאַנטאָ, פּאַלטאָ, ראַקאַקאָ, שאטאָ, אַנגרא, קאַמילפאָ, אַפּראָפּא, סטאַטוס קוא, פּראָ, פּריטאָ, קװיפּראַקאָ, איך דרא, סאַפאַ (נ.), פּלוטאָ (נ.), רוסא (נ.), באַרדאָ (נ.), ואטערלא (נ.), שא קאַקאָ, סלאָו, האַלאָו, נאָן. (פ.) גוי, טוי, פרוי, נענוי, לוי, רוי, איך בוֹי, איך ברוי, איך פאַרטרוי.

(*) חיי שעה, רוח רעה, לתרבות רעה, שוא, עולם הבא, בזה ובבה, ויתן לך, לד לך, יעבור עלי מה, מקדמת דנא. מהרש"א (נ.), הנר"א, מלכה שבא. (פ5) אונושעניו, אונטערוויו, מעניו, סו, פּאַספּאַרטן, פּאַרוועניו, קאַנגאַרו, קאַקאַדו, ראַגו, ראַנדעוואו, רעוויו, שאַמפּו, (די) פלן, אַנטר נו, או ! בו | מפּרו ! פִין ! נו, קוקעריקו !

אַ-- אַ בע

אָ ב (פנל. א פ9)

באָב

סנאָב

ראָב

נראָב

איך האָב

איך לאָב (זיך)

איך פאַרלאָב

אנאָב

אהאָב

אָב

אאַראָב

אאיך באַנראָב

אאיך שאָב (0) נאַרדעראָב, דזשאָב, דראָב, זשאַ- לאָב, זשלאָב, יודאָפאָב, מיקראָב, קלאָב,

שקראָב. (9.) טױיב, שיב, איך זשאִיב, איך קלויב. (5) דוב, זרוב, טשוב, לוב, שליוב, שקאַרלוב, אַ ב 5 קנאָבל נאָבל =ישנאָבל (0) באָבל, סקאבל, דאָב?, סאָבאָל. (גר. אַ ב - 5)), (5,) יובל, אָ ב ע אָסאָבע פּראָבע' גראָבע דאָבע (נ.) איך כליאָבעץ איך שקראָבץ

*באָבע

אָ בער - אַ ניע

(0) גאַרדעראָבע, טרושטשאָבע, זשאַ-

לאָבע, כודאָבע, כװאַראָבע. איך דזשאָבע, איך פאַרקאַציעראָבע, איךף . צעדראָבע, איך שטשאָבע, (פ.) טויבע (נ.). : |

גרובע, ליובע (נ.,), קובא (נ,), איך הא- לובע,

אַ בכ ער

אָבער

גראַבער

אָקטאַבער

איך דעראַכער

אהאַבער

אליבהאָבער (0) באָבער, ראָבער. (פ.) זשאִיבער, זויבער. (נר, אַ ב, אַ בע - ע ר)).

אָ ב ק ע (זע: אָפּק ע) אַ נ (פנל. אַ ק)

דיאלאָנ דעמאַנאָג מאָנאַלאָנ נעקראַלאָג עפּילאָג פּסיכאַלאָג פּעדאַגאָג פּראַלאָג קאַטאַלאָג

ראָנ

אװאָג

אטאָג

אפאַרטאָג אבאַלאָג *פאַרלאָג

(פ,) בובע, טרובע, קובע, קלובע, שובע, .

6

גָאּפש*‎

*פראָג (נ.)

אאיך זאָג

אאיך פֿאַרזאָג

אאיך פאַרטראָג

איך טראָג

אאיך יאָג

אאיך מאַנ

אאיך פאַרמאָנ

פאיך נאָנ

יאיך פּלאָנ

יאיך פאַרצאָג

אאיך צװאָג

אאיך קלאָג

אאיך שלאָג (0) גוג מגונ (נ.), סיג, גראָג, זאַלאָנ, לאָג, נאַלאָג, סטאָג, פּאָדלאָג, פּיראָג, טאַגאַנראָג (נ.). (פּ.) צויג.

אידעאָלאָג,, אַנטראָפּאַלאָג, אַסטראַ-

לאָג, אַרכעאָלאָג, באַקטעריאַלאָג, ביאַ- לאָג, געאָלאָג, גענעאַלאָג, זאָאָלאָנ, טעאָלאָג, טעכנאָלאָג, פילאָלאָג, פראַ- זעאָלאָג א, אַנד, (5,) אין באַצוג, איך לוג.

אָג ם (ע: אָקט)

אָ נים אמופלגים אמנהגים אפבשר ודגים

באַטרוג, פּלוג, צוג,

| (*) נהרנים, סינים, זאָג אים, טראַנ

(זע: אָנ).

אָ ג יע (פגל אָג ע) אידעאָלאַניץ ביאַלאָניע

אים א, א. |.

77

געאָלאָגיע דעמאַנאָגיע זאַאָלאָגיע טעאָלאָגיע טעכנאָלאָגיע טערמינאָלאָגיע מרילאַָגיע פּסיכאַלאַגיע פּעדאַנאָגיע פילאַלאַגיע (0) אַנטאָלאַניע, אַנטראָפּאַלאַניע, אַס- טראַלאַניע, אַרכעאָלאַניע, באַקטעריאַ-

לאָניע, גענעאַלאַגיע, ‏ כראַָנאָלאַניע, מיטאַלאַגיע, מינעראַלאַניע, מעטע" אַראָלאָניע, סאַציאָלאַניע, עניפּטאָ- לאָניע, עטימאָלאַניע, עטנאַלאַניע, פּאַ- טאַלאַניע, פּסיכאָ-אַנאַלאַניע, פראַזע- אַלאָגיע, קאַסמאָלאַניע, קלימאַטאַ- לאָניע א. אַנד, אנ ל

אהאָגל

אלאַנל

לנַאנא‎

אאיך װאָנל

(*) גאַנל מאָנל, (פּ,) פּלוגל, שמוגל,

אָנן באַטראָגן געקראָגן אװאָגן *מאָגן אזאָגן אפאַרזאָגן אטאָגן אטראָגן

אָגל- אָ גע

אפאַרטראַָגן

אצעטראָגן

אואָגן.

אפאַריאָגן

אפאַרמאָגן

אנאָגן

אפּלאָגן

אפאַרצאָגן

=צװאָגן

קלאָגן

ײפאַרקלאָגן

אשלאָגן

אדערשלאָגן

ײצעשלאָגן (*) די פאַרטאָגן, פאַראַכטאָנן, עגון, אורח הנגון, (0) די דיאַלאַנ-ן, מאַנאַלאַנ-ן א, א. װו. (גר. א ג - ן) (פ,) באַצוגן, פּלוגן, צוגן, לוגן,

אָ גנ ע (פנל. אַ גי ע) חהנא. טאַגע טרעװואַגע סינאַגאָגע פּאָדלאַנע פום נאָנע סטראָנגע סאַראַטאָנא (נ.) אדור הפלנגה אהנהנה אהשנה אבהדרנה *בזדון ובשננה (פּ,) דייטשוגע, וויוגע, פּאָדרוגע, פּרו- סלוגע, פוגע, פראַמוגע, דערניוגע, קאַ- לוגע (נ,), גו גון

אָגער-- אָ די ש

אָנ ער

אאַכטטאָגער

אזאָגער

צואָגער

אישװאַנער

אמאַנער

אהנר (נ.)

אפּראַנער (נ.) (0) אָנער, סטראַנער, טאַגאַנראַנער (נ.), סאראַטאַנער (נ.). (גר. א ג - ע ר). (פּ,) ליוגער, קאַלוגער (נ.),

אַ ד (פנל. אַ ט)

יסוד

סוד

עפּיזאָד

קאַראַהאָד

בראָד (נ.)

=באָד (א)

אגענאָד

סאָד

אראָד

אנראָד

אאיך באָד

אאיך לאָד

אאיך שאָד (0) קרן חיסוד, אחד! גד (נ.), אִבי כאָד, דיאָד, װוזװאָד, זאוואָד, יאָד, ליאָד, נאַראָד, סבראָד, סקװאָד, פּאָד, פּאָכאָד, פּאַראַכאָד, פּלאָד, פּעריאָד, פּערעװואָד, פּריכאָד, קליינאָד, ראַסכאָד, אַלאַ מאָר, נאפּעראָד, (פּ.) בויר, מויד. (+) דזשאָר, זאָד, סינאָר, פּזשאָד, קאָמאָד, שופלאָד. (פ.) ווערבליוד, זוד, טרוד, עטיוד, סוד, פרוד,

סמראָד,

78

אַ ד י ם

אפאָדים

אבנדים

אחסדים

אמשומדים

אפחדים

אצדדים (*) חשדים, פכובדים, מלומדים, נכבכדים, עבדים, נמילת חסרים, גן} ילדים, לאחדים, פּרא אִדם, בני אדם, חיי אִדם (נ.), ראַדאָם (נ.), איך באָך אים, איך לְאַד אים, איך שאָד אים. (גר,. אַ ד, אַ ד ע - א י ם)).

אָדיע

מעלאָדיע

פּאַראָדיע

ראַפּסאָדיע

האָדיע !

דאָדיע (נ.) (0) (זיין) בלאַנאַראָדיע, איך בראָדיע, איך פּלאָדיע. (נר, אַ ד - י ע)).

אָדי שׁ מעטאָדיש מעלאָדיש פּעריאָדיש אלאָדיש =(אַלט) מאָדיש א(מקום) קדוש אדבכר הדש אימלא וגדוש (0) זאַראָדיש, עפּיזאָד-ש, פּאַראָד-יש, ראַפּסאָד-יש. (גר. אַ ד, אַ ד ע- י שׁ). (פּ,) ווערבליודיש.

79

גד'ל (1.)

אכהן נדול

אהאָדל (1.) (פּ,) בודל, פּודל, שטרודל, שפּרודל, איך דודל, איך דרודל, איך באַזודל,

אָד ן

באָדן (אַ)

מעטאָדן

געזאָדן

אאָדון

אלאָדן

אפּקדון

אפלאָדן

אשאָדן

אבאָדן (זיך)

אגעלאָדן (0) מאָדן, די זאַװאָדן, עפּיזאָרן, פּאַ- ראכאָד-ן, קאַראַהאָד-ן א. א. וו. (נר. א ד - |) | (פ,) ווערבליוד-ן, (וע: אָד;)

אָד ע אָדע װיגאָדץ מעטאָדע פּאַנאָדעץ פּעריאָדץ אאנדה אהנדה אהתמדה *מאָדע אקאָמאָדע אכַלֹא ידע

עטיוד-ן א, א, ו.

אָדל--אָדקע

אמעשי ידי

אהאָדע (ג.) 0) נאָספּאָדע, ואַיעװאָדע, ליאָרע, סאָדע, סװאָבאָדע, סקאַװאָראָדע, פּאָד- װאָדע, פּאַראַדע, קאַלאָדע, שקאָדע, איך פּלאָדע. 5 ) בליודע, דודע, לאַמעדודע, פּאָסודע,

אָד ע ס אמעמדות אהדם (נ.) (*) אנדות, הנדות, התמדות, די מאָדע-ס, די קאָמאַדע-ס א. א. װ.

איך באָד עס, אַ שאָד איזן א. א. װו. (זע ;: אֶד, און אָדע), (5,) בליודעס, דודעס, לאַמעדודעס,

אַ ד ע ר

יאָדער

לאָדער

שמאָדער

אָדער

בראָדער (נ.)

איך פאָדער

איך צעהאָדער

איך צעקנאָדער

אאָדער (א)

אאיך שנדר (*) גראָד-ער, לאָד-ער, אין שטאָט דער, נישטא דער א. א. װ.. (גר. אַ ד, אַ ד ע - ע ר, אָד, אַ, אַ ט - ד ע ר, די ר). (פּ,) פּודער, כודער מודער, איך גודער,

אָר ק ע עע: אָט ק ע)

ווערבליודעס,

אוו - אָ ווע

אָוו (פגל. אַ ף) יצר מוב מזל מוב כבוד אב לרוב ארב אחודש אב (0) אבן טוב, תפלת שוא, ס'רוב, בכי טוב, ליובאָוו, טאַמבאָװו (נ.), פּסקאָװ (ג,), ראָוו, ראָסטאָװו (ג,), שקלאָוו (ג.). (*) ואו, תיו, תשעה באב, ענל הזהב, (5,) וועזואוו (נ.).

אַ ווי ם אננבים איכלבים אכתבים אלולבים אמקורבים איקצבים (*) כזבים, מערבים, נקבים, ערבים, כתי מושבים, עובד כוכבים. אָו, אווע-- אי ם)

אבבל (א) (0) באָוו?,. (*) נבל, נלות בבל, בלאָ- װאָל,

אָוון אַלקאָוון בעטהאָווען (נ.) איון אעזבון אעם חכם ונבון

(גר, ;

80

(0) דעם דובאווע-ן, דעם מאַיאַװע-ז א. א. וו. (זע: אַוע).

אָ וונ ט אאָוונט אפאַרייונ'ט

אַווניק נראַנדאָווניק הורמאַװניק טשינאַווניק ליובאַװוניק סאַנאַווניק פּאַלקאַָװוניק אלמד ואוניק (0) גװױינטאַווניק, דוכאַווניק, ואַר טאַוניק, ליעדאַװוניק, מאַיאַװניק, סאַ- דאַווניק.

אָווע סאָװוע פּאָדקאָווע װאטאַווע מאיאָװוע סאָסנאַוע סקאַרבאָווע ראַפּטאַווע איך כאַווע איך קאָװוע אמחשבה אנביא אנדבה אאש להבה אבהרחבה אשוה בשוה אאביי ורבא איעלה ויבוא

81

אכותל מערבי אצלבה (*) גזירה שוה, מבוי, ערבה, מעשה

מרכבה, דיני דבבא, לעתידר לבוא, אליהו הנביא, (פ.) בלאָוע.

(0) אִסנאָוװע, מאָווע, סטאיקאָוע, סקלעפּאָװע,, פּאַלאָװע, פּאָקאָיאָוע, רעװויראָוע, אַסינאָװע, אַרזשעכאַוע, באַלאַװע, באַראַנקאָװע, בורעקאָווע,

גערבאָווע, דובאָווע, דובעלטאָװע, דיש- ליאָווע, האָנאָראָוע, הורטאָװע, וויש- ניאָווע, טשאָפּאָווע, יאַסינאָװע, יוכ- טאָװע, לאָמבאַרדאָװע, מאַרצאָוע, מאַשינאָווע, מיליאַנאַָווע, נאַראָדאָווע, סטעאַרינאָווע, עטאַטאָװע, עלעקטראַי ווע, פּאָטשטאַוע, פּאַסטעמפּאַוע, פּאַי ראָווע, פּוכאַווע, פּלאַכאַוע, פּלאַצאָוע, פאַכאָוע, ‏ פֿאַנטאַווע, ‏ פעפעראָוע, פּראַנטאַווע, פרוכטאווע, צעכאָוע, קאָזלאַָוע, קאַלאָראָוע, קווארטאַלאָוע, קוטשעראָװוע, ריסיאָווע, רעמיזאָווע, אַווע טאַװע, װאָוע (ג.), ליאָווע (נ.), דובראָװוע (1.), איך לאווע, איך מליאָווע, איך פֿאַרנאַראַָװע, איך קליאָווע, איך ראָװוע. (?.) איך פאַר- טראָווע.

אַ ווע ס *=מלאך המות אקאַטאָוועס אקבר אָבות אקצבות איבהרחבות

(*) מערבית, מחשבות, נדבות, ערבות, זכות אָבות, אימת מות, סם המות, (די) דריי בבות, די גזירה שוה'ס, די

אָוועס - אווק ע

יעלה ויבוא'ס, חובת הלבבות (ג.). פּירוד לבבות, אלפים ורבבות, אביי ורבא'ס, אליהו! הנביא'ס, צלבה'ס. (ל,) טעות (טאַװעס), | (0) די סאָווע-ס, איך כאָווע עס א., א. וו. (גר. אַ וו, אווע-עס, ס. איז)

אָווער אעבר אבעל דבר (0) קאַווער, ראַװער, שאַווער, טאַמ- באַווער, ראָסטאַָוװער, שקלאווער, מאַר- צאָווע-ר, מאַיאָװע-ר א. א. װוו. (זע: אָװע), (נר. אַ ו, אַ ווע--ע ר)

אָווק ע װוינטאַװוקע זאבאַסטאָוקע טאָרגאַווקע לאַווקע ליאָווקע (נ.) װישניאָווקע סטראַכאָווקע סאָפקע פּילאַזאַפקע אװאַטאָווקע אזשידאַווקע אמאַיאָווקע אפּאַָטשטאַוקע אפּסח'אַווקע אצלבה'קע (0) דאַכאַווקע, דיעשאַווקע, דניאַווקע, כרייניאָווקע, סקאווקע, פּאַדיאָווקע, קלאַדאָווקע, ראַנאָווקע, װוערבאָווקע, טרעניראָווקע, מאַטיװי- ראָווקע, מאַרשיראַווקע, מושטיראָווקע,

אַז- אַ זע

מעבליראָווקע, סאַרטיראָווקע, עמאַלי- ראַווקע, פּאַליראָווקע, צינקאַווקע, קאַ- מאַנדיראָווקע, רעטושאָווקע, שנוראַוו- קע.

(+) אַלטאָווקע, דיקטאָווקע, פּאַקאַיאָו- קע, שטינקאָווקע, שפּריצאָווקע, לאַ- פּאַווקע, מאַלינאָווקע.

אַ ז (פנל. אַ ס)

ווירטואָז

מאַטראַז

קוריאָז

גראַנדיהָז

איך לאָז

איך פאַרלאָז

איך צעלאָז

בלאַז

אנלאַז

אנראָז

=האָז

אאז

א שטראָז

אשלאַז

איקנה"ז (0) אִבאָז, אַפּאָפּעאָז, אַפּלאָן, אַפּרי- קאָז, אָפיציאָז, באַז, באַמאָז, דיאַננאָז, היפּנאָז, טובערקולאָז, מאַקאַװאָז, נאַי װואָז, נאַרקאָז, סקלעראָז, פּאַראַװאָז, פּסיכאָז, פּראָננאָז, שמאַראַװאָז, סער- יאָז, ראָז, אָפקאָרז, ביקאָז, אינהאלטס- לאָז, ארבעטסלאָז א, א. וו. (פּ.) הויז, טויז, לויז, סויז, קרויז, איך ברויז, ברוי-הויז, קאָלכאָז, סאַװוכאָז: (פ9,) אַרבוז, גוז, מוז, סאָיוו, קאַראַפּוז,

גרוז, טשאָרנעהוז, קאַנפיוז, איך אַנט- שפּוו, איך יוז, איך עקסקיוו, איך רע- פווו,

82

אזט זץע: אַסט)

אָזול שעיר לעזאזל לולב הנזול איך מאָזל (זע: אָז). (5ּ) אַרבוז-ל, קאַראַפודדל, (זע; וז).

אָ זן

דערלאָזן

פאַרלאָזן

צעלאָזן

אי רנ זון

אב חפּזון

אצעבלאָזן (0) דאָזן, קאָזן, מימאָזן, פּאָזן;, די אַפּריקאָזן, װירטואָזן, מאַטראָז, פּאַ- ראװאָזן, קוריאָזן, דעם סעריאָז-ן, דעם גראַנדיאָזדן, דעם ראָזדן א. א. וו (*) הויזן-בלאָזו, ברכת המזון, חלזון,

לשובע ולא 7רזון, רזין דרזין, די גראָזן, די האָזן, שטראדן, שלאָדן א. א. װו. (גר. א ז - 1|)

(5,) אַרבוזן, גוזן, סאָיוזן, קאַנפיוזן,

יוזן, עקסקיוזן, רעפיוזן, קאַראַפּוון.

אָוע

בעריאָזץ דאָוץ מימאָזץ פּאַזעץ פּראַזץ קאָזע

אבזוי

אהכרזה

אהעזה

83

(0) לאַזע, מעטאַמאַרפֿאָזע, גראַנדיאָזע, טובערקולאָזע, סעריאָזע, קוריאָזע, ראַזע (נ,), שפּינאָזא (ג.).

(5,) אָבוזע, בלוזע, מוזע, פווע, שליווע, זוזע, מעדוזע (נ.), איך גרווע.

אוער

אבלאָזער

אנזיך

אפור

אאלעזר (נ.) (0) גראַנדיאָזער, סעריאָזער, קוריאָזער, ראָזער, קאָזער, דאַזאָר, אינהאלט- לאַזער, אַרבעטסלאָזער א. א. וו. (גר. אָז, אָזע-ע ר).

אָושק ע (ע: אַשקע)

אַ ט (פול. אָ ד) אידיאָט אַנעקדאָט באָיקאָט באַנקראָט גאָט געבאָט דעספּאָט טראָט (א) פּאַטריאָט קאָמפּאַט שאָט (א) לוט אָט ער האָט איך באָט איך פאַרבאָט איך שפּאָט אדראָט

אָזער- אָ טים

אנאָט

אשטאָט

אאַנשטאָט

אעס געראָט

אאיך בראָט

אאיך ראָט

אאויף באַראָט (0) ירבעם בן נבט, אָבאַראָט, אָטשאָט, נאַװאָט דאָן קיכאָט, האַטענטאָט, זאָט, יאָט, מאָט, סאָט, סאַן קיולאָט, סטשאָט, סמאָט, עשאַטאָט, פֿאַטשאָט, פּולעמיאָט,, פּילאָט, פאַנאָט, פלאָט, קאָט, קאַלװעראָט, קאַמלאָט, קאָממפּ- לאָט, קאַפּאָט, קלאָפּאָט, קראָט, רע- דינגאָט, ראַסטשאָט, ער דראָט. (ם) פּלױט, שרויט, קאָוט, קרויט, ער פאַר- טרויט. (5*) דלאָט, שפּראָט, גראַ'ט. (,) אַטריבוט, אינסטיטוט, באַלאַמוט, בוט, ברוט, גלוט, דיספּוט, דעביוט, וואוט, וואַרטוט, טשמוט, יאַקוט, לאַפּע- טוט. ליליפוט, מאַרשרוט, נוט, מאַזוט, מוט, סאַלוט, סוט, סורדוט, סטאַטוט, פּראָסטומטוט, פּרווט, פוט, קאַיוט, קאַלאַ- קוט, קנוט, רעקרוט, שוט, אַבסאָלוט, קאַ-

געבלאָ'ט, געי

פּוט, רעזאָלוט, באַכמוט (נ.).

אַ ט י ם

אמשפטים

אפרטים

אפשמטים

אשבטים

אאיך אָטעם (*) חייטים, עשרת השבטים, איך ראָט אים, װאָס שאָט אים א. א. װ. (נר. אַ ט - א י ם)).

אָטיש-- אָ טע

יד'

אָטיש אידיאָמיש נאָטיש דעספּאָטיש היפּנאַטיש כאאַטיש עקזאָטיש עראָטיש שפּאָטיש | אשטאַמטיש (0) אַנעקדאָטיש, בינאָטיש, דאָן קו" כאָטיש, האַטענטאָטיש, נאַרקאָטיש, פּאַטריאָטיש, קאַקאָטיש, פּאָטאש. (נר. אָ ט, אַ ט ע -י ש)

אַ ט ל

מאָטל (ג.)

איבטל

אזאָמל

אנאָטל (נ.)

יאיך מאָטל (0) אַריסטאָטעל (נ.), באָטעל, איך- יאָט-ל, קאַפּאָט-? א. א. ו. (זע: אָט), (פ ) לאַפּעטוטל, לילופּוטל, סוטל, סור דוטל, (וע; ום),

אט | באָטן געבאָטן פאַרבאַטן געװאַטן געזאַטן באַטראָטן פאַרטראָטן פאַרקנאָטן

(0) די (אידיאָטן, ! פּאַטריאָטן, א. א. וו

(פ.) מיליוטן מיט ציקוטן, דו

64

פאַרשאָטן פאַרשפּאָטן אטלית קטן אישאָטן אשטן אגעבראָטן אראָטן =געראָטן נאָטן, הוגענאָטן אַנעקדאָטן, האַטענטאָט.,

(נ.), די דעספּאָטן, שפּראָט-ן

(5) יום כפּור קטן, פּורים קטן, חרש

שוטה וקטן, דעם געבלאָט-ן, דעם נע- (גראָט-ן, די

דראָט-ן א. א. ו. (גר.

א ט-ן) לאַפּע- טוט-ן, די פורדוט-ן א. א. וו, (וע;

אָט),

אָ ט ע בלאָטע גריזאָטע זלאָטעץ לנאַטע סוכאָטע פּיעכאָטע קאַפּאָטע קװואָטע ראָטע מאָטע (נ.) אהחלטח ‏ אחרטח אקטטה אמטה אנאָטע (ג.)

88

אגעבלאָ'טע

אגעגראַָ'טע (0) אַכאָטע, גראַטע, דלאָטע, האַלאָ- טע, נאָטע, נודאָטע, סליאַכאָטע, פיעש-

לאָטע (נ.), איך מאָטע, מאָטאַ, פאָטאָ, אַטאַ (נ.).

(פ) מוטע, קאִיוטע, קוטע, שפּיצרוטע, אָטרוטע, וואַליוטע, פּאָקוטע, רעואָלוטע, אַניוטע (ג.), קאַלקוטע (נ.), רעדוטע (ג,), איך פוטע, ברוטאָ, בודטאָ, ביוטו.

אָט ער

איבלאָטער

אטאַמטער

אטל וממר

אפּיפּערנאַטער

אפאָטער

אקאָטער

אפמור (0) לאָטער, מאָטאָר, סמאָטר, (פּ.) אױיטאָר, ‏ האָט ער, פאַרבאָט ער, שפּאָט ער א. א. וו (+) געבלאַ'טער, געגראָ'טער, בראָט ער, געראָט ער, ראָט ער, באָדט ער, | לאָדט ער, שאָדט ער א. א. וו. (גר. | אָ ט, אַ ט ע-ער, אי ר) : (פ) וואוטער, כוטער, אַבטאָלוטער, רע- | זאָלוטער, באַכמוטער (נ.), קאַלקוטער (ג,), ליוטער (נ,), עקזעקיוטאָר, פּראָסע- קיוטאָר,

אָ ט ק ע אידיאָטקע גלאָטקע

טשאַכאָטקע

-(0) בלאַטקע,

אָט ער - אָט שע

פּלאָטקע פּליאָטקע מאָטקע (נ.) לאָדקע סלאָבאָדקע (1.)

נאַגניאָטקע, נאָטקע, טשעטשאָטקע, טשעסאָטקע, סטשאָט- קע, פּאַדמיאָטקע, קאַלעקאַטקע, קאַ- קאָטקע, רעשאַטקע, סכאָדקע, ספּאָך- קע, סקאַװואַראָדקע, פּאַכאָדקע, קאָלאָך- קע, כאָרקע. (*) נאָטקע (נ.).

אָ ט שׁ קאָטש כאָטש לאָדזש (ג.)

(0) טאָטש, קראָטש, דזשאָדזש, ויפ

נאָטש.

אָ ט ש ע קליאָטשע , כאָטשע איך באַלעבאָטשע איך טאָטשע איך כאָכאָטשע איך כלאָפּאָטשע איך מאָראָטשע

(0) פּלאָטשע, קװאָטשע, ראַבאָטשע, סמאָטשע (נ.), איך גאַנאָטשע, איך ! גראכאטשע, ! איך טעלעפּאַטשע, איך { איך צעקאַלאָטשע, איך קאַלעקאטשע,

װאָראָטשע (זיך), סאַקאָטשע,

איךד

זשע, האָט זשע א., אי װוו. (גר, אַ ט- יז ש ע)).

אָ-ים --אַ כי ם

אַָ-ים

אנבאים

אחטאים

אחלאים

אמשונעים

אנאַראַאים

אפראים

ארשעים

אתנאים

אימים נוראים

אפלאי פּלאים (*) אמוראים, חשמונאים, מצורעים, נגעים, פּגעים,. פּתאים, רמאים, קנאים, קראים, סדר זרעים, הרהורים רעים, מעשים רעים, שרשים מרובעים, ברוכים הבאים, בן ארבעים, לחצאים, מח טוב ומה נעים, נישטאָ אים. (גר. א - א י ם). (ל.) גוים, אפרים, ירושלים, איך בוו אים, איך פּאָוע אים א, א, וו, (וע: וידים),

יאָר

לאָך

שטאָך

תוך

אָך!

דאָך

נאָך

איך קאָך

ײדערנאָך (0) כל ולד, באד, דזשאד, זאָד, זבאך, טשאָך, מאָד, פּראָד, פאָך, צוװאָך, ראָך, שאָך, שטראָך, שטשאָך, שליאָך,

80

שפּראָך, איך שלאָך, איך שמאָך. (פ.) בויך, יויך, אויך, איך ברויך. (5) (זע: וך).

אַ כ2 ט פלאָכט פאַריאַכט צעקאָכט (0) ער שלאָכט, ער שמאָכט, (פּ.) געברויכט, ער לויבט,

אָ כ ט |ן

געפאָכטן

פאַרפּלאָכטן

פאַרראָכטן

געשאָכטן (0) דעם אונטעריאַכט-ן, דעם צע- קאָכט-}. (9.) נעליכט-}ן. ((בר. אַ בכ ט - |).

אָ כ ט ע באָכטץ שמאַָכטע פאַריאָכטע' צעקאָכטע (0) כל ולך'טע. (פּ.) געברויכטע,

אָכט ער

טאָכטער (0) פּאַריאָכט ער, קאַכט ער א. א. װו. (זע: אַכט)),

אָ כ י ם אגלחים אדרכים אהכם אמזרחים

7

אמלאכים

אמלכים

אמקחים

אשבחים

אנחום (*) זבחים, טפחים, כרכים, מוסמכים, מוצלחים, משולחים, נצרכים, רווחים, תלמיד חכם, נאָך אים. (נר, א ד, אַ כ ע - אי ם ).

אַ כ 5 אכל יכול אכביכול אאיך יכול ארחל (0) פּאַלטאָבל, (*) הולד רכיל,

אָ כן

װואָכן עפּאַכן קנאָכן אונטערבראָכן געבראָכן פאַרבראַכן צעבראָכן פאַריאָכן קאָכן געקראַכן פאַרקראָכן צעקראָכן געשטאַכן געשמראָכן געשפּראָכן פאַרשפּראָכן

אב טחון

(5.) איך שטרויבל,

אָכל- אַ כע

אנצחון

אישכן

אהיתכן (0) אַכן, זאַכן, זשאַכן, פאַכן, שלאָכן, שמאָכן (פּ.) ברויכן. (*) לכן, איך מלאכה'ז, הולדך על נחון. (5,) ברוכן, גערוכן, יעוונוכן, סלוכן, פלוכן,

אָ כ ע סאָכץ סומאַטאָכע עפּאָכע איך פאָכעץ

אברכה אהבטחה אהנהה אהצלחה אהשנחה אמלאכה אמערכה אמשפחה אמזרחי

(0) ספּיאַבע, פּיעשטשאַכע, יאכע (נ.), יעװודאַכע (נ.), ראַכע (נ.), איך אָכע, אידך באַכע, איך דזשאַכע, איך זבאָכע, איך טשאַכע (זיך), איך פּליאָכע, איך פאַרשליאַכע, איך קאַכע (זיך), איך שטשאבע.

(*) בעל מלאכה, נע'סרח'ע, הדרכה, הוכחה, הלכה, הרווחה, מזל ברכה, זכר צדיק לברכה, זכרונו לברכה, לחיים ולברכה, ינון ואנחה, כ? הקודם זכה, רח'ע (נ.).

(פ, ) זאַוויערובע, יובע, סטאַרוכע, פּיעש- טשובע, קאַטערוכע, קאַפּאָטוכע, שליוכע,

אָכעס - אָל זאַלאָטובע, סיוואוכע איך איזניוכע (זיך), איך כוכע, איך ניוכע, איך סקרוכע, אַ כ ע ס

אקדחות

אצולהכעיס

אלכל הפּחות

(0) די סאַכעס, סומאַטאַכעס, ספּיאַ- כעס, פּיעשטשאָכעס, איך קאָך עס, איך פּליאָכע עס א, א. וו

(*) אִדם פּחות, משה ת.., ברוך מזביר נשכחות, די כרכות, מלאכות, מטרכות. משפּחוח, הבטחות, הנחות,

דעם מזרחי'ס א. א. װ. (זע: אֶך, און אַכע). (פ) וואוכעס, פּעטוב-עס, קאַטערוכע-ס א, א. וו. (זע: אָך, און אָכע). אַ כ ע ר

אבחור

אזכר

אשחור

אישכר (נ.) (0) װאַכער, פּלאָכער, פאָכ-ער, קאָכ- ער א. א, וו. (*) מחר, שוכן אחור, שלום זכר, שומר שכר, שאַכער, נחור (נ.). (גר,

אָ ד, אָ כ ע - ע ר, ר)

(פּ.) סוכאר, קוכאַר,

אָל װאָל זול עול קול ראָל (איך דערהאָל (זיך)

68

איך װוידערהאָל

איך זאָל אמאָל אנאָל אצאָל יקהל יקריסטאָל =שאָל =שטאָל אשפּיטאָל אאַמאָל =שמאָל אנתפּעל אאיך נאָל אאיך מאָל אאיך צאָל אישמאל אישראל ימיכאל ארפאל שאול

(0) דברי חול, שין שמאל, בל וכ5, קודם כל, בכל מכ? כל, בעירום ובחוסר כל, סמא"? (ג.), אידאָל, אַלקאַהאָל, אַפּאָסטאָל, אַרעאָל, באָל, באַנדעראָל, בענזאָל, נאַסטראָל, נאַָרדזשאָל, גראֵָל, האָל, טראָל(ד), טשעכאָל, כאָכאָל, נאַ- מאָל, (אַדרעסני) סטאָל, סימבאָל, פּאַ- דאָל, פּאַמאָל, (נאָרד) פּאָל, פּאָסאָל, פּאַראַסאָל, פּאַראָל, פּיסטאָל, פּעטראָל, פּראָטאַקאָל, פיאֵל, פיטריאָל, פייפיאָל, צאָל, קאַדראָל, קאַזיאָל, קאַטיאָל, קאָל, קאַמיזאָל, קאָסציאָל, קאַרבאָל, קופּאָל, קנאָל, קרעאָל, שנאָל, שפּאַניאָל, פרי- װאָל, אַבװאָל, נאַכסאָל, פאַשאָל, דאָל דאָל! (פ.) קויל, פויל.

89

זשיראַנראָל, (בע)מאֵל, מאָנאָפּאָל, מאַננאָל, מאָזאָל, סאָל, קאָנטראָל, טי- ראָל (נ.), פּאַדאָל (נ.). (*) ראש הקה?, אוהב ישׂראל, בתת ישרא?, נדול בישרא?, חוק לישראל,

עוכר ישראל, פושע ישראל, שומר ישראל?ל, שונא ישׂראל, אחינו בני ישראל?ל, ארץ ישראל, כדת סמשה

וישראל, כל ישראל, כל? ישראל, כנסת ישראל, עדת ישראל, צור ישראל, קבר ישראל, קהל ישראל, שמע ישראל. (5,) וועסטיביול, טול, מאַטול, סאָמנאַר בול, סטימול, עסאַאול, פּאַטרול, פּול, קאַפּול, קאַראַאול, רול, שול, שפּאַקול, שפּול, וואול, האָרבול, נול, קול, רידו- קיול, טיול, בול בול!

אָל גנ עע: אָלק) אַל ד זץ: אל מ)

אָלדן טראָלדן יאָלדן גאָלדן (א) גשמאַלדן

אָ ל ט געװאָלט פאַרװאָלט געזאָלט װוידערהאָלט עס גראָלט ער דערהאָלט ער קנאָלט ער ראָלט נאָלד

יאָלד

האַלד

אער באַצאָלט

אער גאָלט

אער מאָלט

ער צעמאָלט

אער קהליט (זיך)

אער פאַרשמאָלט {0) וואלט, רעװאָלט, רעזאָלט, ער צאָלט, ער קאָלט, ער שנאָלט. (פ.) פאַרפוילט, טראָלד, קאָלד, העראָלד, בערטאָלד (נ.). (*) ער נאַלט (צו), טשאָל(נ)ט. (פ5.) פּולט, קולט, געשולט, ער רולט. ער שפולט,

אָל ט |

קאָלטן (אַ)

גענאָלטן

פאַרנאָלטן

פאַרשאָלטן

צעשפּאָלטן (0) דעם וידערהאָלט-ן, דעם פאַרי פוילט-ן א. א. וו. (גר. אַ 5 ט -ן, א ן, אָדער אַ 9 - ט אָ ן)

אַל י ם אמייװואָלים =כללים אמאכלים מנוולים אמקובלים אמשלים אשקלים אחלום *שלום אאבשלום

אַליע- אָלן

(*) אוהלים, מטופּלים, נמשלים, הבל הבלים, שלש רנלים, פּרשת שקלים, רודף שלום, בשלום, חס ושלום, עליו השלום, עליכם שלום, ירא ושלם, איך באַצאָל אים, איך נאָל אים א. א. װ. (נר, אַ , אל ע - אי ם)).

אל י ע (פגל. אל ע) דאָליע װאַליע מאַזאָליע מעלאַנכאָליץ פאַסאָליע פּאַוואָליע איך פּאַזװאָליע (0) באַראַבאָליע, טאָפּאָליע, מאַנקאָ- ליע, פעטראָפּאָליע, קאָליע, קאַנטראַ- ליע, קאַניפאָליע, אֶלִיע (נ.), פּאליע (נ.), אַנאַטאַליע (נ.), אַנטאָפּאָליע (נ.). אַסטראָפּאָליע (נ.), מאָנגאָליע (נ.), פּאַדאָליע (נ-), איך כאָליע,

אָ ליק אַלקאָהאָליק מעלאַנכאָליק סימבאָליק קאַטאָליק קאַרבאָליק אקראָליק אישמאלייק אישראלייק אעץמלק יבלק (0) פּאַראסאָליק, ווידערהאָליק, מאָ- ליק, קופּאַליק, האָלעק, װאָלעק, פּאַכאָ- לעק, פּאַליאַק. (גר. אַ 5 - י ק). (פּ,) זשוליק, זאַוואַלעק, פּשיטולעק.

אַ לי ש

מאָננאָליש

מעלאַנכאָליש

סימבאַליש

ספּאַניאַליש

קאַטאָליש

אחלוש

אפאָליש

אשליש

אמיײיװאָליש (0) אַלקאַהאָל-יש, אַפּאַסטאָל-יש, פּאַ- דאָל-יש א. א. וו 9') ישראל"יש (נ), קאַליש ((.), מקובל'יש, קה?יש, בעל ענלה-יש, יללה-יש א. א. וו. (נר. אַ ל, אַלע- יש)

אלו

גראַלן

צאָלן

ראָלן

געדראָלן

געקװאָלן

געשװאָלן

דערהאָלן

װידערהאָלן

צעקנאָלן

פֿאַרשנאָלן

מיר זאָלן

אנאָלן

אמאָלן

אצעמאָלן

אבאַצאָלן

יקהל'ן (זיך) אפאַרשמאָלן

(0) (פ.) קוילן, פוילן, דעם פריװואָלן, די באַנדעראָלן, נאַסטראָלן, סימבאָלן,

01

פּאַראַסאָלן, פּראַטאַקאָל-ן, קופּאָל-ן

א. א. װי

(*) טאָלן, נאָלן, צאָלן, די שפּיטאָל-ן, ישרא?-ן א. א. וו. (נר. אַ ל - }|). (5 ) די פּאַטוול-ן, שול-ן א, א, (וו, (וע ; אֶל).

אל ע (פגל. אָ ליע) סמאָלע פּאָלע ראָלע שקאָלע פריװאָלץ אבהלה בעל עגלה אהבדלה אהשכלה אהתחלה איללה אמלא אממשלה אמפּלה אקבלה אקללה *שמאַלע אנפתלי

(0) מחיום והלאה, װיאָלע, גאַנדאָלע, טאָלע, טאמבאָלע, טריאַלע, סאַװאָלע, סטאַדאַלע, פיאָלע, קאָזיאָלע, קראמאַָ- לע, נאָלע, סאַלאָ, קאַלאָ, אַפּאַלאַָ (נ.), (פּ,) פוילע.

(*) ברכה לבטלה, הנהלה, מלאכי חבלה, שלשת ימי הנבלה, ועד הכללי, בראש גלוי, זמרי בן סלוי (נ.), מעשה תלוי.

אָלע- אָלער

(פ,) אָקולע, כאַמולע, סקולע, פאָרמולע, פּערדולע, קוטורולע, שולע, שמּולע, בו- בולע, אַ פולע.

אָל ע ס אנלות אהיכלות אחיילות אמזלות (5) ספר הנורלות, די בהלות, בעלי ענלות, התחלות, יללות, די מלא'ס, ממשלות, מפּלות, קבלות, קללות, נפתלי'ס, להבדיל אלף אלפי הבדלות, איך נאָל עס, איך מאָל עס, איך צאָל עס א. א. װו. (גר. אַ ?, אַ 5 ע - עס, ס, איז)

(0)קאַלאָס, כװאָלעס (נ.), נאַרדזיאָל- עס, קאַזיאָל-עס, קאָסציאָל-עס, די פּאָלֶע-ס, שקאָלע-ס, איך ראֵָל עס, איך שנאָל עס א. א. װו.

(פּ,) אָקולע-ס, כאַמולע-ס א, א, וו, (זע: אַלע).

אֶָל ע ק (0ע: אַ ליק) אָלע ר

דאָלאַר

פריװאָלער

איך קאָלער

זאָל ער

אטאָלער

אמאָלער

אצאָלער

אשמאָלער (0) אַ גאָלער, קאַלאָר. (פּ,) פוילער, (נר. אַ ? - ע ר)).

אָלף - אַ ם

אָ ל ם גאָלם װאָלף (נ.)

אָ ל פ | געהאָלפן װאָלפ'ן

(גר. אַ 5 - פם | ן|).

אל ץ האָליץ שטאָלץ

=באָלץ

(0) װאָלץ, דעם יאָלד-ס, באַצאָלט-ס, | מאָלט-ס א. א. וו. (גר. א ? ט-ס) |

(פּ.) א פאַרפוילט'ס,

אָלצן שטאָלצן צעשמאָלצן

אָל ק טאָלק פּאָלק פאָלק קאָלק ערפאָלנ איך פאָלג איך פאַרפאָלג

אָ ל ק ן װאָלקן

פּאָלקן

געמאָלקן

(גר. אַ ? ק - אין, אָן)

92

אָל ק ע יאָלקע פּאַָלקע קאַרבאָלקע (0) טריאַלקע, באַכאָלקע, סטאָלקע,

| ספּאַניאָלקע, קאַמיזאָלקע, קרעאָלקע, ! ראָלקע, סמאַלקע,

טיראָלקע, ‏ מאָנאָפּאָלקע, פּאַראַסאָלקע, פאַסאָלקע.

פּאָלקע,

(*) קרישטאָלקע, ישמאל'קע, ישראל"- י קע, מיכאל'קע, נפתלי'קע, רפאל'קע.

אָ ם אַלבאָם בשר ודם דיפּלאָם פּאַנראָם פּאַראָם שוואָם שטראָם פלוים תהום סדום גערוים קוים עד היום איך זוים איך צוים איך רוים איך שוים אקראָם אלאָם אאברהם (0) אחד העם (נ.), יחי העם! ימח שמם, לא קם, חי ק"ק סערעבראָם, נס נדול היה שם, אידנעזקאָם (נ.).

98

אַנראָנאָם, אַנאַטאָם, גאַסטראַנאָם, עקאָנאָם, פיז יאָנאם, אַטאָם, אידיאָם, באָם, בראָם, גנאִם, דאָם, טאָם, כראָם, לאָם, סימפּטאַם, פּריאָם, פאַנטאָם, אַװטאַנאָם, פאָל- קאָם, פּריטאָם, ביט באִם ! (פּ,) בום, קאָסטיום, קום, רום, פּאַרפיום,

אַסטראַנאָם,

דום, דאַָרום, ווארום, זום ! ערוערום (נ,), אייגענטום, הייליגטום, מאַקסימום, מינימום, אַ מ י ם

תהומים

אב שמים

אדמים

אחכמים

=צלמים (*) חרמים, מושלמים, מפורסמים,

שלמים, עצירת נשמים, עלילת דמים, שפיכת דמים, אריכת ימים, ימים, בקרב הימים, דברי הימים, חי עולמים, תלמידי חכמים, צדיק תמים, אלף פּעמים. (גר. א ם, אַ מ ע - א י ם ).

אַ מ ע אהסכמה :הקדמה אה שכמה אחכמה אממא אמלחמה אנחמה אנטקמה אנשמה אמסתמא

קצור {

(0) לאַקאַמען (זיך). ! תהומ'ען, דעם גערוימען, פאַרזוימען,

אָ מי י ם -- אַ מ עו

אאברחמ"ע

ארחמה (0) אַקסיאַמע, אַװטאַנאַמע, באַמע, פאָלקאַמע, איך לאָמע, איך לאַקאָמע (זיך), קאַמא, ניאָמע (נ.), שליאַמע (נ.), נעמי (ג.). (*) השלמה, יבמה, יציאת נשמה, עלית נשמה, ביד רמה, עד חרמה, דברים של קימא, (אין דער) אדמה, בורא פּרי האדמה, אדם להב? דמה, כ? ימי. | (פּ,) אומע, גומע, סומע, קומע, די דומע, פּאַרפיומע, איך זומע, איך לומע.

אָם עו זאָמען - ווילקאָמען פאָלקאַמען צעלאָמען אנאָמען (8) =לאָ מען אאָמן +בנימין אהמן (פ.) פלוימען,

פאַרצוימען, פאַררוימען, שוימען, די אַגראַנאַמען, אַלבאָמען, דיפּלאָמען, פּאַנראָמען, ‏ פּאַראָמען, שװאַמען, ! שטראַמען, אידיאַמ-ען, סימפּטאַמ-ען א. א. וו.

(*) אבוד ממון, דעם טמא', די קראָמ-ען, אברהם-ען, נחמה-ז, רחמהן א. א. ו. (גר. א ם, האַ מע -ן)

(5.) די סומען, פּאַרפיומען, וומען,

! לומען,

אָמעס --אָן

אָ מ ע ס אאקדמות אהסכמות אהקדמות אהשכמות אחכמות אמלחמות אנשמות

(0) די אַקסיאַמעס, באָמעס, דיפּ- לאָמעם, לאָמעס, ניאָמע'ס, שליאָמע'ס, נעמי'ס, סאָמיס, פּראָמיס, די קאָמא'ס, טאָמאַס (נ.), איך לאָמע עס. (פ.) איך פאַרזוים עס, איך פאַרצוים עס, איך פאַררוים עס, אידך שוים עס.

(*) השלמות, יבמות, אל נקמות, ש"י עולמות, גל ש? עצמות, הזכרת נשמות, ישועות ונחמות, קללות און חרמות, נוטה למות, עמוס (נ.). אברהמע'ס, נחמה'ס, רחמה'ס, דעם טמא'ס, איך לאָם עס, (גר, א ם, אַ מ ע - עס). (פ ) דוי אומעס, גומעס, סומעס, קומעס, דומעס, איך וומע עס, איך לומע עס,

אַ מ ע ר טאָמער לאָמיר זשיטאַמיר האָב מיר

אגוי גמור =געיאָמער אטמאיר אלאַמער אהזמיר אתמר (נ.) (0) באָמער, סטראַמער, אַװטאַנאַמער,

4

פאַלקאַמער, קאָמאַר, (פּ.) גערוימער, פאַרצוימער,

(*) עוון חמור, נישטאַ מער, ברוך שאמר, מאן דאמר, שמ"ר (נ.). (גר, אָ ם, אמ ע- ערה, אֶד. אַ - מיר, מ ע ור ).

(פּ,) פּאַרפיומער, קאָסטיומער, רומער,

אָן באַלקאָן באַראָן װואַגאָן טאָן (8) טראָן לעגיאָן מיליאָן סאַלאָן פּערזאָן פאַסאָן פאַעמאָן קאַנאָן שפּיאָן מאָנאַטאָן װאָן ! פּאַרדאָן ! גלין גלאָן ! דן (נ.). איך קאָן אהאָן *מאַָן אסטאָן *פאָן אצאָן איקאָן + שפּאָן אאויבן אָן

*געטאָן אפאַרטאָן אאיך באַטאָן אאיך מאָן אאיך דערמאָן

(0) בר מינן, רחמנא ליצלן, שבת חזון, גראַמאָפאָן, טעלעפאָן, מעדאַ- ליאָן, סעזאָן, קאָמפּאַניאָן, ראַאאָן. אפּאַלאַן (נ.), אַראָן (נ.), סאָלאַמאָן

(נ.). (פ.) איך פאַרברוין; איך שוין, איך שטוין. אילוזיאָן, ‏ באַטאַליאָן, באַלאכאָן,

באַלאַן, באַריטאָן, בוליאָן, ביליאָן, נאַ- לאָן, נארניזאָן, דיװויזיאָן, דראַקאָן, זאַ- קאָן, זשאַרנאָן, זשעטאָן, טראַמבאָן, טריליאָן, טשעמפּיאָן, יוניאָן, לימאָן, מיסיאָן, סיפאָן, עסקאַדראָן, עשאַלאָן, פּאַװויליאָן, פּאָטשטאַליאָן, פּענסיאָן, פֿלאַקאָן, פעליעטאָן, קאַמערטאָן, קאָנ- דאָן, קאַרטאָן, קװאַדריליאָן, קופּאָן, שאַבלאָן. אַנטאָן (נ.), דאָן (נ.), כער- סאַן (ג,), סמאַרגאָן (נ.).

אָדעקאָלאָן, באַנבאָן, בוטאָן, אויק- ציאָן, בעטאָן, נאַװראָן, דיאַפּאזאָן, דיאַקאָן, װאָלאָן, זאַהאָן, טאַלאָן, טשעכאָן, לאַמפּיאָן, לעקסיקאַן, מאַ- האַן, מאַסאָן, מיקראַפאָן, סאַקסאַפאָן, סטריזשאָן, סקאָרפּיאָן, פּאַטראָן, פּאָן- טאָן, פּאַפּילאָן, פּיאָן, פּיסטאָן, פּע- ראָן, פאָן, פורגאַן, ציװאַן, ציקלאָן, קאַטיליאָן, קאַנטאָן, קאַפּיושאָן, קאָן- פעקציאָן, קאַרדאָן, קליאָן, קרעטאָן, קאַרדימאָן, ראָזשאָן, ראָן, רענאָן, שיניאָן, שיפאָן, ליאָן, אוניסאָן, באָן- טאָן, נאַרסאָן ! נאַציאָן, ציװיליזאַ- ציאָן א. א. װו. (זע: א צ יע)

אָן- אָנט

(פּ,) אָפּיעקון, וויון, ודון, מאָבון, מויפון, טריבון, מאַנסון, סאַלון, א, א. וו. (זע; ון).

אַָנד זע: אָנ ט)

אָנ ד ע באַנדע ראַטאַנדע בלאַנדע (0) ראָנדאָ, דזשיאָקאָנדא (נ.), דער- מאָן דו, מאָן די א. א. וו, (נר, אַ | - ד ו, ד י, ד א )

אַנד ער באַנדער בלאָנדער

(0) פליאַנדער, שמאַנדער, דער פאַסאָן

דער, דערקאָן דיר א. א. וו. (גר. אַן -

ד יר, ד ע ר)).

אַ נ ט

האַריזאַנט

פראַנט

באַקאַנט

נעקאַנט

דערקאָנט

ער טראַנט

סװאַנד

פאַנד

בלאַנד

אנאַנט

אער באַטאָנט

=ער מאָנט

איער דערמאַנט (0) דיסקאַנט, װיקאַנט, פּאַנט, קאַנט, רעמאַנט, באַנר, סאָנד, באָ-מאָנד,

אָנטע-- אָניע

דעמי-מאַנד (פּ.) ער פאַרברוינט, ער שוינט, ער שטוינט. (פ,) בונט, קליונט, שמּונט, , בונך", גרונד, וואַגאַבונד, מונד, קונד, שליונד, שטונד, שונד, רונד.

אָנ ט ע

אַקאָנטע

דיסקאַנטעץ

באַקאָנטע

גאַנטע (נ.)

איך פּלאָנטע (0) איך מאַנטע. (8.) פארברוינטע. (*) כאַנטע, באַטאַנטע, דערמאַנטע, נאָנטע,

א נ י ם אבדחנים אבמלנים אבנים אבנינים אבעלנים אנזלנים אדיינים דלפנים אחזנים אמייוולאָנים איונים איחסנים אלמדנים אמזומנים אמחותנים אימנינים אנאַראַנים אסמנים אענינים אעקשנים

90

ופּנים

אקבצניט

ארבנים

אשדכנים

אישתדלנים

אתלינים (0) שונאים, סלאֲנים (נ.), פּסעװודאָ- נים. (*) בושת פּנים, הדרת פּנים, עזות פּנים, קבלת פּנים, לּנים, על כל פּנים, ימים ושנים, עשרה בטלנים, צער נידו? בנים, תוכן הענינים, דבר אל העצים ואל האבנים. (*) אכלנים, ביישנים, גברנים, נדלנים,

דרשנים, ותרנים, זייפנים, חלפנים, חקרנים, ידענים, יקרנים, ישרנים, כזבנים, כעסנים, ליצנים, מקשנים, נאמנים, נדבנים, נצחנים, סבלנים, עסקנים, פּזרנים, פּחדנים, פּייטנים, פּשטנים, פּשרנים, קבלנים, קברנים, קמצנים, קנינים, קפּדנים, רנזנים,

רחמנים, רצחנים, שקרנים, אחשתרנים, אַן אים, איך דערמאָן אים א, א. |. (נר. א ן, אַ נ ע - א י'ם )

אַָניע

אַגאָניע

היראָניע

דאָלאַניע

האַרמאָניע

סימפאַניע

צערעמאַניע

קאָלאַניע (0) העגעמאַניע, יאַנדראַניע, לאַדאַניע, מאַטרימאַניע, ניאָניע, פּאַטרימאָניע, פּנעװמאַניע, פאָניע, קאַקאַפאַניע, קאַ- ליפאָניע, אנטאָניע (נ.), בראַניע (נ.),

07

ראַניע (נ.), מאָניע (נ.), סאַניע (נ.), - ראַניע (נ.), פילהאַרמאַניע (נ.), אַראַד . גאַניע (נ.), באַלאַניע (נ.), גאַסקאַניע..

(נ.), טעװוטאַניע (ב;), יאַפּאָניע (נ.),

מאַקעדאַניע (נ), פלאַװאַניע (ני),. עסטאָניע (ג.), קאַטאַלאַניע (נ.), קאַ- |.

ליפאָרניע (נ.). (נר, - אָן-יע)

אַניע ס אפורעניות אנשים צדקניות

(0) שמאַכטעס און דראָניעס, די דאָ- .

לאָניע-ס, ראַניע-ס א. א. װ. (זע:

אָניע),

אָני ש איראַניש דעמאָניש . האַרמאַניש כראַניש לאַקאָניש | סאַרדאָניש פּלאַטאַניש מאָניש (1.)- אבדחנ'יש. אבטלנייש אחזנ'יש איונ'יש | איחסנ'יש אפּחדנ'יש איקבצנ'יש | ארבנ'יש (0) אַרכיטעקטאַניש, דראַקאָניש, סימ- פאניש, אַראַגאַניש, באלאָניש, גאָס-

קאַניש, סֿעװטאָניש, מאַקעדאַָניש, סלאַוואניש, עסטאָניש, קאַטאַלאַניש, . א, א. וי י י 7

אַניעס -אָנע

(*) גזלנ'יש, דלפנ יש טײיװולאַניש, ליצנ'יש, למדנ'יש, עקשנ'וש;:קמצנ'יש, רצחנ'יש, שרכנ'יש, שתדלנ'יש א.-א, װוך. (גר.. א ן, אָ ניע. אָב יע; אַ נים -י ש) ר יי אָנס יי 2 2 2

אַנאָנםם. . הי

װאָנם

פּאָנם .

בראָנל + - (0) די יוניאַנס. (5.) אַ ברוינ'ס, סאָ-

| לאַמאַנ-ס, דעם באַראַנ-ס א. א. װ.

(נר. אַ | - ס )

אָנע - איקאָנע בראַנץ זאַבאַבאָנע. מאַדאָנץ . נאַנץ / פּרימאַדאָנע קאָלאָנע אאלמנה אהכנה אכוונה אלבנה אמתנה אסכנה. - אתקנה ראש השנה אישהחיינו' ‏ - אאלקנה אהנא ‏ (0) אַבאָראַָנע, אַכראַנע, באַנע, בעלאַ- דאַנע, װאַזאַנע, װאָראָנע, זאַנע, מאַט- ראַנע, מאַקאַראַנע, פּאַטראַנע, פיסטאַ-

אַָנען- אָנעס

נע, קאָראַנע, קימאַנע, מיניאַנע, באַר- צעלאַנע (ג,), סאַרבאַנע (נ.), זאַקאַננע, מאַנאָטאַנע, סעזאַננע, פאַסאַננע, קאַ- זיאָננע, ראַיאַננע, שאַבלאַננע (8.) ברוינע.

(*) כאַנע, השתנה, מענינא, נאמנה, רחמנא, קטני אמנה, בלי מסקנה, אתה בחרתנו, מים שלנו, מרנא ורבנא, פּנוי, בר יוכני (נ.)*

(פּ) דויטשונע, טריבונע, קאָמונע, קונע, שטאַבונע, שכונע, פאָרמונע.

אָנ עו באַקאָנען דערקאָנען טראָנען אבאַטאַָנען =מאָנען אדערמאָנען אאלהנן אהנן אלבנון (0) װאַנען (זיר), פאַנען. ברוינען, שטוינען,. די נראַמאַָפאָנ-ען א, א. וו (*) סברי מרנן, צורבא מרבנן, תנו רבנן, עמוד הענן, אלקנה-ן, חנא-ן א. א. װו. (גר. אַ ן - ע ן) (פּ, ) טריבונען, סאַלונען, אַלונען, טשו- גונען.

אָנ ע ס אבדחנות אבטלנות אבעלנות אחורבנות אחזנות

| נעס, | ליאָנעס, פורנאַנ-עס, קופּאַנ-עס א, א, (פּ.) פאַר- | וו, איך קאָן עס, איך דערקאָן עס א,

באַראַנ-ען, ;

98

איחסנות אליצנות אלמדנות אמשכנות אנאמנות אסבלנות אעקשנות אפחדנות אקבצנות אקרבנות ארבנות ‏ ארחמנות אשדכנות אשתדלנות אתענית אשלח מנות אים אוקינוס אאור הגנוז

| (0) לאַדאַנעס, פּאַנאַנעס, פּאַנטאַלאַ-

נעס, באָנבאַנעס, דיאַקאַנעס, װאַנאָ- זאַהאַנעס, זאַקאָנעס, פּאָטשטאַ-

א. װו. (זע: אָן). די איקאַנע-ס, די נאַנע-ס א. א. וו. (זע: אָנע). (*) ביישנות, גברנות, גדלנות, גזלנות,

דיינות, ותרנות, חקרנות, ישרנות. כזבנות, נדבנות, נצחנות, פּזרנות, פּשרנות, קמצנות, קפּדנות, רנזנות,

רצחנות, שקרנות, כ? הפּסלנות, כסא הרבנות, נוזר תענית, צדקנית, יונית, אֵנוס.

אלמנות, הכנות, כוונות, מתנות, סכנות, תקנות ; כאָנעס, פאַנעס, דער לבנה-ס, אלקנה-ס, חנא-ס, איך באַ- טאָן עס, איך דערמאָן עס א. א. 0

.99

(פ.) אָפּועקונ-עס, כראַקונ-עס, טמריבו- נע-ס, קאָמונע-ס א, א. וו. (וע; וו און ונע).

אָנ ער אגאָנער אמאַנער (0) א קאַנער, באַרצעלאַנער, דאַנער (נ.), כערסאַנער, סמאַרגאַנער, האָנאָר, קאָרנער, (פ.) ברוינער, שוינער, (גרי אָן-ער) זאקאַננער, מאַנאַטאַנער, סעזאַננער, פאַסאַננער, קאַזיאַנננער, ראַיאַננער, שאַבלאַננער. (פּ) דראַגונער,

אַ ס (פול. אַ ו)

אות

גאָס (א)

חצות

כאַאָס

כוס

נאָס (אַ)

פאַפּיראָס

פאַרדראָס

שאָם

שלאָס

בעל הבית

אמאָס

אדאָט

אװואָס

אעטוװאָט

אפארװאָס (0) כדת, קהת (נ), אַלבאַטראָס, אַליאָס, באָס, גראָס, דאָנאָס, דאָפּראָס, װואָפּראָס, ליאָס, מאָלאַקאָסאָס, נאַסאָס, עסקימאס, פּאַדנאָס, פּאַנאָס, פּיאָס,

אַנער--אָ ס ט

| קאָס, קאַסמאָס, ראָס, שטאָס, אוקאס, נאַסקאָס,

!די ביוראָ'ס, די מאַנטאָ'ס, די פּאַל- !טאַ'ם א. א. װו. (זע: אַ). (5) אבי /אבות, מהות, כעלות, שמות, שטרויס, /אויס, אַרױס, דורכאויס, א גענוי'ס, |דעם גוי'ס, דער פרוי'ס,

{*) אַ בלאַ'ס, אַ גראָ'ס, די ברוך ; הבא'ס, די מהרש"א'ס, דעם הגר"א'ס, דער מלכה שבא'ס. (פגל, אָ-עס), (פ,) באַשלוס, ברוס, הינדוס, ווקוס, 'טרוס, פּליוס, פליוס, רוס, שלוס, גוס, ! דיוס, איך פּראָדיוס, איך רעדיוס, אָמנו- יבוס, די רעוויו-ס, די פּאַרוועניר-ס א, (א. וו. (וע: 8)-

אַ ס ט טאָסט טראָסט פּאָסט פראָסט ראַָסט דו האָסמ | עס קאָסט ער לאָזט ער פאַרלאָזט . ער צעלאָזט : אער דאָסט | אער בלאָזט

{(0) (די) באָסט, פּאַמאָסט, דזשאסט, (פּ.) פויסט, ער ברויזט, ער לויזט,

(פ) ביוסט, גוסט, קוסט; יוסט, ער פּראָ- דיוסט, ער רעדיוסט, ער אַנטשפּווט, ער |וווט, ער עקסקיוזט, ער רעפווזט, ער ! קאָנפיוזט, :

אַ סטן--אָ סן

פּאָסטן :‏ קאָסטן - פאַרמאָסטן פּאַרראָסטן . | (0) די טאָסטן, די טראַסטן, די פֹּאַ- מאָסטן, דעם פּראָסטן, דעם פאַרי לֿאָזטן, דעם צוגעלאָזטן, באָסטן, באָס" טאָן (נ.). (נר. אַ ס - ט א }).

- א סטע

באַלאַכװאָסטע פּראָסטע פאַרלאַזטע צעלאָזטע . : אבאַלאַבאָסטע איגעדאָסטע...

(0) באָסטע, סטאַראָסטע, פּאַראָסטע,

שאַסטע, האָסטו, לאַָזטו, פאַרלאָזטו,

דערלאָזטו, צעלאָזטו, קאָסטן.

(*) בלאָזטו, דאָסטו...

(פ.) לוסטע, קאַפּוסטע, יוסטע, פּראָדיוס- טע, רעדיוסטע, גוסטע (נ,), גוסטאָ, אַנט- שפּוזטע, געיוזטע, עקסקיוזטע, קאָנפיוו- טע, רעפיווטע, - |

אָס ט ער פּראָסטער קאָסטער (א) פּאַטער-נאָסטען' | פּאַרלאָזטער צעלאַזטער (0) פּלאָסטער, דערלאָזט ער, קאָסט ער, גענוי'סטער, (*) בלאָזט ער, דאָסט ער...

100

אָסים + איתום . . אמיוחסים ישבתים =שמשים

(*) שקצים ורמשים, כתוב וחתום, דברים כהויתם. (נר. א ס, אַ ס ע- א י ם)). |

יאָסל

סאָסל (נ.)

אפּסול (0) מאָסל, פּאַפּיראָסל?, איך האָסל, פּאָסאָל,

אָ סן פאַרנאָסן צעגאָסן פאַרדראָסן גענאָסן פאַרפּלאָסן צעפלאָסן דערשאָסן אַנטשלאָסן באַשלאָסן געשלאָסן פאַרשלאָסן אחתן אלויתן אדתן אנתן (0) (פּ.) איז אויסן, אין דרויסן, די פּאפּיראָס-ן, דעם קורנאַסע-ן א. א. וו.

101

(*) שמחה וששון, דאָסן,.. די מאָס-ן, די פאַרװאָס-ן א. א. וו. (נר, אָס -).

(9,) דוי באַשלוס-ן, רעדיוס-ן א. א, וו, (וע: אָס),

אָס ע גענאָסע פּראָסע קאָסע קלאָסע ראָסע קורנאָסע

אהכנסה אפרנסה אויזתא

(0) אַטאָסע, סאָסע, קאַָלאָסע, בען-

נאָסע, קאַרפּענאָסע, שאַלטענאָסע, איך |

האַלאָסע, יאָסע (נ.), נאָסי (ני).

(*) פּרשנדתא (נ.), נשיא, חטאתי, עד מתי, הכצעקתה, נערה המאורשה, זה חליפתי, זונתי, רעיתי, בחרפתי, לשיטתי, ינעתי ומצאתי, על אפּי ועל חמתי, מעלתו, מוציא שנתו, פּרחה נשמתו, מעשים אשר לא יעשו.

(פּ.) פּאַפּוסע, קוסע,

אַ ס ע ר שלאָסער קורנאָסער

אמסור אאָסור אחמשה עשר אװאָסער ?

(0) נראָסער, קאָסער, יאָ סער, נאָ |

סער.

והיתר הוראה,

אָסע--א-ען

(*) שאר בשר, תרי עשר. חסר, אור לארבעה עשר., (נר, א ס, אַ ס ע - ע ר)).

(פ,) פּראָדיוסער,

אָ-ע

אהוצאה

אהלואה

אהמצאה

אהנאה

יהשפּעה

אמודעה

אצואה

אחיה רעה

אכדבעי

אאליהו

אבלאָע

אנראָע (*) הגבחה, הגהה, הכנעה, התראה, מורה הוראה, טעודת הבראה, כח הרשאה, דירה נאה, חיה נוראה, בריה נפלאה, בשורה רעה, בי לו נאה, כי לו יאה, פּשוט במשמעו, ראוי, קנאי, קראי, ירמיהו, מתתיהו, שמריהו, שבתאי (נ.).

(?.) נויע, וויבאַיע, בלויע, גרויע א. א. װו. (זע: וי-ע). | (פ,) דוהע, סטאַטוע, שילויע, בויע, איך

ברילויע, איך דויע, איך זשויע, טשאַס פואו,

אָ-ען אבזיון גאון אנסיון ישגעון

אַ- ע ס - אָ פל

יט

(*)זמן פּרעון, דעם בלאָען, דעם גראַען, די קראָען, די שעה'ן, אליהו, ירמיהו-ן א. א. וו. (גר,. אָ, אַ ע- ען, |)

(ל.) פרויעז, סטרויען, ואיען א א. װוי (זע : וי-ען).

(פּ ) סטאַטוען, בריליוען, דויען, זשויען.

אָ-עס

אטעות

אמעות

אנבאות

אנוזמאות

אחנאות

אמשאוה

אמשקאות

איסנדקאות

אהרים וגבעות

אמשמעות

אנמאס ומאום

אנסים ונפלאות (') אמהות, פוראות, מקואות, מרחצאות, נוסחאות, נחלאות, קרקעות, רמאות, אותיות פרובעות, הוצאות, הלואות, המצאות, השפּעות, מודעות, צוואות, הנבה-ות, התרא-ות, אליהו-ם,

נישטא עס א. א. וװו, (גר. אַ, אַ ע - עס, ס, ות) (?.) גויעס, סלאיעס א. א. וו. (זע: וי-עס), () דוהע-ס, סטאַטוע-ס א, א, וו. (זוע: אֶע). אָ- ע ר אבלאָער אנראָער

102

אסני נהור (*) זחב טהוֹר, הזהר והזהר, נרו יאיר, מנורת המאור, פּנחס בן יאיר. (גר. אַ -ע ר),

(ל,) פּויער, גענויער א, א. וו ווע : ; וידער).

אַ פּ (פנל. א ב ) טאָפּ טראָפּ סנאָפּ צאָפּ קאָפּ קנאָפּ האָפּ! איך פאַרפּראָפּ איך פאַרשטאָפּ אָם אאַראָפ

(0) אִקאָפּ, נאַלאָפּ, העליאַטראַפּ, טע-

לעסקאַפּ, כראָפּ, מיזאַנטראָפּ, מיקראָ- סקאָפּ, סטאָפּ, פּאַדקאָפּ, פּאָפּ, פילאַן- טראָפּ, קראָפּ, שאָפּ, נוד אָפּ, סאָפּ ! שליאָפּ! קאָנאָטאָפּ (נ.), סיראָםּ.

(פ,) זופּ, טרופּ, לופ, סטופּ, פופ, קורדופ, קרופּ,

אַ פּ ל

טאָפּל

קאָפּל (נ.)

אגאָפּל /

אנאָפּל (0) אַדריאַנאָפּאַ? (נ.), סעוואסטאָ- פּאָל (נ.), קאַנסטאַנטינאָפּאָל (ג.). (פ5ּ,) קאַרדופּל, שקרופּל, איך קופּל,

109

אַ פּן האָפּן טראָפּן פּראָפּן שאָפן כראָפּן ' פאַרפּראָפּן פאַרשטאָפּן קראָפּן צוקאָפּנ(ם) (0) די נאַלאָפּן, טעלעסקאָפּן, מיזאַנ- טראָפּן, פילאַנטראַפּן, -

אָ פּ ע

אייראָפּע

איך האָפּע

איך כראָפּע

איך סאָפּע

איך קאָפּע

ארב פּפּא (0) יאָפּע, ראָפּע, שאָפּע, איך לאָפּע, איך קראָפּע, איך שליאָפּע. (5.) (זע: ופע).

אָ פּע ס אַפּיטרופּום (0) ליאָפּעס, פּאָפּאַס, די אַקאָפּ-עס, איך שטאָפּ עס א. א, װו. אייראָפּע-ס, איך קאָפּע עס א, א. װו. (זע: אֶפּ, און אָפּע),

קנאָפּקע באָבקע קאָראָבקע

אָפּן -- אָ פט

דאָבקע (נ.)

ײקאָפּקע (0) כלאָפּקע, סטאָפּקע, פּאָפּקע, קראָפּ- סע, שטאָפּקע, סטיאָפּקע (נ.), קאַ- פּ(י)קע. פּראָבקע, סקאָבקע, פּאַכליאָב- קע. (גר, אַ פ - ק ע) (פ,) כאַלופקע, יובקע א, א, וו. (זע: ופּע)+

אַ ף (פגל. אָ וו)

לאָף (אַ)

סוף

עוף

פילאָזאָף שטאָף

איך בלאָף

איך האָף אַדערױף

אויף

אַרױף אשאָף

אאיך שטראָף אאיך שלאָף (0) אַפּאַסטראָף, סטראָף, ראָה, אין

סוף. (9,) שרויף, איך זויף.

(*) כף, איך פּאָף. -, (פ,) בוף, רוף, אוף !

אַ פ ט

אָפט

ער האָפט

ער בלאָפט

ער פּאָפמט

אער שמראָפט

איער שלאָפט (0) (פּ,) ער זויפט, ער שרויפט. (פּ,) דופט, שופט, ער מופט,

איך מוף,

אָפטעץ- אַ פ ער

א פ ט ע קאָפּטע אפט-ע

געבלאָפט-ע א. א. וו.

(זע: אָפט)),

| אַ פ י ם חלפים =מוספים אנשרפים אישרפים

(*) מטורפים, נרדפים, אלף אלפים,

שטראָף אים. (פגל, אָפן),

אָפּל. פּאַנטאָפל קאַרטאָפל מעפיסטאָפל

אטפל | אעולם השפּל (0) שאָפל, סקראָפול, פּראָפיל, אֵף - ?)), |

האָפן אַנטלאַפן פאַרלאָפן באַטראָפן געטראָפן אצפון אפאָפן =שלאָפן אישמראָפן אאיך באַװאָפֿן אבורא פּרי הגפן

(גר.

104

(0) (פּ.) זויפן, שרויפן, אויפ'ן, די סטראָפ-ן, די פילאָזאָפ-ן א. א. וי (נר,. אַ ף - |). (פנל. אֶפים),

(פ) פּופן, שמופן, מופן.

אָ פ ע סאַפע קאַטאַסטראָפע קאָפע אהוספה אהקפה אמנה יפה (*) דנוש ורפא, עולה יפה, סאָפי (ג.). (פ.) בופע, מופע, קופע, שטופע,

אָ פ ע ס סאָפּעס קאַטאַסטראָפעס אָפיס אהוספות אהקפות אמה יפית (0) איד האָף עס, איך בלאָףה עס, סאפי ס, אַ סוף איז א. א. וו. (נר, א פ-ע ס, איז)א- (5+) די מנה יפה'ס, שם חם ויפת, בסבר פּנים יפות. /

(5 ) בופעס, מופעס, קופעס, שטופעס, מוף עס, אַ פ ע ר בלאָפער + שאָפער אשוכן עפֿר (0) אָפּער, קאַפער, איך סאַפּער. (פ.) זויפער, שרויפער, אָן אויפהער. (גר.

האָף -ע ר)-

1095

אַ פקע (ע: אָווקע)

אָ ץ קלאַץ שפּראַץ איך גלאַץ איך טראָץ +שקאָץ אשראָץ (0) פּאַלנעמאַץ, קאָץ, האַציפּלאַץ, רבי רב צאֵָץ, שאָץ מאָץ, האֵץ! ראץ, די סקװואָדס, די קלײינאָדס, נאָט'ס,

לוט'ס, דעם אידיאָט-ס, דעם דעס- |

פּאָט-ס א, א. וו (*) באִיץ, שענדערהאַץ, דער שטאָט-ס,

דעם דזשאָד-ס א, א. וו. (נר. א ד, א ט - ס)). (5) שמוץ, יענקוץ, פּאַרכוץ א, א, וו, זע: ו))). אַ צ י ם אשקצים אשרצים

אנביר עצום

(*) הון עצום, פּורץ פּרצים, בראָט זי אים, לֿאָד זי אים א. א. ו. (זע: אֵץ).. |

(פ,) בוצים, איך באַשמוץ אים,

אָ צן נלאָצן טראָצן שפּראָצן - איהי רצון אעת רצון אקצין .

ךיא‎

אָפ קע - אָ ק ט

| (0) ראָצן, די פּאָלנעמאָצן, קאָצן, רבי

רב צאָצן.

| (פּ,) שטוצן, שמוצן,

אַ ק (פנל. אַ ג) ; באָק בנ'אָק נלאָק חוק טשװאָק + כניאָק לאָק סאָק קליאָק ראָק שאָק שטאָק איך בראָק איך טאָק איך פּאָק (0) קיר"ה מאָק, אוטשאָק,. אוראָק, באַסאָק, באַראָק, בלאָק, בראַטאָק, ברע- לאָק, דאָק, האָק, וװוערשאָק, טלאָס, טראָק, יאָק, ליאָק, סקאָק, סראָק, פֹּאַ- טאַלאָק, פּאַטאָק, פּאַראַשאָק, פּושאָק,

פּלוזשאָק, פּעניאָק, פּעסאָק, קאַזאַ- טשאָק, קאַזיראָק, קאַטאָק, קאניאָק, קאַשעליאָק, קוליאָק, קוצאָק, קימפּיאַ-

טאָק, קעקװאָק, קראָק, קרוטשאָק, איך װאָק, איך לאָק, ביאַליסטאָק (1.), װולאַדיװאָסטאָק (נ.)- (פ.) פּויק.

אָקט - ער בראָקט

ער טאָקט ער פאַרלאָקט -

אָקטער- אָ קם

ער פּאָקט ער שטאָקט אער זאָנט אער פאַרזאָנט איער טראָגט איער פאַרטראָגט איער צעטראָנט איער יאָגט איער פֿאַרמאָנט אער נאָגט אער פּלאָנט אער פֿאַרצאָגט אער צװאַנט אער קלאַָנט אער שלאָנט אעס טאָנט אאיר מאָנט (0) ער װאָקט, ער סאָקט, פּויקט. (פּ,) וויאַדוקט, פּראָדוקט, ער יוקט, ער סמוקט, ער צוקט, ער שלוקט, ער שפּוקט, ער לוגם,

(פּ.) ער

אַק ט ע ר דאָקטער (0) אינסטראַקטער, קאָנדאַקטער, בראַקט ער, טאָקט ער א, א. װו. (זע: אָקט).

אַ ק י ם אהלקים אעסקים אמקום אראשי פּרקים אאליקום (נ.) (0) פּאַד באַקעם, אָקום באָקוֹם, איך

100

בראָק אים, איך זשליאַקע אים א. א. וו

(*) משנה מקום, ממלא מקום, מראה מקום, מוחזקים, קולות וברקים, שוכן שחקים. (נר, אַ ק, אַ ק ע-אים) (פ,) איך סמוק אים, איך פאַרשלוק אים,

אָ ק ל

בינאָקל

מאַנאָקל

צאָקל

איך שאָקל

איאָקל (נ.) (0) באָקל, בורלאָקל, טעמיסטאָקל (נ.), סאַפאָק? (נ.), לאָסאַל, בראַטאָק-ל, ברעלאָק-? א. א. װו, (זע: אֶק),

(פ) מיזוקל, סורטוקל, פּיטיוקל.

אָ ק |

האָקן (א)

פלאָקן

בראָקן

טאָקן

פאַרלאָקן

פּאָקן

דערשראָקן

איזקן (0) וואָקן, פאָקן, סראַקן, פאַרשטאָקן. (פּ.) פּױקן, די גלאָק-}, די זאָק--ן, רי לאָק-ן א. א. וו. (גר. אַ ק - 41 (פּ,) מונדשטוקן, סורטוקן, יוקן, סמוקן, צוקן, שלוקן, שפּוקן.,

אָ ק ס אָקם אָרטאָדאָקס פּאַראַדאָקס

107

(0) די טראָקס, קלאָקס, אייער שטאָקס, קאָקס, דראָנס, דעם כניאָק-ס, קיר"ה מאָק-ס א. א. װו. דעם אידעאַ- לאָנ-ס, גוג מגוג-ס א. א, וו. (נר. א ג, א ק - ס)),

אק ע אָקע קאַסאָקע קװאָקע

אהדלקה הפסקה אהזקה אצדקה ײקראַקע (ג) יבקי

אנקי

(0) באָקע, זאַװעלאָקע, מאַראָקע, סאָ- |

ראַקע, סטראַקע, פאַקע, שטשאָקע, מאַ- ווע מאַװע מאַקע, איך אָקע,

(נ,), לאַקי, מאַקאָ, קאָקאָ, סטאָקאָ.

(ּ) בוקע, דאָקוקע, נוקע, סוקע, שטוקע, | שנוקע (אויף) פּאָרוקע, איך ברוקע, איך |

כרוקע, אוך סטוקע.

אָק ע ר

טאָקער

קאַסאַקער

אמקור

אעקר

יקראָקער (נ.)

אמה יקר (0) בראָקער, סאָקער, סראָקערי. (גר, א ק, אַ ק ע -ע ר) (פּ.) סמוקער, שלוקער.

איך | זשליאַקע, איך טיאָקע, איך טשאקע, | איך טשמאָקע, איך סמאָקע, יעװדאָקיע |

אַקע--אָר

אָר אַקטיאָר בכוך נאַסטראָליאָר נדול הדור דיריזשאָר הומאָר טענאָר טעראָר כאָר כיאור סיניאָר סקולפּטאָר פּראָקוראָר פאַנטאַזיאָר קאַרידאָר שור הבר בעפאָר נאַר אַמאָר (נ.) איך שנאָר אהאָר איאָר אנאָר אװואָר *קלאָר אישפאַר אנאָט בעװאָר אווער געװאָר אאיך טאָר אאיך פּאָר אאיך פאָר אאיך שפּאַר אאיך פאַרשפּאָר (0) קבורת חמור, כלחוך השור. אַפאָר, אַקושאָר, (די) דאָר, טערמידאָר, כלאָר,

אַ ר א ך -- אַיר ד

מאַזשאָר, מאַיאָר, מינאָר, מעטעאָר, סופליאָר, סטאָר, סקנאָר, פּאָמידאָר, פאָלקלאָר, פאָספאָר, פוראָר, פלאָן, קאַװיאָר, קאַלענקאָר, קאַנטאָר, קאַש- טאָר, רעװויזאָר, ‏ שטאָר, נאָו מאָר, איזידאָר (ני).

אוביאָר, אוזאָר, אַנטרעפּרעניאָר, אָנ- קאָר, בוטאַפאָר, גראַװיאָר, זאַבאָר, טאַבאָר, טאַפּיאָר, טאָרעאַדאָר, לאַ- זשאָר, לואידאָר, מאַטאַדאָר, מאַטאָר, מאַנטיאָר, מוכאַמאָר, נאַבאָר, נאַדזאר, סאָבאָר, סאַפּיאָר, סבאָר, סעמאַפאָר, ספּאָר, פּאַזאָר, פּאַרטניאָר, פּאַרלאַמענ- טיאָר, פּראָבאָר, פּערעבאָר, קאָמאָדאָר, קאַמאַנדאָר, קאַסטיאָר, רעזאַניאָר, רע- סאָר, (פּ,) אַבאַזישור, אַגענטור, גאַרניטור א. א, וו. (וע:; ר)).

אָר אַך

אצװאָראַך

אברוך (ג.)

אזרה (גנ.)

אהשם יתברך

איום הארוך

אשולחן ערוך (0) פּאַראָך, שנאָר איך, פּאַרע איך, (*) טאָר איך, פּאַר איך, פאָר איך, שפּאַר איך א. א. װו. (גר. אר, אַ ר ע- אי ד) (פ) אונשור איך, מאַניקיור איך, פּאָלו- טור איך,

אָ ר ב האָרב קאָרב

108

אָר ב|ן האַרבן קרבן דערװאַרבן פּאַרדאָרבן געשמאָרבן (.) חורבן

אַרג טאָרג מאָרג געאָרג (נ.) איך באָרנ איך זאָרג סמאָרק שטאָרק ניו יאָרק

(גר, א ר ג - 5)).

אַ ר נן מאָרגן באָרגן פאַרבאָרגן דערװאָרגן פאַרזאָרגן געאָרג'ן

אַָר ד -- אָר ט אָרט װאָרט סאָרט ספּאָרט פארט

:09

דאָרט

פאָרט

ער שנאָרט

אַקאָרד

לאָרד

מאָרד

נאָרד

אטאָרט

ײקאָרט

אקװאָרט

אבאַיאָרט

אאיר טאָרט

אאיר פּאָרט

אאיר פּאָרט

אאיר שפּאָרט

אאיר פאַרשפּאָרט

אבאָרךד (0) אַבאָרט, אימפּאָרט, באָרט, טראַנספּאָרט, טשאָרט, כאָרט, עסקאָרט, עקספּאָרט, סופּאָרט, פּאַס"

פּאָרט, פאָרט, קאָורט, קוראָרט, קאָמ- |

פאָרט, ראָפּאַרט, רעזאָרט,. זאַפאָרט,

שאָרט. װאָרד, פיאָרד, קאָרד, רעקאָרד, | (אויף) באורד, פארד (נ.), איד אַפּאָרד. |

(פ) גורט, געבורט, הורט, ער מאַני- | קיורט, ער פּאָליטורט, ער אינשורט, אַבסורד,

אָר ט | אנאָרטן אקאָרטן (*) די טאָרטן, דעם באַיאָרטן, דעם געפּאָרטן, דעם פֿארשפּאָרטן. (זע: אָרט),

גוט-אָרט,

א רטן- אָ דרי ם

אָר ט ער אימפּאָרטער פּאָרטער רעפּאָרטער (0) סופּאָרטער, געשנארטער, (*) באַ- יאָרטער, געפּאָרטער, פארט ער, פאַר- שפּאָרט ער א. א. װו. (גר. אַ ר ט - ע ר | אָר י ם װאָרים (אַ) אזכרים אחדרים אחמרים אמפחרים אנדרים אסדרים אספרים אפּנרים אקברים אקיײיסאָרים אקלעזמאָרים אשברים אשקרים אישררים אדרום אאָרים. אװואָרום

(5) אכזרים, גדרים, כתרים, מאמרים, מופקרים, קשרים, שרים, אסיפת הנבחרים, מוכר ספרים, מאה שערים, עם 2כ? הנערים.

נסתרים, נפטרים, עקרים,

דין ודברים, איך פאַרפאָר אים, אזא יאָר אים א. א. וו, (גר. אַ ר, אָר ע - א י ם ). (פגל. אַרם).

(פ5,) איך אינשור אים, איך דורע אים אי א, וו. (זע; ור און ורע).

אַריע

אַלענאָריע

דאָקטאָריע

היסטאָריץ

טעאָריע

טעריטאָריע

קאַטעגאָריע (0) אֶבסערװאַטאָריע, אױידיטאָריע, אַמבולאַטאָריע, אַראַטאָריע, דירעק- טאָריע, לאַבאָראַטאָריע, סאַנאַטאָריע, פאַנטאַסמאַגאָריע, קאָנסיסטאָריע, קאָנ- סערװאַטאָריע, פאָריע, גלאָריע, פאָריע, קליפטאָריע, שאָריע, װיקטאָריע (ג.), יעװופּאטאריע (נ.). (גר. אַ ר - י ע)

אָריעס אאכזריות אמדבריות

(גר,. אַ ר י ע - ס)

אָר י שׁ

אַבלינאַטאָריש

אַלעגאָריש

היסטאָריש

פּראָװיזאָריש

קאַטעגאָריש

אגרוש

אפרוש

אִים הקרוש

ישררה'יש (0) אילוזאָריש, אַמאַטאָריש, אַסימי- ליאַטאָריש, אַקטיאָריש, פאָספאָריש, רעטאָריש, קאָרעש, סטאָראָזש, אַך- מיניסטראַטאָר-יש, אָרגאַניזאַטאָר-יש א. א. וו. (גר,. אַ ר, אַ ט אַ ר- יש)), (,) קאַריקאַטוריש, |

קרעמאַטאָריע, בוטאַ- | ציקאָריע, |

110

אָר ך שאָרך שטאָרך איך האָרך איך געהאָרך איך פאַרהאָרך איך שנאָרך (פּ) שטורך, דורך.

אָר ל אפּאָרל אערל אשרה'ל : (נר. אַ ר - 5), ! (פ,) פוגור-ל, גאַרנישור-ל א, א. וו !(זע: ור).

אַ ר ם

פאָרם

אוניפאָרם

פּלאַטפאָרם

רעפאָרם (0) יאָדאָפאָרם, כלאָראַפאָרם, קאָרם, דעקאָרום, פאָרום, קװאָרום. (זע: אַרים), (פ9,) טורעם, שטורעם,

אַ ר ן דאָרן האָרן צאָרן קאָרן געבאָרן געװאָרן געיאָרן געפראָרן געשאָרן

111

געשװאָרן

פאַרלאָרן

שנאָרן

אָרון

אנאָרן

אזכרון

אחסרון

אואָרן .

אמטאָרן

אפּאָרן

=פאָרן

אפאַרשפּאָרן

אאיך װאָרן

אאיך באַװאָרן (0) אַמאַטאָרן, אַמבאַסאַדאָרן, איני סטרוקטאָרן, אינספּעקטאָרן, אַסימי ליאַטאָרן, װבערנאַטאָרן, דאָאָרן, דאַקטאָרן, דירעקטאָרן, כאַראַקטאָרן, לאַקאַטאָרן, סענאַטאָרן, פּראָפּעסאָרן, קאַנדוקטאָרן, קאַלאָרן, קאַלעקטאָרן, רעדאַקטאָרן, אַדמיניסטראַטאָר-ן, אֶר- גאַניזאַטאָר-ן א, א. װוו,. שמאָר!, -ו כיאור'ז, בר אורין, די אַקטיאָר-זן, די כאָר-ן א. א. וו. (*) יום הזכרון, הרן (נ.), חרן (ני), שרון (נ.), חברטאָרן, קימפּעטאָרן, דעם ואָר-ז, דעם קלאָר-ן, די פּאַר-ן א. א. וו. (גר. אַ ט אַ ר, אַ ר -- |) (5,) די אַבאַזשור-ן, אַגענטור-ן א, א. וו. (וע: ור),-

א ר נ ט (פון) פאָרנט געשפּאָרנט פאַרצאָרנט ער װאָרנט ער באַװאָרנט

אָרנט - אַ רש

אָ ר ס ט

װויאָרסט

דו שנאָרסט

אדו טאָרסט

אדו פּאָרסט

אדו פאָרסט

ידו פאַרשפּאָרסט (0) דו אינדאָרסט,

אֶר ע יצר הרשע עין הרע לשון הרע איך טאָרע איך נאָרע איך פּאָרע איך שנאָרע אנמרא יהשערה אכפרה אסברה *עקרה אפשרה אצרה אשררה פשרה (0) האָבאָרע, זמאָרע, כימענקאָרע, סװאָרע, סקאָרע, פּאַדפּאָרע, קאָרע, ראַצעמאָרע, שליאָרע, אַהר'ע (נ.), דאָרע (נ.), פלאָרע (נ.), איך אופּאָרע (זיד), איך באָרע (זיך), איך זאַמאָרע, איך זביאָרע, איך כװאָרע, איך מאָרע (זיד), איד סמאָרע, איך ספּאָרע (זיך),

איד פאַרסאָרע, איך שמאָרע, קאַנאָרע, | שטשאָרע, אוױיראָרא, סיניאָרא, טעאָ- ! דאָראַ (נ.), טאָרי, אַפּריאָרי, קאַטאָרי, סטאָרי, -

אָרעוו- אָר קע

(*) חד בדרא, ירא, עטרה, עת צרה, שיירא, הזכרה, הערה, הסברה, התרה, חזרה, חכם להרע, מחשבה זרה, עבודה זרה, פּרשת פּרה, שור שננח את הפּרה, מעיקרה, װאָרע, קלאָרע, שפּאָרע, עלי ועל צוארי,

(פּ,) באַנדורע, אַגענטורע א, א. וו. (זע; ורע),

אָר ע וו אקרוב אחרוב אערוב (*) בעגלה ובזמן קריב, יין שרף, נסף צרוף, פאָר הויף. (גר. אַ ר - אויף)

אָרע טע יצר הרע'טע קאָרעטע- אשררה'טע צפאַריצרה'טע (0) פאַרמאָרע-טע, פאַרפּאָרע-טע א. א. װו. (זע: אָרע).

אָר ע ס אמשרת אכרת אשררת אעשתרות (1.) אבית הקברות אפאָר-הויז אסריס אזרין

(0) אוטאָרעס, װיבאָרעס, זאָרעס, קאָ- |

רוס, די לאַזשאָר-עס, די נאָרע-ס, דעם יצַר הרע-ס, איך פּאָרע עס א. א. וו.

112

(*) מלאכי השרת, פּוקד עקרות, שטרות, וכרת,. מרת, די גמרות, השערות, כפּרות, ‏ סברות, עקרות, צרות, שררות, שרה'ס, איך פֹּאַר עס, איך שפּאָר עס א. א. וו. (זע: אֶר, און אָרע).

אָר ער

שנאָרער אװאָרער ײקלאָרער. אשפּאָרער אמאָר ער אאָרור אברור אמרור

(0) פפּאָרער, סקאָרער.

אַ דע - ע ר)

אַ ר ף דאָרף װאָרף טאָרף

אַרפּן. באַדאָרפן. געװאָרפן

(גר. אַ ר - פ ו {|)

אָר ק (ע: אָרג) -

אָרקע + אַקושאָרקע גאַליאָרקע מאַכאָרקע קאַסטאָרקע קאַנטאָרקע

(נר. אַ ר,

118

איך װאָרקע -

איך טאָרקע

איך פּאַרקעץ

אשרה'קע

אװאָרקעי (נ.) (0) נאָרקע, סופליאָרקע, סטאָרקע, פּאַדפּאָרקע, פּאַרטניאָרקע, פאַװאָרקע, פאַלאָרקע;. פאַנטאַזיאָרקע, פאַרפארקע, קאָמאָרקע, אהר'קע (נ.), דאָרקע (ג.), פלאָרקע (נ.), איך זשאָרקע, איך סמאָרקע, איך שטאָרקע. (פ5,) בראָשורקע, מאַזורקע א. א, ו. (וע: ורקע). ‏

אַ רש ט באָרשט אקאָרשט ער פאָרשט ער צעבאָרשט

(פּ.) דורשט, וואורשט,

אַ ר שי ם יורשים מפרשים פאָרש אים (0) מורשים, יש דורשים.

אַ שׂ בראָש עכבראָש פראַש קאַלאָש קליאָש . של ראש (0) דעבאָש, קאֵש, בר נש, זבת חלב ודבש, מתוק מדבש, קופץ בראש,

| אַ ר ש ט -- אַ ש ע

יל =

בנלוֹי -דאש, בקלות ראש, אבל וחמוי ראש. דראָזש, יאָזש. (9.) גערויש, איך טויש, איך פּויש, איך פלויש.

אַ ש י ם

אחדשים

פחומשים.

אמדרשים -

אנשים

אקודש קדשים (') חלשים,. משמשים, קרשים, שרשים, בתי מדרשים, חכם חרשים, סדר נשים, עזרת נשים, שאלת נשים, צאן קדשים, (פּ,) איך פּוש אום, איך פוש אוֹם,

אָ ש| גראָשן קאַלאָשן | - נעדראָשן פאַרלאָשן אלשון אישן אעוג מלך הבשן (0) די באָמבאָשן, בראָשן, קאַשן, קליאַשן של ראש'ן. (פ.) טוױישן, פּאִישן, פּלוישן, רוישן.

{| (פ,) פּליושן, פּושן, פושן,

א ש ע אבקשה ‏ אדרשה אהלבשה אהכחשה איבשה ארשע א(ניש)קשה

אַשע ם -- א שק ע

(0) אַטאַשע, נאַשע, קאַלאָשע, איך טאַראַמאַשע, איך פאַרפּראַשע, איך קאַשע, איך ראַספּאַלאַשע (זיך), דוואַי שע (נ.), זאַשע (נ.), יאִשע (נ.), ליאָ- שע (נ.), מאַשע (נ.), שאַשע (נ.). (*) ניד הנשה, הרנשה, חששא.

(5 ) טושע, קושע (נ,), פּשא דושא,

אַ ש ע ס אממשות אחלשות אבין השמשות יסכנות נפשות אפּנים חדשות

(0) די עכבראָש-עס, די קאַלאַשע-ס. |

איך טאַראַמאַשע עס א. א. װ.

(*) בורא נפשות, מחיה נפשות, חולשי |

חלשות, כל התחלות קשות, די בקש-ות, דרשות, הלבשות, הכחשות, דעם רשע'ס א. א. וו. (זע : אַשע),

(פ.) טושעס, קושע'ם (נ.), איך פּוש עס, |

איך פוש עסי

1

װ

:

(0) אַשער,

יבשות, : 0

: ט קע, ו ׂ' וֹ אֶשׁ, און טאש זע, איך קאַשקע (זיך), זאַשקע

! (נ,), ליאַשקע (נ.), שאַשקע (נ.).

174

אָשער אקב הישר אשכל חישר אבשר כשר אאֲשר (נ.) אעשיר אאָז ישיר | (פּ.) פּלוישער, רוישער, אַשע-ער, ר)

אַ ש ק ע בראַשקע האַרמאַשקע איך שנאַשקע דוואָשקע יאָשקע מאָשקע

וואשקע, מאַנדאוואשקע,

(נר, א ש,

קאַר-

דאַראָזשקע, דראָזשקע, טרינאָזשטע,

? ראָגאָזשקע, סעריאזשקע (נ.).

: : ק 6 ּ י

117

/ אינטערוויו

ראנדעוואו

רעוויו

קו

אידן

אאוואן

אנן

*(דער)צו

אאיך מו

אאיך רו (*) שבת נחמו, נאָט ברוך הוא, כל מאמינים שהוא, בטבעת זוֹ. (0) אינזשעניו, מעניו, סו, פּאַספּאר- טו, פּאַרוועניו, (די) פלו, קאַננאַרו, קאַקאַדו, ראַנו, שאַמפּו, פּארטו, אנטר נו, או! בו! פיו! קוקעריקו! (פּ ) שעה, נישמאָ א, א, וו, (זע: אָ). (5;) זי, פרי א. א, וו. (זע: 6

ו- אַך

אבטוח

אגלוה

אויכוה

אלוה

ארוה (*) נחת רוח, חבמת הנתוח, פּתוח, טו איך, רו איך, (גר. ו- א י ך ).- (פּ) משגיח, משיחת א, א. וו. (זע: וָדאַך).

ו ב (פנל. | 8 ) טשוב קלוב אנרוב אישטוב

!-וג

(0) דוֹב, זרוב, לוב, שליוב, שקאַרלוב. (פּ.) גאָב, אָב, אַראָב, גראָב, שאָב, (פּ,) מריב, ליב א, א, וו, (זע; וב).

ובל אהובל אמקובל אסקובל *קובל ארובל יובל (גר. ו ב - 9)). (פּ) שנאָבל,

וב ע אהרובע אכתובה אמרובע' אראשו ורובן אכסומה בארובה אאיך דלובע (0) בובע, קובע, קלובע, שובע, גרובע, איך דזשובע, איך האלובע, איך טרובע, ליובע (נ.), קוֹבאַ (ג.). (פּ,) באָבע, (5,) ליבע, סבה א, א, וו, (זע:

וב ער אעובר אצובגער אכפי חמדובר (נר. וב, וב ע -ע ר)

גנ (פגל. ו ק) באַטרוג צוג באַצוג

נֶבע),

ונים-ודים

אקרוג אנענותג אקלוג אאין פלוג (*) בן זוג, סוג, בוג (נ.). (0) פּונ, רוג, שפּוג, איך לוגי (פ) זאָג, ואָג, א, א, וו (וע: אָג), (פּ ) זוג, פלוג א, א. וו, (וע:; וג).

ונים אהרונים אזיוונים אתענונים (*) זונים, סוגים, גענוג אים. (גר, ונ, וגע-- אי ם) (פ ) מנהיגים, |

ונל איקוגל אמטונל (0) שמוגל, פּלוגל, (פ.) (זע: אָגל), (5) וויגל, זיגל א, א, וו, (וע: וְגל),

ונננ ט מוננט איוננט אבאַנוננט וְגנט),

(פ.) (וע: ונ ע

אמשוגע

אקלוגע

(0) דייטשונע, וויונע, פּאָדרונע, פּרי-

סלונע, פוגע, צענטראָפונע, פראמונע, דערניוגע, קאלונע (ג.), נו נו!

| וברודים, איך נודע איםי (גר,

118

(פּ) דור הפלגה, השגה, (וע: אָגע).

(8) ליגע, היגע א, א, וו, (זע!; וגע). ונער

ליוגער

אקלוגער (0) קאַלוגער (נ.)- (גר. וג, וג ע- (פ,) מאָגער, שוואָגער א א, וו. (וע; אָגער). ({פ,) זיגער, טיגער אַ. א, וו, (זע: וְגער),

ן ד (פגל. ן ט)

זוד

עמיוד

אברוד

אייוד

אפּוד

אכמלך בנדוד (0) בוד, ווערבליוד, טרוד, סוד, ספּוד, פּרוד, | (5,) באָד, סאָד א, א. וו, (זע: אָד), (פ ) גליד, שמיד א. א, וו. (וע; וד).

ודי ם יאַהודים אכבודים אלמודים אעמודים אריקודים

(5*) ליהודים! עקודים נקודים ד, וד ע - אי ם)

(פ.) חסידים, ידידים א, א, וו. (וע: וָדים).

119

וד ל אאנודל איודל (נ.) בודל פּודל שטרודל שפּרודל ‏ איך דודל איך דרודל איך באַזודל

(נר. ו ר - 9)).

(5,) כהן גדול, נאָדל, האָדל (נ.) (פ,) לידל, פידל א, א. וו, (וע ; וָדל),

וד נ יק בודניק בעזליודניק אמאַרודניק אנודניק אפּאַסקודניק אפּודניק

(פ.) (זע: וַדניק),

ודנ ע אברודנע *מאַרודנץ אנודנע' אפּאַסקודנע- (0) טרודנע, טשודנע, בעזליודנע, פּרי- בלודנע.

(5) (זע: ודנע).

וד ע אאנודה אנקודה *סעודה *פאַסקודע

וד ל -- ו- וו

איהודה

אאיך נודע (*) בוֹדע, הרודע, מאַרודע, זאַנודע, איך ברודע, איך הודע, ויקה? פּקודי. (0) בליודע, דודע, לאַמעדודע, פֹּאַ- סודע, (5ּ,) הגדה, מאָדע א, א, וו, (זע: אָדע).

(פּ,) מידע, נגידה א, א, וו. (וע : ודע).

וד ער אברודער ארודער ייוד'ער אמהודר (0) לודער, כודער מודער, פּודער, איך נודער. (גר. ו ד, ו ד ע - ע ר, אד וד-דיר, דע ר) (5.) (אַ) אָדער, איך שנדר א, א, וו.

(זע: אָדער). (פ) גלידער, לידער א, א. וו. (וע: נדער), וד ע ר

פּודערן

פּלודערן

גודערן

ארודערן

(פ,) אָדערן, שנדר'ן א, א, וו (זע: אָדער). |

(פּ,) צעגלידערן, נידערן א, א. וו. (זע:

| וִדער),

וד ק ע 0טע: וט קע)

ו-וו (פגל וף) וועזואוו אכרוב

ו-ווט-וזע

אכל טוב אאיך פּרואוו (5 ) בריוו מאָטווו א, א, וו, (זע: ווו).

ו-ווט (ע: ופ ט)

ו-ווים

םינויחא‎

אחשובים

אישובים

אכרובכים

אכתובים (*) זהובים, עירובים, פּרואוו אים, כל טוב אים, (פ,) בן שבעים, נדיבים.

ו-וון. אראובן אפרואוון אכמובן

ו-ווע

אתשובה

אשבת שובה

אראוב'ע (*) בעל תשובה, עשרת ימי תשובה, לאהובי, (פ.) 'ישיבה, כתיבה וָווע).

א, א, וו. (זע:

וו (פגל. ום) אַרבוז קאַראַפּוז שטמרוז אכרוז איקאַרטוז *איך מוז

100

(0) גוז, נרוז, טוז, טשאָרנעהוז, טאִיוז, קאַנמיוז, איך אַנטשפּוז, איך יוז, איך עקסקיוז, איך רעפיוז.

(פּ) בלאָז, גראָז א, א, וו, (זע; אָז. (פ,) ריז, שפיז א, א. וו. (זע: 6

ווט מע: וסט) וו'טע מע: וס טע)

ווי ם אבוזים אכרוזים (*) איד מוז אים. (גר. ז, | זע - א י ם),

(5,) זריזים, הר גריזים, פּיועם, וואָט אין אים א, א, וו, (זע: ')).

ווי ע אילוזיע מראַנספוזיע קאָנקלוזיע נרוזיע (נ.) (0) קאַנטוזיע, קאָנפוזיע, אַנדאַנוזיע (נ). (גר. וז -י ע).

ווע בלוזע מוזע פּוזע אמזוזה אקוקורוזע אמבוזת . (0) אבוזע, זוזע, שליוזע, מעדוזע (ג.). איך גרוזע.

(5ּ,) בזוי, הכרזה, העזה,

(פ,) גניזה, וויזע א, א. וו. (וע; ווע

121

ווש קע (ע: ושק ע)

וט (פנל ור) אינסטיטוט ברומ גלוט דיספּוט דעביוט וואומ לאַפּעטוֹט ליליפּוט מאַרשרוט מומ סורדומ פּריוט קנוט אַבסאָלוט קאַפּוט רעזאָלוט אבלומ הוט אמינוט אפַּלוט ארוט (אַ) -

אנוט אער מוםט איער רוט

(0) אַטריבוט, באַלאַמוט, בוט, ואַר- |

סוט, זשמוט, טשמוט, יאַקוט, מאַזוט,

נוט, סאלוט, סוט, סטאַטוט, פּראָסט |'

טוט, פוט, קאַיוט, קאַלאַקוט, רעקרוט, שוט, שפּרוט, באכמוט (נ.).

(פּ,) דראָט, שטאָט א, א, וו, (זע:; אָט). (פּ,) געביט, געמיט א, א, וו. (זע: !ם).

וטן אמחותן

וזש קע -ו טע

ימינוטן.

*בלוטן

אצעבלוטן.

אדעם נוטן

אידעם באַרוטן (0) מיליוטן מיט ציקוטן, וואוטן, |. דעביוט-ן, די לאַפּעטוט-} א. א. ו. (נר. וט -|). (פ,) בראָטן, שטן א, א, וו, (זע: אָטן), (פ) זיטן, שליטן א. א. וו. (זע: וִטן).

וט גנ ע סמוטנץ אמוטנע אקאַלאַמוטנע אקוטנע (נ.) (0) אויוטנע. (גר. וט -נ ע)).

וט ע

װאַליוטע

קאַיומע

אַניוטע (נ.)

רוטע (3.)

איך פּוטע

אהומע

אפרומטה

א(נישט) גוטע

אבאַרוטע

איוטע (נ.)

אאיך פּלוטע}' (0) אטרוטע, דלוטע, מוטע, פּאָקוטע, קוטע, שוטע, שפּיצרוטע, אַבסאָלוטע, רעזאָלוטע, איך אַחוטע (זיך), קאַל-

! קוטאי (נ.), רעדוטע (נ.), ברוטאָ, בוד-

'טאַ, ביוטי. (פּ.) חרטה, נאָטע א, א, וו (וע : אָטע). (פּ,) ביטע, שחיטה א. א; וו. (זע: וטע).

וטער-וך

וט ער

אמוטער

אפוטער

אפוטער

א(נישט) נוטער

אבאַרוטער

א(איז) מותר (*) פּערלמוטער, אָנגעמוטער, טוט ער, רוט ער. (0) וואוטער, כוטער, אַבסאָלוטער, רע- זאָלוטער, באַכמוטער (נ.), קאַלקוטער (נ,), ליוטער (נ:), עקזעקיוטאָר, פּראַ-

סעקיוטאָר. | (5) בלאָטער, פאָטער א, א, וו, (זע; אָטער), {פּ) גיטער, היטער א. א, וו. (זע: וְטער), וט ק ע ליליפּוטקע פּראָסטיטוטקע אבודקע איודקע (1.)

(*) גוטקע (נ.), יוטסע (ג.).

(0) אינסטיטוטקע, ווירזשוטקע, קרוט" קע, טשוטקע, שוטקע, אַניוטקע (נ.),

בליודקע, זאַבודקע, לודקע. (גר. וט- |

ק ע). י- יו (פּ,) נאָטקע, (פ,) ליטקע, בידקע א, א. וו. (זע: וִטקע). וט ש ע

קוטשע

איך סקאוואוטשע

גוטשע (נ.) י

122

אאיך דאָקוטשע אאיך מוטשע

(0) טוטשע, סטרוטשע, איך יוטשע,

איך קאניוטשע, איך קרוטשע, סלו"

טשאַי, טוט זשע, רוט זשע א. א. װ.

(גר. וט - זש ע). (5,) קוויטשע, ריטשע א, א, ו, וֶטשע),

(וע:

וו י ם

אבזויים

אברואים

אעלויים

אענויים

אמאוים

אמקוים (*) גענועים, שינויים, פּנויים, צבועים, פּדיון שבויים, מעשים תעתועים, שבעה קרואים, איך טו אים. (גר, ו, וע - א י ם)), -

/(פ.) נביאים, סוום א. א. וו, (זע: וְדוִם),

וד

ברוך

גערוך

פלוֹך

אבוך

א באַזוך

אפאַרזוך

אמוך

אפוך

אשוך

אשפּרוך

אאיך זוך

אאיך באַשוך (0) דוד, דזשוד, כוך, לוך, ניוך, יעוו" נוד, סטאַרוך, סלוך, סקרוך, פּיעש-

1298

טשוך, פּעטוד, פּענטיוך, קאָטוך, קאַָ- ניוד, רוך, אוך! בוך ! פּליוך!

(5ּ) דערנאָך.

(5,) גיך, דיך א, א, וו. (זע: וָד).

וכ ט

יוכט

פרוכט שמוכט

ער פלוכט אצוכט אמיר דוכט אער זוכט אער באַזוכט אער פאַרזוכט איער באַשוכט

(5.) לוכט, פלוכט א, א, וו, (זע: וְכם),

וכ ט ע בוכטע יוכטע ליוכטעץ געזוכט-ע (זע: וכט)),

וכים אבטוחים אגלוחים אויכוחים אסכסוכים אישדוכים אישלוחים אורוהם

(0) שװויענטאַם דוכאָם,

פאַרפלוכט-ע א. א. וו

| (פ9,) מלאכה, משפחה א, א, וו,

וכ ט ע--ו כע

(*) היפּוכים, חיים ארוכים, איך זוך אים, איך פאַרזוך אים א. א. װו. (נר. ור, וכע -אים)

(פּ) משגיחים, שליהים, תכריכים,

ו כן אקוכן אזוכן אבאַזוכן אפאַרזוכן אבאַשוכן *איך דובן

(0) פלוכ-ז, יעוונוכ-ן א, א. װו.. (זע: ור)+

(5,) אין גוכן, קרוכן א, א, וו, (זע: וֶכן).

ו בכ ע זאוויערוכעץ זאָלאַטוכע

אלוחה אמלוכה אמנוחה אמבוכה אטיפּה סרוחה.

| (0) יוכע, סטאַרוכע, סיוואוכע, פיעש- | טשוכע, קאַטערוכע, קאַפּאָטוכע, שלין-

כע, איך איזניוכע (זיך), איך בוכע, איד דזשוכע, איך טשוכע (זיך), איך

| כוכע, איך ניוכע, איך סקרוכע, איך

פּליוכעי

(זע; אָבע),

(פ.) ניחא, גיכע א. א, וו, (זע!; ובע).

וֹכעס-ולט ער

וכ ע ס

אמיוהס

אמלוכות

אלוחות

ארוחות

אבטוחות

אמנוחה'ס (*) טפּות סרוחות, שברי לוחות, איך זוך עס, איך פאַרזוך עס א. א. וו.

(0) וואוכעס, טשוכעס, די פּעטוכ-עס,

קאַטערוכע-ס א. א. װו. (נר. וך. וכע-עס, איז) (פּ) מלאכות, משפּחות א, א. וו. (זע; אָכעס), (5) 'יחוס, שליחות א, א, וו. (וע: וֶבעס), וכ ער

וואוכער

אאונטערזוכער

אבאַזוכער

אלא יאוחר (0) סוכאַר, קוכאַר. (גר. ו ד, וכע - ע ר). (פ5) בחור, זכר א, א, וו, (זע; אָכער), (5 ) גיכער, זיכער א, א, וו,. (זע: וִבער),

ול

שול

שפּאַקול

אפסול

אישוהל

אשטול

אדול

אפול

| סאָמנאַבופ,

144

אעמנואל

אשמואל (*) גמול, משיג נבו?, נולד מהול. (0) וואו?, וועסטיביול, טול, מאַטול, סטימול, סקול, עסאַאול, פּאַטרול, פול, קאַפּול, קאַראַאול, רול, שפּול. |

האָרבול, טיול, נול, קול, רידיקיול,

בל בול! (פּ,) טאָל, שמאָל, א, א, וו, (זע; אָל). (פ,) מיל, ציל א, א, וו. (וע: וָל).

ולד (ח: ול ט)

ולדן נולדן שולדן דולדן

ול ט

קולט

אבאַנולט

יצעדולט

אפאַרפולט

אנגעשולט

אגעדולד

=שולד

אאיך דולד (5*) פּולט, ער רולט, ער שפּולט, (פ,) מאָלט, צאָלט א, א. וו, (זע; אָלט).

(5:) בילד, צילט א, א, וו, (זע; ולד, און וְלֵט). ולט ער שולטער באַנולטער

געשולטער

128

אמולטער פצעדולטער אפאַרפולטער

(0) רולט ער, שפּולט ער א. א. װ. (נר. לט -ע ר).

(פּ,) מאָלט ער, צאָלט ער, (וע: אָלט), (פּ,) פילטער, צילט ער א, א, וו, (וע: יִלט).

ולים יבלבולים אבתולים אגלנולים אזילזולים

(*) גבולים, עינולים, פּלפּולים, עובד גילולים, קאַנסולעם, משולם (נ.), ועל כולם, אהולאָם, איך פאַרפו? אים, איך צעדול? אים א. א. װו. (נר, 1?, ו5ע-

א ים)). (פ.) משכילים, תהלים א, א, וו, (וע: וָלים),

וליע

אגוליע

אאיך הוליע

יאיך טוליע (זיך).

פאיך קוליע (זיך)

אשמואלייע (נ.) (0) האַרבוליע, זאַזוליע, פּוליע, קאסט- רוליע, קאַשוליע, פּאַקוליע, פיוליע! קאַפּוליע (נ.), איך מוליע, איך פּרי- טוליע, איך קאראַאוליע, איך שפּוליע.

(זע: ולע). (פ) וויליע, ליליע א, א, וו. (וע: יָליע).

ולים.-ול קע

ולן אזבולן (ג.) אשיחת חולין א(די) שוהל-ן א(די) שטול-ן א. א. וו. (זע: (?. (9,) ווילן, ברילן א, א, וו, (זע: יָלן).

ולע

שולץ

אַפולע

אבתולה

אנאולה

אנדולה

אסגולה

אפעולה

אתחבולה

אמכולה (*) חוכא ותלולה, יחידי סגולח, תורה כולו, רבונו דעלמא כולו; ויכולו, לקולא, (0) אקולע, ביבולע, כאמולע, סקולע, פאָרמולע, פּערדולע, קוטורולע, שפּולע. (פ) יללה, קללה א, א, וו,. (זע: אָלע). (5.) מגילה, תפילה א, א, וו. (וע; ולע).

לק ע

שקאַטולקע ביבולקע פּולקע ראזעוואולקע יבולקע אליולקע אישמואל'קע (ג.) (0) מארמולקע, סטאמבולקע. ספּולקע.

הולקע, סאַסולקע, קאַסטרולקע, קאַ- שולקע, קולקע, שפּולקע. (גר { 5-

ום--ומ ע ט

ום קאָסטיום פּאַרפיום דום דאַרום ווארום אבלום אמום אסכום ארום אתחום אפרום אקרום אישטום אאומעטום אאָרום- א (קיין) שום אצום אאיך ברום אאיך קום אאיך באַקום

(*) אום, זשום, שום (א), כקליפת.

השום.

(0) בום, ברום (אַ), קום (אַ), רום. ערזערום (נ.), איינענטום, ' היילינטום, מאַקסימום, מינימום א,.

(א), זום !

אַנד, - (פ9,) קראָם, לאָם, אברחם,

(9,) רעזשים, אינטים א, א, (ו. וִם), וט ל אדרומל אמומל

*(צום) רומל (0) איך מומל, קאָסטיומ-? א. א. װ. (פּ,) הומל, שומל א, א, וו,. (זע;

(וע:

ומל),.

100

ומ ל ט אאַנומלט אער טומלט (זע: ומל).

| (פ,) געבלימלט, פאַרשומלט א. א, (ו, | (זע:

וָמל),

ו מ ע

סומע אאומה אטומאה אמהומה אמומעץ' *=תקומה אבלומע (1נ.)

| (*) תרעומה, תרומה, מדרש תננוזומא,

פּרה אדומה, פרומע, קרומע, שטומע,

| איך זשומע, איך שומע, | (0) אומע,

נומע, פּאַרפיומע, דומע, איך זומע, איך לומע, (פּ) נחמה, נקמה א. א, וו. (זע: אָמע)).

(וע;

קומע,

(פּ ) פּגימה, שטימע א, א, וו, ומע),

וט ע טמ אאומעט אער זשומעט אער שומעט א(גייט) אומעט אפרומעט (1נ.) אמלומד אמשומד

(0) ער זומעט, ער לומעט. (נר. ום- ה אַ ט)). (פּ.) פאַרשטשימעט,

127

ומ עו

אנומען

אמזומן

אבאנומען

+גענומען

אפאַרנומען

אצענומען

אבאַקומען

אגעקומען

אגעשוואומען

אפאַרשוואומען

אצעשוואומען (*) זשומעז, שומען, די אומען, בל | מען, סכומ'ען, מוכן ומזומן, דער | מומען, דעם פרומען, דעם קרומען, | דעם שטומען, בלומעץ (ג.). (זע: | ומים). | (0) די פּאַרפּיומען, סומען, זומען, | לומען. (פ.) נאָמען, לאָמען א. א. וו (זע: אָמען). | (פ,) סימן, רימען א. א. וו,. (זע: וָמען),

ומ ער

אאומער

אזומער

אמומר

אנומער.

אקומער

אשלומער

*(דאָ) אַרומער

אוין המשומר (*) פרומ-ער, קרומ-ער, שטומ-ער, טו מיר א. א. וו. (נר. ו, ום, ומע- ע ר, מי ר)

ומעו-ון

(0) פּאַרפיומער, קאָסטיומער, רומער. (פּ) לאָמער, ברוך שאמר א, א, וו. (זע: אָמער), (5,) צימער, אימער א, א, וו,. (וע:; ומער),

ן מ פּ לומפּ פומפ קלומפּ טומפּ

אזומפּ אפּלומפּ אדומפּ אישטומפ

וו

אָפּיעקון באַלון מריבון סאַלון

אהון

אזון

אאון

אדערפון

אפאַרטון

! (*) טון (אַ), טיטון, נון, נשואין, רוען, ; יהושע"ן. ; (0) אֵלוז, וויון, זדון, טאַבון, טייפון,

טשוגון, מאַנסון, סטיבון, ספּיטון, פּאַ-

לון, פּערדון, קאַטון, קאַרטון, נעפּטון (נ.).

באָלבעטון, באָלטון, בויטון, ברעכון,

גון, דייטשון, דזשאַנון, האָרבון, וויא- זשון, כאַפּון, כװאסטון, כירלון,