No 6z.
'*<r- '. . f/fri^-i
y
DUKE
UNIVERSITY
LIBRARY
Treasure %g0m
*-*■•<-
DEORVM DEARVMOVE
CAPITA,
Ex antiquis numinnatibus
fABRAHAMI ORTELII
Geographi Regij collecffca,
•n • Et
Htsvonca narrabione ilhsTrata
A
Francisco Sweertio ¥,,
Antuerpienie .
AntverpU, Apud Ioannem Baptiflam Vrincium Anno cla.lo.cn,
C«w gut u & Frmlegio.
K.
'" ' i
* u
«BH
CLARISSIMIS V I K I S
_ .
SENATORII.S D* NrcoLAo Rogkoxio, !
Lquiti aurato:
t rni ' x ' : itt , • i
FrANCISCO ?ScpOTTO I C
■ . ■ i Frmcifcw-Srveertim R
| v,/; ol ■ '. I ;
R o D i B v fi t vfcibis aitfpicibuS, f-Y iri Clariftitaiij Deo r v m d e-
iARt M QV E C A P*f T A, blini qui-
demi& As R A h a m i O Rrt e l I fel.mem* GeographonT Prfrtcipis ac ciuis noftfi mu- feio m~ ltitfem - dftta , fed muta illd , ' &■ nullo alid v^tefum lut Iiiftoriaftini /plendore colluftfata-^ quod meritb quifpiam #gre mecnoiifeiTe potuiiTet, qui loquentes pi- c^tib&spaiadfre pbtius^ quarn tadrta aliquam rpnso ' * z _ poefim
poefim vellet intueri . Quid facio \ tam mfto aliorum meoq; defiderio facturus fa- tis , quo primum tempore licuit manum operi admoueo , elingues ftatuas xriinci- fas animo <3t prouoco ad loquendum. Au- dax confilium , nec tamen irritum . En fuam quaeque, noftro ftudio, authorum fub- fidio, Genealogiam , naturam, in iriuen- tione folertiam & cognomenta edifferit. Subiun&a eft adhxc Mythologia, nequid effet quod ab humanitatis ftudiofo poffet defiderari; nififorteprolixiorem, fui tem- poris quifpiam nimium prodigus , com- mentarium & Fabularum expofitionernef- flagitet, Sedquid neceffumfuit? Annon faftum fatis , cum ad fontes digitum in- tendi , in tanta praefertim difcrepantium opinionum multitudine, vbi Graeci a La- tinis, & a fe ipfis tam frequenter abeunt, difsidentque { Accipite igitur <3c more ve- ftro excipite Viri Senatorij , hos qualef-
cunque
curique conatus noftros . Permittc NFi* colae Rockoxi, libellum iftum in ma officina, a numis, fim\xlqChris, iconi- bus, codicibus, nuperis, antiqub, iiiftru^ dtifsima, locum aliquem tenere . Tuquu Franciscb Schotte defende & protege, vt alias optimarum caufarum agere patronum dtferte confueuifti . De- um, Opt. Max. venerans precor, vt vos <3t R.emp. noftram diu feruet incolumem. Valete* . Antuerpiae Ambiuaritorum . Anno reparatae falutis c i o. I o. c 1 1. Ip- fo 'D. Aug;uftini fefto.
.: " ;
JL - -
3 b c r i-
S C R I P T O R V M V E T E R V M ac recentium, qvi tx profefTo Deorunl GentilmmHiftorias vel Imagmes de- fcripk^nt, JE.lenchus>
V£TER E^.
Apojlodorws Athenienfis, ckpeoruiti origine.
M. Tullius Cicero^c natura Deorum.
Pmrnutus ,' 'fiue, vt alii , Cornutus7 fpeculatio de Deo-
rumnaturl ' . j ' *' Jy
Phibjlratus>dc Icbnibusi 0 (WffHipfl .< - ' C, j^j^ #l^w^FafaaJa£um :lib^-^ Albricus Philofophus, de Deorum {magkribusji rn/ k Paufanias infua Gnecia adr^oduncLfjec^rfe^eiVili^ fcribendis Deorum ftatufs.*
Apologiae pro Chriftianis .
GRifccoRVM: Latinorvm:
luflini Martyris* i * Tertulliani.
Latiani. Cypriani.
Tbeophili. Augufl. de Ciuit. Dei.
Athenagom. * Minutii Felicis.
Theodoreti. Arnobij.
HermU Philofophl taclantij.
Neot-
N E O T k R I 3 I*
Ioannes £p£^tf,deGenealogiaDeorum, Lilius Gregorius Gyraldus^ de Diis gentium. lulianus Aurelius. de cognominib. Deorum.
"S ' r* ' ' ' ' '
Georgius Piclorius, Apotheotim.
Melchior BarUus Antuerpianus, de Diis gentium lib. ni.
. carmine Elegiaco. Vincentius Catarrus^ de imaginib. De^orum Italice. Gulielmus Choulius , delmarinibus Deorum & natura
Gallice. Vlyffes AldroanduS) de ftatius vrbis Romat Italice. Fuluius Vrfinus Rornanus, de familiis Romanorum , $c
Imagines Herourn» Antonius Auguftinusy xi. Dialogis Antiquitatura Hinx
■ &Italice. Epitheta Deorum Gra?ca Conradi Dinneri. hatinaloannisRauijii, ScBaJtlii Zanchi. Ioannes Goropius Becanus mujta de Diis in operib.fuis.
m ■ ■' i
Deorvm
. : *'■■• •■ ■ - v ,
DEORVM DEARVMCL CAPITVM
p.i.
P.2,
E.3.
E.2.
F.3.
D.2.
D.j.
G.4.
K.2.
0.3.
L.i. Q^i. D.4.
L.2.
N.2.
1.3.
B.i.
C.4.
D.i.
M.3.
P.3.
1^.4*
C.i.
H.r.
G.i. Q^. N^f.
E.i.
|
I N D E X. |
||
|
Aefculapius. |
1.1. |
• Libertas. |
|
Apollo. |
C.2. |
Libera. |
|
Apojlo. |
C.?. |
Mars. |
|
Bacchus. |
1.4. |
Mcrcurius. |
|
Bonus euentus.. |
M.i. |
Moneta. |
|
Canopus. |
1.2. |
Neptunus. |
|
Caftor&Pollux. |
K*4« |
Neptunus. |
|
Ceres. |
G.2. |
Pallas. |
|
Ceres-, |
G.2. |
Pan. |
|
Clementia. |
P.4. |
Pax. |
|
Concordia^ |
0.4. |
Penatcs. |
|
Cupido. |
K.i_. |
Pietas. |
|
Cytele; |
E.4. |
Pluto. |
|
Diana. |
H.2. |
Quirinus. |
|
Felicita^. |
O.i. |
Roma. |
|
Feronia. |
F.4. |
Salus. |
|
Fides. |
O.2. |
Sarapis, {eu Scrapis |
|
Flora. |
<i> |
Saturnus. |
|
Fortuna Antias. |
M.4. |
Sol. |
|
Genius Pop. Rom. |
L.3. |
Sol innidus. |
|
Hercules. |
K.i. |
Sors. |
|
Honor. |
M.2. |
Spes. |
|
Ianus. |
H.4. |
Terminus. |
|
Isis. |
N.i. |
Ve Iuppiter. |
|
Iuppiter. |
B.2. |
Venus. |
|
Iuppiter Ammon. |
B.$. |
Vefta. |
|
RippiterArrxur. |
B.4. |
Vicfcoria. |
|
lunoRegina. |
F.i. |
Virtus. |
|
luno Sofpita. |
F.2. |
Vulcanus. |
|
Iuftitia. |
N.4. |
D E D I I S
DEABVSQJE
I.N GENEKE.
v O xtn U omnis,qu* a fatione fufci- pitur difputatio, (tefte Gcerone) debet* ratione proficifci , D £ V u ( quem £ <k o^t quidam deriuant ) in Sofnnio Scipionis fic definit: §)u}<viget, quifentit, qtdmtminit, qui prouidet, qm rtgtt,qui moderatur& mouet mundu, cuipr*- pofitus eft. Obfef uat aute Curiofi, Dei nofnen T fc T R a- gRammato n ornnium pcene gentium linguis efie. Innumerabiles Deos vana quada fuperftitione Gen- tesfinxerunt, vt omnibus humanae vitx minifteriis etiam vilifsimis,Deos praeftcefent. M. Terentius Varro togatotum doclifsifnus, fexDeum millia, Ioues etiam trecentos enumerauit. Ex his alij maiorum minorum- cjueGentium,idcft, ceteris plus minuffic pneftantes, quomodo & Romae maiorum minorumq. genriu Se- natores, tefteTacito, iRomuIofuntinftituti. Maio- rum autem Gentium Deos x 1 1. Q. Ennius apud Ap- puleium hoc difticho complexus eft:
Juno, Vefta, Minerua, Ceres, Didna, Vmus, Marsy Mercurius,Iouis,NtptunHS,VukanuSj Apollo. Minorum gentium Dii , Mtdioxumi, & Stmonts, quafi
A femi*
femihomines atq. heroes, exhominib.inDeos relati, ob rem aliqua humano primum.vfui repertam, vt U- ber^Herctdes&tc.
Sele&i quoque a Varronc Dij recenfentur, Iams, Saturnus, Genitis, Plutus, Bncchut, Sol, Luna, Tellus.
Minifteriorum autern praefeclfi funt, quos homines certis officiis attribuerunt : vt Geniales, qui geredarum rerum vim obtinerent, vt fuit Genius, & elementa qua- tuor. Pluraex Varrone Auguftinus, & IanusGuliel- mius Yerifimil. Ub, 1 1 1. cap, xxi. vbi de Edufa.
I^m^quixdiumpriuatarum curam gerebant.
Fiales,D\\ viarum,quorum in Anticj. Infcriptionib. RottX mentio eft apud Hieronymu Suritam, in Cbm- mentario in Itinerariutti Antonini Augufti.
Rurahj qui agris pneerant,de cjuib. ide Varro libris
de Re ruftica, & Maro in Georg. qualis fiiit Pales vnde
Palilia, quo fefto condita Vrbs Roma-, Pan,Ceres,Flora,
Bacchus,Mnerua, lympha, Robigojiue Rubigo,h? Pro-
ferpina.
Indigetes,qui de Rep. bene meriti eflent, in his Caflor & Pollux, Aeneas, Hercuks, Romulus, & Cafares, Apo- theofi quada in Deos relati, cuius Apotheoftos ritum moremcj.egregie Herodianus in Seuero expticauit. Hi fere,quomaior effet auc^oritas^nominamutabant, vt hodie Pontifices ad S.Petri Cathedram eue&i. Sic 6)uf- rinus di&us Romulus^ Rhea, qux & SyMa, Deum mater^ Leda Nemefs.
Alios
Alios autem aliae gentes Deos Deasq. proprie co- luerunt,Romani Faunym, Veneti Diomedem^^ni Vra- niamy Mauri lubam, Ifidem Aegyptii , Gabinum Mace- dones,Germani Tbuifconem,&\ii alios.
Erant & vrbium Dii proprii ac patrii, quos & aduc- nas primum falutare folitos ex anticjuitate darum eft, vtinfrainG#w0 dicemus; hinc etiam Tutelares habiti, DehisTibullus;
EttamenanteomnesMartem cotuere prbresj
Hoc dederat Jludiis bellica turbafuis. Pallada Gecropida,MinoiaCreta Dianam,
Vulcanum'tellm HypfipyUa colit. lunonem Sparu, Pelopdadesq. Mycemj Pinigerum Fauni Menalis ora caput* Mdrs Latio <venerandm erat, quiaprafidet armih
Armafer<egenti remq. decujq. dabunt. Etvetus Poetain Cuftodem hortorum: Dodona eft tibi Iuppiter facrata, lunoni Samos, ty Mycena Diti, Vnd<& Tmaros <equorisq. regi, Pallas Cecropm tuetur arces, Delphos Pythim orbis nymbilicum, Cretem Delia, Cynthiofq. colles, Faunus Mjnalon, Arcadumqffilu4Sj Efl tutela Rhodos beata Sqlis, Gades HerculisJ)umidumq. Tibur, tyllene celeri Deo niuofa,
A % Enm<6
Enruct Cererem nurus frcqtientani,
Tardogratior <cftuofaLemno$,
Raptam Cyqcos oftreofa Diuam,
FormofamVeneremGnidosjPaphofq.
JMortales tibi Lampfacumfacrarunt. Quorum Tuulanum efferre nomina, ne ad hoftes, qui eos euocarent, accederent, nefas putabatur , vt ex Soli- no polyhiftore cplligitur, dc Valcrio Sorano . Moris enim erat obfefla vrbe TutelaresDcos vencrari, atq. euocare piaculis,ne in (eruitute quafi redigi vidercntur, quib.propitiatis vrbs in hoftium obfidentium potefta- tem cuiu§ venirce, Vcrg. i 1. ^Encid.
Exceffcre omnes adytis &rif<{. reliclis
Diijquibus imperium hoc fteterat-*—*- vbi Seruius aliiq. interpretcs legendi,& Macrob.lib.iii. cap. i3t.SafuTn,Hinc faftum vt & idolomania quadam Deosfuos partim colligarint, ne auolarcnt, partim plumbo bafibus affixcrint : Tyfii Apollinern,quem magna vcncratione tutelarcm habuerunt, ne vrbem deiereret, aurca catena deuinxere, vt icribit Diodorus Siculuslib»*vii,&(^Curtius. Lacedamionii Martis fimulacrum vinculis colligabant,tcfte Paufania in La- conicis \ Athenienfjps Victorix Dex alas , nc auolaret, adimebant.
Armaquoq. Diipropria habuerunt,vt apudpoe- tam Ithyphallicum;
fu\mimfx{b lowfunt; Neptumfifcmatelum,
Enfe
Enfepotens Marsefl: haftaMineruatua efl: Sufilib. Uber commvttitprslia Thyrjis:
Fertor Apollinea miffafagtta manu: Herculis armata eflinuicladextera claua Ifc. Qjiinetiamarborcs, decjuibus Maro inMdibacos Popdus AlcicUgratifiima : <vi$is Iaccho: Formofe Veneri myrtus:fm laurea Phozbo, Martralislib.i.
Qujdpcffuntheder* Bacchidare? Palladis arbor Inclinat^vari^sponderenigracomas^ Ad quem verfum ,Nic. Perottus Epifc. Sipontinus hos verfuSjfiiieAuieni^fiuealc compofitos (vtrcfert Ant. Auguftinus V. ct. dialogo V, Antiquit;.) adfem Olimquas^vellenteffiintutelajua Dmlegeruntarbores.quercusloui, EtMyrtus Vencriplamty Phcebo laurus, Pinus Neptmojpopulus celfa Herculi. GabriclveroFaernus Qemonenfisirt centumfabulis metro confcriptis:
Legereproprias Diifibi quondam arbores, €ju/tm quifq.rvellet effein tutelajua: Gmprcumfupremus Iuppiter,MyrtumVenus, Pinum humidi tridentifer reclorfali, Apollo laurum>populum excelfam Hercuks.
Aj DEORVM
DEORVM DBARVMQ^
L I B. I.
Dij Dexcj. ptiifli & magni,
Afotlo, MoneU.
Ceres. Neptmm.
Cjbele, FaHas.
DiM Pfato.
Fertima* Sntwnut.
Itypter. SoL
lufpter Ammon. SoIwm&m.
ItifpterAnxw, Vemffliter.
Itmo reginti. Venm.
Inno Sofyita* Vetfa,
Mws. Vttlcimm. Mjercwim
r
S A T V R N V S
Cceli & Veftae fiue Terrae fiiius, quem principem Deo- rum vana Carchaginenfiurn venerata eft religio.
Satvrnvs di&us , vc ait Ifidorus, quod hieme, quae illi facraca eft, homines feturet, vcl quod anqis fa- turecur^ vc Cicero ceftatur,vel quod fe liberis deuoran- dis fa.turec,vel a (ati*,vt Macrobio placcc, quia periciam « ruris 6ciatorum primus cdocuit , agrofq. ftercorando inmeliuscommutauic:Maro a vicibus lacis, ^vitifato» rem nominac:
; Vitifator cuniamferuansfub imaginefatcem. Aurea fiib hoc rege fuifle fecula fabulancur poeta» , vt idem Maro, Hefiodus, & Ouidius. Dc hoc multorum fententiascolligitSex. Aurelius Vi&orlibelloDeori- gine vrbis Rom«.
Kj>ovo5 aucem a Grccis di&us, quia tempori prareft, quod illis xfh°$ ,vnde Nalo:
Tempus edax rerum , tu\ue inuidiofa ^vetufias
Omnia deflruitis.
Hinc Luciani Cronofolonis epiftolae Saturnalibus
di&acae,quo refereda,qu# inicio Sacurnalium Macrob.
attulic , quem feftum diem dierum optimum vocauit
Cacullus ; hinc & Liberos deuoraffe fabulancur, pro
quibus
quibus Iapidem fubiiciebant , cjui Graece BcJn^ <$i- cebatur, tefte La&antio , & in Ifidori viti, Photio Patfiarcha in upfn&fa , cjuem Terminum putarunc efle, 8cAbadir aLatinis di&um au&orcft Prifcianus: Abadir/inauit,Deit*e[[edicitur Isflapis, quem Saturnus deuorajfe dicitur pro loue, > quem Grtci bcUtvXov dicunt. Et Hefychius: BAfoxa; dicitur faxum illud fafciis re- uin&um, quod pro Ioue deuorafle dictus eft Saturnus. Sed de Termino lapidc lib. 1 I. Sacurni temporibus,hoc eft, aureo feculo , nullus ho- minum carnes comeditifed vniuerfi vixerunt frugibus & pomis. Au&or mihi D. Hieron.contra Iouin.
— ,—
B
I V P P I T E R
Di&us quafi iuuas pater 7quo<& omnia iuuare crederetur, Rhe# Saturniq.TFilius, Hefiodo, Homero, Ciceroni.
Plurima autem cognpmina habuit, vt
Optimus max, Idarus.
Olympius. Capitolinus.
Vniuerfi anima, Feretrius.
Stator. Pluuius.
Cafius, straho lik *tf. ■ Hecatonibeus,
Panopheus. Di£beus. Cretaeus.
Muicarius, Jouem Lapidem Romani iurare confueucrant-,aer quoq. habituseft, Theocritus ad Battum;
Nuncpluit&t claronunc Iuppiter <ethere fulget. . Pluuia quoque immittere creditus, TibuUus de Nilo: TepropternuIIos tellus tua pojiulat imbres, Arida nec pluuio fupplicat herba Ioui. Pluracognomina Orphei& Homeri hymni fuppedi- tant >&c Lilii Gyraldi Syntagmata, & Iulianus Aurelius Belga:itemepithetaGraecaConradi Dinneri, Zanchi, & Ipannis Rauifij,
Pingebatur ipecie virilij triocularis, fine auribus, Cu niftra iceptro, dextra fulmine armata, pedibus gigates, quos domuit>calcans,aquila aftate,quae ci facra, & quac iuucnemforma infignem Ganymedem futurumpo- cilla,torern ex Ida fubuexit,,
u
IVPPITER AMMON
In Africa colebatur, acuius arenis Ammon di Aus. Libcr enim pa- ter,vt Melarefert, cum per Libyam exercitum duceret, fiti fatiga- tus,Iouis pajris auxilium implorauit, ftatimq. vifb ariete fons inter arenas effluxitjquod Liber confpicatus,quo gratias patri referret,ei templum eodem loco conftruxit, fimulacrum4»capite arictino po- ftiit, quod notauit Scrttius in illud Virgilij :
Uic Ammonc fatus rapta Garamantide nympha, Diodorus refert Ofiridem duo templa Ioui aurea ftatuifle, alterum maius Ioui coelefti,alterum minus Ioui patrifiio, quem quidam,in- quit, Ammomm vocant. Q^Curtius lib. i v. Alexandrum duobus coiuis prxcedentibus, iouis ^wwwwH.templum accefsifle , ibiquc fa- cerdotes eum iouis F ilium fcribit appellafle, quod cognomentum tefte Agcllio lib.xm. cap.i v. Olympias mater molefte tulit.
Tradit Herodotuslib.i i. Iouem, cum nollet ab Hercule cerni,ab eo tandem exoratum,id commentum eflc,vt amputato arietiscapi- te,pelleq. villofa, quam ei detraxerat,induta, fefe Herculi oftende- ret. Atque inde fa&um, vt Aegyptij Iouis fimulacrum arictina fa- cie connngerent,& id ab Aegyptiis Ammoni j acceperint.
Ab aliis Ammon dictus traditur, quod in bellis vflis fitgalea, cuius infigne fuerjt Arietis, vnde orta fit deinde fabula. Sunt qui aflerat ipfumcornuainvtroq. tepore habuifle, acpropterea Dionyfium ipfius AmrAonis filium eodem fuifle afpec"hi.
Cognominatus eft hac ratione Kifa.To<pofo$ covniger , quomodo eum Lucanus,& Surculus Papinius nominat t & Ouid. v. Meta- morph, « — Beroidum numen, fed lorniger Ammon. Plura Gyraldus Syntagmare ii* Silius Italicus lib. in. 8c Berofus lib*V,
BJ
IVPPITER ANXVRVS fiue ANXYRVS.
Eivs meminic Virgilius lib.vn.
r queis Iuppiter Anxurut aruis
Pr<efidet-} Isf ^viridi gaudens Feronia luco. Quo loco Semius-.Circa traclu}mcpik,Capanfc colebatur puer Iuppiter^qui Anxurus dicebatur,quafi &no \o$>id eflfi~ ne nouacula,quia barbam ntmquam rafiffet, & luno Virgo, qu* Ftronia dicebatur: de cjua nos poft paulo plura . Eft autem fons in Campania, iuxta Terracenam,quac vrbs aliquando Anxur eft dicta. Horat. Sat. v. lib. i . Lauimus ora manusq. tua Feronialympha MilHa tumpranfitria repimus, atquejubimus Impofitumfaxis latl candentibus Anxur. Quos verfus explicans Porphyrio, ita fcribit: Gju&nunc Terracena dicitur ( Sic enim eft in veteri lapide pro Ter* racina. Porphyrionis autem verba, cum in vulgatis co- dicibus mutila fint,ita proferemus,vt funt in vetuftiisi- mo libro exarata ) olim Anxur dicebatur 3 <vnde loutAn- xurum colebant, cuius ist Virgilius meminit^ impofitufaxis, quoniamiUistemporibusadhucTerracenenfis njrbsin altif fimo monte erat,njndepoflea in <equiorem locum depofita ejiy njtnonfintfolim adhuc njefligia rfdificioruminmonte yfed isf murorum.
Si autem &*oT5oZufoS.y & a, vt Gmeci dicunt s^nrm» fiofioo di&us fit, noneftdubium, quin Axurus legen- dum fit,cum apud Virgilium & Horatium , tum apud- eorum interpreces Seruium & Porphyrionem.
Veivppiter.
VElVPPlTER,qui<ScVEiovisdi&us& V e D i v s ab Agellio <3c Martiano Capel- la, a F^particula, quae in compofitione nunc minuit vt in Vecors & VefaniM,ali&s auget, vt Vehemens, F^r^^quafiparuusluppiter dicebatur. Vel quod nocendi vim habere crederetur, vtAgellius iib. v. cap. x 1 1. Si- mnfocmm, inquit, Veioms^ quodejiin ddefitn inter arcem &r Capitolmm , fagittas tenet^ qmfmt<~videlicet])arata>&dnocendii> qmfye enm Dept>m ]>leric[. A^ollinem ejfe dixemnt, immolptturq. illiritPt humtmo cptyrpt, eiufy. ptnimdis figmentPtm mxtftfimdptcrptmfiptt. Eodem paene modo hic in nummo argenteo L. Cadii depi^lus eft
Hunc Martianus Capella Plutonem cen- fuit , eo quod & hic cmdelis Dis a Poe tis nu- cupatur. Ouid.in Faftis Joptemfptrmmfine fmmimvQzzmi.
~)
A P O *, L O I
Io vi s & Latonaeflliusj quem ab Ioue oraculaaccipere canut Vir- gilius,Tibullus,ex Aef$hyli Tragoedia,qua? Saterdotes irifcribjtuT,
Dicitur autem Pbabus, vt ait Hehodusia phoebe Latona? matrejvel &%o roZ fotToty .6«*,hoc eftquod vi feraturjvt Cornificiusivel a fpecie & nitore, Nam Grxci fcJSov purum & fplendidum dicunt,au&ores Macrobius & Heraclides Popticus,vel vt alii volunt, quafi p«; ro« €ioo. QuatuorautempraBfuifJeartibusdicitur, nam Cytharoedum primun^ac cytharcedorum Deum putauit antio^uitass deinde Me- 3icinaeau£orem,vndeapudOuid.
Inuentum medidna meum^optfexq.per orbem Dicor^ herbarum efifubieclapoPentia nobis, Tum iaculatore & fagittarium,poftrem6 vatem,& vaticiftii Deum exiftimauit. Qua de caufa & Cotta apud Ciceronemi 1 1 .de Natur. peort ifyotfwiwquatuorcelebrat : quorum antiquipmus ii qui ex Vukano natm Athenarum cuslos dittus esl; alter Corybantu flius , nafut in Creta, cu- ius de illa infula cum Ioue ipfo certamen futffe dicitur : tertim Ipue tertio na- tus & Latona , quem ex Byperboreis Delpltos aiunt adueniffe : quartus in Ar- cadia, quem Arcades Nomionem appellantAquod ab epfe legesfitunt taepiffe. Jfec Cicero,
Porrd fecundum Porphyrium, triplicemhuncconftant habere poteftatem , & eundem apud Superos Solemy9pu6. homines tiberum patrem, apud Inferos efle Apdlinem* §c hinctriplex circafimulacrum ornamentum,Lyra,qua casleftis harmonia oftenditur : clypeus, quo terrenum numen indicatur: fagitta, quibus infernus Peus & noce- recredituseftj vnde& Apollo 4icl:usdToroi?<t^aXXeif'Sedplura)ad Apollinem pag. proxima.
c*
Apollo n.
Variaei nomina & appellationes data?:
Thymbwus. Delius.
Clarius. Aftius*
Gryrwus. Cynthius.
fatartus. Palatinus.
Pelphkus. Ifmenius.
Tythtm vero di<5tus a Pythone ferpente eius fagittis confe&o : quam fabulam Ouid. & Hyginus confcripferunt. Hinc ab Apolline Py- thio PytbiavatesVhashas di&aeft , qua* oracula & refponfa ex antro reddita explicaret.Hinc etia ludi ppbia di&yn victoriae memoriam ioflituti.VtQuid.
Neue operisfamampojSt delere ^vetufldS, Inftituitfacros celebri certamine ludos Pythiaperdomitiferpentis nomine diclos. His verd Judis praemium primo pecunia, deinde coronafuitmec in vno tantum loco pytbia excrcebantur, nam eadem etiam apud Me- garenfes & Sicyoniosinftitutalegimus.
Tauro autem in primis placabatur, vnde Virgilius:
TattrumNeptunOjtaurumtMpulcherApoilo.
lAidisquoq. ApolUnaribus xviii. Augufti aRomanis,exCarminum Sibyllinorum religione, boue aurato, & capris duabus albis auratis colebatunalii equo tradunt, vt celeritati eius refponderet, I«a<&an- tius ljb. t .Ouid.in Faft, Parrhaf li apud Arcades Apollini aprum immolabant.
Laurus illi facra, vt Poetarum & vatum principi,hincMaro:
— fuaLaurea Pb&bo*
vid. Nafbnem lib. t . Transform. de Daphnide.
Cj
S O L,
Qjr i idtmPbcebus dt Apollo, vt Coxot eiu$ Diatia Luna eft , quae & Lucina . Huius effe&a duo : alfe- xum, qiiocaloretemperato mortalium res iuuatial- terum, quo ia.ctu radiorum nonnunquam peftife- rum emittit virus , quae lues peftis eft, & a Gfaecis Utftyix&c h>t[xk vocatur, vt au&oreftHomerusIliad.oc. vbi Apollo peftem caftris Grascorum, ob rapta Chry- feidem iacerdotis fui filiam, immifit,
Hic Hyperione & Thya genitus , vt Pindarus & Hefiodus tradunt , Hyperione & Euryphaefla Ibro- fe, vt Homerus ♦ Hyperion verb Gceli Terrxcj. filius, quae & Titea dicta eft, fiue vnius Curetum matre Titeqtii Solis ac Lunae aliorumq. aftrorum curiiis ac motus fumma cura ex (e percepit , aliisque noicen- dos tradidit, ideocj. Sblis ac Lun& parens dicitur, ve- luti ipforum natune contemplator, vtaflerit Diodo- rus . At ver6 Paufanias tradit Titana Soli* ftatrem fuiiTe, qui Titanem regionem ad Aibpum flumen te- nuerit, temporumque annidiligentiisimus obierua tor fuerit.
Sol Invictvs. I n t e R Epitheta Solem inmtli nomen for- titu arbitror in numis Conftatini Aus;. forte cpxo&folemJiitU Chriftum defignare volue- rit , cuius & in mote Thabor trasfigurati fa- cies folis inftar refpleduit, Matth. xvn. Sed nihil certo affirmare aufim: imo credide- rimnumuhunccufumfuiffe a Coftantino, antequafe Chriftianx fidei adiungeret; nec pland a vero abhorret, na haec effigies, feri- tatemquandamgetilem refert. Vtrum ve- rius fit viderint alii . Solem autem inmftwn appellari crediderim,cum qu6d,etfi diutur- nonoclurnoq.curfu laboret, tantoq. ha<5te- nus tepore laborarit,indefatigabilis perma- net: vnde &«*s h*w Homero Iliad. <r.N6 quod non laboret , fed laborem non fentiat , vt ait Seruius in lllud Virgil.
Hic canit errantern Luna ^Solisq. labores. Hcfiodus:
Ifiitti axa,wavn rUt -
Tum eciam quod ignis ,quem in Sole adorabant Gen- tcs,in primis Perii, elementis eetefis incorporibus humanis pr^dominetur.
D
Neptvnvs X>
D i C T V S Xepiuntu, quod mare & terras obnubat , vt nubcs coelum, i nuptu, id eft, opertione , vt Varroja. nando,\-t Cicero.i Graecis *oriifty ' qu6dpedibusterramquatiat,4«wf videlicet, id eft pts,.8c **'«* quatio, & <J5, pro yi Dorice, terra.
Coniugem illi attribuunt Poetx An^hitrttcn , quam Scpro mari viurpant, vt Naio i . Metamorph.
— • braclria longo
Margtneterrarumpqrrexerat Amphitrite. Au&or eft Agcllius lib. x v. cap. xxi, antiquos vocafle Heptuni j^immanesacferoces hbmthes, ab omni humanitate alienos, tanquam e marigenitos : cui & Seruius in lib. iii. Aneid. fublcri- bit de Harpyiis ciim loquitur: Neptunus, inquitj prodigiorumomniumpa- terefi, & pcrmde etiamfaclutn, vt quotiefcunq. defunt parcntes , redeamus adgf mralitatem. Sic &percgrinostieptunifiliosdicimus, quorumignoramusparentes. Pingebaturautemvariis modis, nunc pacatus& tranquillusj nunc commotus, vt apud Maronem i . Aeneid.
' ~:grautter commotus,& alto
Pro(j>i(iens,fummaplacidumcaput extulit vnda.
Nuncetiamnuduscnm tridente, vt hic videsjnunc invefteca?- rulea, quae maris colorem imitetur; Lucianus in Sacrificiis Cyaneis capillis nigris, depingit. A Philoftrato tamen in Irnaginibus, cum equis fcilicet & cetis in mari tranquille delcribitur incedere. ( Equi autem cius ErioteSc Glaucus, fiue Enceladut Sc Sthenot:, tefte Fauorino. _) Addit ei Hygirius in Delphino buccjnam & fufcinam: Q»i Neptuno, inquit» fimulacrumfaciunt, aut m manti aut fub pede eius Delphinum confiitucrc vtdmu^ quod Keftuwgratifimum e(fe arbitrantur.
D*
Neptvnvs il
NEPTVNvs,vt Cretes tradunt, primus nauigandi arte in- uenta,claflem inftituit, cui eum Saturnus prcfecit.Quaproptertra- ditum eft a pofteris Neptvnvm imperafle mari, facraq. ei a nauigantibus fieri.
Addunt etiam hunc primum eqttos domuifle, artemq* equitan- di ab tUo traditam, & equum tridente e petra Theflaliae eduxifle, vnde Hippitu & Petrtus di&us.Vide emblema i. Hadr. Iunii, & eius fchclia.
A NEPTVNO porro Veptunalia di&a. Huius enim Dei,tefte Varrone,Sextae feria» fimt : Gracci vero o&auu cuiufque mefis diem Neptvno facrum efle voluerunt,vt Plutarch.inThefeoi8c in- flituta Confualia a Confo eius cognomine.
Taurus ei immolabatur, vnde Virgil.
Taurum Neptuno, taurum tibipulcher Apollo.
Homerus in Odyflea . t*u£ qo$ *tL/xfxtbxii*g t tauras valde nigros vo* cat, quplocointerpres: T<«ww,inquit, propter maru violentiam s nigros verdrfrmer aqtu cohremex maris profundo.Pindarus in Olymp. r*ff°v *f?©v illi afcrihit : quem quidam album interpretatur, propter maris fpumas ; alii non album,k6.florentem,Ccunitentem, aut procerumcxpo» nunt, verius autem,qui velocem. qui autem */6«w,prorfus errant, nam & Pindariinterpretes Nigros tauros,c{ immolari volunt : Sic etiam Maro Kigram pecudem tempeftati attribuit :
Nigram hiemipecudem>ZephyrisfeUcibus albam. Niiyreus. Sed audiamus Poetaru principem, cx verflone Guarint:
Deuenire Pylum Nelei turribus altam, Hic maris ad littusfolenniafacrafiebant, Maclabant'%. nigt-qs Neptuno inlittore tauros.
' ■
■ ' I
Dj
P L V T O
SaTVRNi filiusexOpe, ideftRhea, Iouis frater, vnde Sc luppiter Stygius & infernm di<ftus, Inferorum Deus.
Dis autem di&us,quod natura omnis,& terrena vis ipfi dicata iit, vt ait Cic. vel quafi minkne diues,vt Fabius.
Funerumfepulchrorumq. inuentorem facit Diodorus Siculus, hinc & Silentum &mortuorum rex di&us eft.Claudianus:
■■ '■■. '- — *— *- — Rex ipfefilentum Letbdo vehitur curru — jN — ; — cui currui idem quatuor equos addit :
Orphmtts crudelemicansAethonq.fagitta Ocyorjlf Siygii crudelis gloria Nyfteus ArmentijDitisq. notafignatus Alaftor. Cupreflus ei facra,vel quod caefa non repulluletj vel quod pcr eara funeftae oftendebantur domus, Nomina eius funt: i h*ihs Arimanes.
Agefilaus, Eubulus.
Lagetas. Clymenus.
Axiocerfes. Quietalis.
Chtonius Iuppiter* Poftulo. \
Soranus. Summanus.&c.
Februus. 5«ww4»iautemnomine coli primum temporibus Pyrrhi coepit,vt ex Ouidio colligo:
Reddita,quifquii U es, Summano tempUferuntur, Tunc cum Romanif, ryrrhejimendm eras. M. Varro lib.de Lingua Lat. ait a T. Tatio inter ceteros Deos Summanum pofitum. Coruule Platitu in Bacchid.Martianf; & Feftii. Fuiteius templum prope Circum maxim{i,iuxta fanum Iuuenta- tis,cui canes annua fiipplicia pendunt.Sacellum vero in Capitolio. De raptu Proferpinac per Plutonem, legendus Claudianus. Vlutui autem,nequis erret, alius Deus eft,Diuitiarum praefes,cuhw titulo prima Ariftophanis Comcedia infcribitur. VideStobaeum*
VVICANVS
J.OVV.Sc Iunonc natus, vt canit Homcrus . Hefiodus enim tantummodo Iunonc natum perhibet.
Hunc ferrijscris, auri.aigenti, omniumq, qua? igne fabricantur artcm inueniile tradunt , eamque ceteros docuiiIe,quapropter ha- rum remm opifices omnes vota iacraq. huic Deo maxime faciliht, eumq. in «ternam memoriam accepti muneris Vvlcanvm appellant; Diodorus.
Idem a Ioue e ccelo deie&us in Lemnum Siciliae infulam dc- lapfus eft.clauduscj. erTe&us, vt finxit Homerus . Sed arguatur in- gratitudinis Iuppiter^filiummu deitciens.cuius olim operain par- tu nouo adiutus eft,cum ieciiri tumentem patris frontem & tepora aperuit.Claudns dicitur, quia pernatura nunquam re&us eft ignis.
Coelo itaq. praxipitatus iiib terra Ioui fulmen fabricat.eius au- tem miniftri Cyclopes fiint.de quibus Maro.
Ferrum exercebant <vafto Cyclopes in antro Brontesq.Sieropesq. ifnudus membr t Pyracmon. Fuit ei coniux Venus,vt Idem Maro v 1 1 1. Aeneidos de clypeo Ae- ne.T.quem Venus ferens coniugis artem praedicat , eodemque loci Aeneas veneris filius:
Clypeum Vulcani donaparentis
Miratur.
Idem di&us eft Mulciber 3 quod ignis omnia mulceat ac domet, au- ctore Macrobio,hinC Lueanus :
Oraferox Sicuk laxauit Mulciber Aetnt, Leguntur in Vulcanum hymni duo.alter Orphei, Homeri altcr, Vttlcano cumfacrum fiebat, omnia igne abiiimebantur : id quod Vroterukm dicebant. Nam nifi vi6timar &quodcunqueiupereiIet, igni datum fuiflet,iaerificium polliu putibatur.
Mercvrivs
lovifc Maia genitos, Homcro, &Hefiodo. Quinq. Mercurios\c- fcuftas coluit, referente Cicerone : Menurm vnus Calopatre, Die matre m- tui,cutM obfcocnius extitata natura traditur , quod afpeftu Proferpin* commotmfit. Alter Vakntis & PboronidUfiliusis,qui[ubterrUhabetur:idem Trophoniu»: Tertius Iom tertio natus & Maia,ex quo& Penelope Pana natumfermt. Quartus Nilopa- tre, quem Aegyptii nefas habent mminarc . Quinftus, quem cvltmt Pheneau, qui Argum dicitur interemiffe>ob eamq. caufam in Aegyptum profugijfe,atq. Aegjptiis le- ges & littew tradidijje. La&antius Grammaticus, 1 1 1 i . tantu m numerat.
Mercurius vero di&us a Mercibus, hunc etenim negotiorum omnium exiftimabant Deum. Hyginus refert quin&am ftellamex errantibus Mercurii nomme appellatam . Hac autem ei data creditur, quodpri- mus menfes inftituerit, & fiderum curfus prauiderit.
Hunc, au&ore D iodoro , primum verba in ordincm redegiiTe, & multis indidifle rebus nomina proditum eft. Fuifle quoq. litterarum inuentorem aiunt, inftituiiTeq. Sacrificia fingulis Diis : aftraautem ob- feruauit inprimis, vocumq. concentus inuenit. item palxftfam, nu- meros, trium chordarutn lyram, ad (imilirudinem trium anni tem- porum.
Quin etiam verborum interpretatione Grccos edocuit,vndc & cum IffMiv, id eft interpretem appeliarunt.
Prxtereatribuuntur Mm«r»praconia,di{$idia, & fcedera,qu* in bel- lofiunt. prxconesquoq. adiiciuntur, qui internuntii cflefolcnt, ob eam^. remabhoftetuti.
Menfuram infuper ac pondus, & mercaturx quacftum cum ferunt reperifle.
Pingebaturautemcumpilco, Sctalaribus, manibus virgarn tcnens, Virgil. Aeneid. iiii.
— i? primumpedibus talaria neclit
Aurea — -_ Et paulo p6ft:
Tum Virgam capit, hac animas ille euocat Orco
Pallentesyalwfub triftia Tartaramittit.
Mcrcurio, vt aliis Diis certa immolabantur membra, ilc lingua ci di- cabatur. Lege Apollonij Rhodij Commcntaria Grcca.
E i
JVI A R S.
,M. Varrp tra<Ut Martem hinc vocatum , quod maribus in bello prac- fit. MauorsVQvb vt ait Cicero, quod magna vertat : vel, vt Seruius notat,figurate dicitur,vt Induperator ypro imperator.
Creditus eft frater Bellonae, ideoq. vocatus eft SvcaXto?,ab evo&!, jd eft Bellona: & quia potifsimium dele&atur fanguine humano , a Graxis nominatus eft infjuox^k» a Lapinis Sanguinem. Virg. x r 1. Aeneid.
Sanguineus Mauors clypeo increpat — j —
Natus autem, vt Hef iodo placet, Ioue & Iunone;& vt Ouidib, ejc Iunone fine virocQnceptus ih campis Oleniis ta&o rlore,quem indicauitFlora.
Hunc,inqui£Dio<}orus,fabulartradnt, primum fabricatis armis milites armafle, & Deorum aduerfarios interficiendo, bellandi pu- gnandiq. artem inuexifje. Romahiporro fummo ailtu huncve- nerabantur,& Latini, vt fupra ex Tioutlo docuuiius , quod exifti- marent parentem efle Romuli, Sacerdotesq. Salios illi attribuebat, & carmina Sajiaria.
Ardentcm vero eum effingebant,niiric tn currii, nunc in equo, armatum hafta & fl^gelloj ardentem quoq. addito gallo , militum vigilantiam oftendebant. Ifidorus fcribit Martem nudo pe&oreef- rlngifolerc, quodquifq.in bello fe morti intrepide obiicerc de- t>eret.
Equos birjos ei dat Homeras htfm & pSigov Vamrem & Timo- rem . Quintus tamen Calaber quatuor notninat, nomina haec fiint: Aerhon; Phlogius, Combos &Phobos . Graditm & Quirinui apud Latinos duO praecipue Martis rtomina fuerunt : hoc quideni , dum tranqiullus mitisq. eflet: illud, dumin armisfiuus. A Romanis OAober eqnus illi immolabatur in campo Martio, Idib . O&ob. fiimmaieligione. L^inilupum dicabant, Lufitani hircum, Qalli Cifalpini Verrem,
$ J
Cybele,
Qvam Phryges CYBELEMappellarunt, eamalii
BonamDeam. Deorum matrem.
Opem. Berecynthiam.
Magnammatrem. Vejlam.
Mygdouiam. Semelem,
Id<cam. Anuam.
Dindymenen. * Pefmuntiam.
Tellurem. Pylenam.&c.
H#c Qio$ yov*«xii*^(vtPlutarchJnC*f & Macrobius)dicebatur, quod niulierib. (blis adire eiusfocra, qus in operto fiebant, faseflet, hincdi-
ftuma Satyrico:- NotaBon&fecretaDe*
&aTibuilo:
Sacra Bom maribus non adeunda Dea. Qu* tamen a P. Clodio homine fpurcifsimo, vt Ctc.de Ariupic. refpof Plutarch. aliiq. teftanrur ,funt violata . Qua de re & L.Seneca in Epifto- lis: Credat, inquitj aliquis pecuniam effe verfatam ineo iuduio, quo reuserat Clo- diui,ob idadultefium,quod cum Ctfaris vxore in opertocommiferat, violatis religio- pibus eiusfacriflcii,quodpro populofleri dicebatur. Kal. Maiis eius feriac agebanrur, vnde ei nomen Maia. Turrita autempingebatttr, vthicvides, quiaeademTellusDeaeft, hincPropertius:
JU Claudia turriu rara minijira Dea. Virgilius:
hmehitur curm Vhygias turritaper vrbes* Papinius;
llle Plnyges lucot matripenetralia c&dit
Turrigera,-
Huuislimulacrum a Gallis facerdotibus , & Curetibus cum tympanis, buxo,tibiacomitantibus}incurrualeonibusvehebatur; vt Virgil. 1 1 1. Aeneid.
Et iuntticurrum domin&fubiere Leones. E t O uid. Metamorph. x i u i .
Santta Deumgenitrix tinnitibus dthcrapulji
Aerit & inflati compleuit murmure buxi,
Terq. leues domitis inuecla leonib. auras.
IVNO KEGINA,
I V N o quocl ceteris ctignitate Deabus praftareputaretur, Regina dicta eft,vt ille Aeneid. 1 . ,'
Afl ego^qiu Diuum incedo Regina,Iouisq.
Etforor i? coniux
Pub. Vi&or in X 1 1 1 . Rom.vrbis regione Iimonis Regim templum nomi- nar, quod a CarrtUlo Dietatore Veiis captis dedicarum eft. Liuius lib. v. Citmiam, inquir, hutnan*dpesegeft*aVeiis~ef[ent, amoliri tumDeumdona, rp- fosq; Deosi fed colentium magis qttam rapientittmmpdocapere. Namq. deletti ex omm exercituimtenes, pttrelautiuorporibus, cahdidavefte, quibrn deportanda Ro- tnam Rcginalunoafignatderat, venerabtmditempluminiere , primo religiose ad- mouentes manus, quodidfignum more vetufto,nifi certagentis facerdos attrettare nm effetfolim-.detndecumquidamfeufpiritu diuino tattus , feu iuuenili ioco, visne ROMAAi ire i$n didixipt, annuijfe: ceteri E.o jhlkia conclamauerunt. In- defabuta adiettum, vtfceM quoq,- dicentii velle auditam. Motam certe fede fua farui moltmenti adminiculis,fequentU modo , accepimus, leuemq. ac facilem tranf- latufuijfe9integramq.in Attmtinunidteriiamfedemfuarriiqub vota Romam Dittato- risvocauerant,perUtam,vbitemplunieipoftea identj qui vouerM, CamiUus, dedica- uit. Haxpoeneeadem La&aJritius lib. ti. Iriftitut. Diuin. lunoni Monct& artribuit. Quo autem ritu Camillus ei dedicauerit, copioiius in eius vita Piutafchusi
Altef urri qUdque ei terrtplum, fcilicet in Capitolio, quodCn. t faminius bello aduerfus Ligures vouerat , Liuius idem attribuit.
Minius refert pi&orem quemdam lumnis Regim templi Ardex, PLomana ciuitate donatum, de quo hi verfiis apud eundem exftant:
Dignusdigna locopiclum condecoratdt Regim Iunonis Juprenue coniugis templum, Marcus Ludius Elotas Aetolia oriundusj ®Uem nuclsfpbft,femper ob artehanc Ardea laudat. Qups verms cgo co Ubentius aicripll, qucVlec-tor agnoicatantiqui» tatem,quam fimpiici & iriconcfita vteretur dicendi figura:
I V-N O S O S P I T Ar
L an v v 1 1 hxc in pf imis colebatur,idque magno cultu,teftc Liuio, cuius iimulacrum ( vthic otiam vides ) cum pellc capriru, haftat fcutulo &.calccolis repandis efn*ngebatur,vtdenatur. Deor.fcribit Ciccro. Liuius quidemltb.Viii.ab v.C. Lanuuinujn<yiit,ciuita$datat facraq.fua reddtta ctm eo, n ades lucufq. lunonit Sofftta cormnunu Lanutmismt- nitiftb.cumfop. Romatto ejfet, Itemlib. xxxix.In xde,lunonii Sefpitah*- nuuii cum horrendo fragore ftrepitum editmn rcfert.
Pub.vero Vi&orinx. vrbis regione, hoceftin Palatio, xdem Matris Deum commemorat , cui fuerit conterminum delubmm So s pita k i vnoni s. Mcminit & Tullius in orat. pro L.Murx- na,cui CoCaitfacriflcarcfolitos. Siliuslib. xin«
Lanuuio generate,inquit} quem sospita ivno
Dat rwlns,MilO)Gradiui capcviclor honorem, Tempora murdli <vinttus turrita corona. DeeodeniDi&atoreLanuuino Milonc, in Miloniana Cicero 8l Afconius,
S o s p i T a e autem i v N o n i s dclubnim dicatum lib. ii.Faftor. CecinitOutd. Kal.Febr.
Antiqui vero non S o s piT A M,(ed tfjftf ?dicebant,vndc Feftus : Sijpitem Iunottem,quam vulgo S o s p it em affelUnt, antiqui vfurfabant, tum €4 . vox ex. Gyaco videatur fumta quod eftctw$u.
Illud prarterea par eft,vt Leciore moneam, cum de S o s pita agiit fcriptores, pro Lanuuio, Lauinium plerunq. perperam fcribi , repu- gnante fyllaba, vtapud Ouidium in Faftis & Silium lib.xui. Hinc aliqui eandem hanccum Sotera Minenia ponunt^ in Ariftotelis to ftamento,quod eft apud Laertium. «
F %
M O N E T A.
Ivnonem monetam Val, Max^& La&antius lib. i.i . Inftit.- Dmin. agnofcunt, attribuuntq. ea,auae Liuius \unoni Kegm*.M. Cic. i. de Diuinat.hanc monetam a monendo cognominatam putat. Kamcum multo ante captam vrbem a Gallis teua: motus fa&us eflet, ferunt vocem exiifie a Iunonis templo, (juod crat jn*arce, vt 4e fue plena fleret procuratio.
Huius crebra in fcriptoribus mentioXucanus !
Numina mifcebat Cajirenfis templa monet^e.
Quid. a Camillo in Manlii domus loco dedicatum prodidit:
Arce cjuoqueinfumma Ivnoni templa MoNETiE B x <vqto memorantfaSla, Camillejuo.
Ante domw Manlifuerat^ui Gallica cjuondam A Capitolino reppulit arma Ioue.
Scribit Macrobius Kal. Iunij aede Ivn oni S ;m on ET A E dicatam fiufTe. T, Liuius in vn. ab v. c. ait, L. Furiuin creatum Diftato- rem contra Auruncos_, qu6d bellum a repentina populatione ere- ptum effc, inter ipfam dimicationem «dem ivnoni monetae vouilTe,cuius damnatus voti vi&or fuit.
Suntquiin Autntino, fimtqui m Capitolio hancardemmc- morant fuifie, De his videP.Vi&oremJn nuius acde kbri lintei af- feruabantur, quibus imperii Rom. fata continerentur. Nec defunt, <jui,quqj Mon et a e attribuuntur , ad Aium Locutium referant , qui a Pet. Crinito,& LUio Gyraldo Syntagm. nj. refelluatur.
SuidashomoGraxusdeMoNETAaliam hiftoriamrefert, ait cnim Romanos,cum pecunia indigerent in bello Tarcntino,OrafIe I v N o N e M,cma: illos monuit,fi iuftitix armis vterentur, peCuniam eis non defuturam, quod cum Romanis re&e accidiflet, MoN e- tam ivnonem veneratos efle.
X
FJ
F E R O N I A,
luno i plerifq. credita. Seruius enim Grammaticus ait: Apnd Chceos $r XHtulos Ivno virgo colebatur, qu& Fjeronia dicia efi, ad illud Virgi- Kilib.vii.
- — et<viridigaudens Feronia /wco.
quo loco & iHppher Anxur colebatur, de cjuo flipra.
Fikoni A e ver6 templum (iimmo cultu Fuifle,teftis eft hifto- ria. Scribit enjm T. Lmius , Hannibalem diuitiis & donariis illud fpoliafle, inta&um ob religionem ante id tempusj & ait, eum pro* digia procurarent , ftatutum fuifle, vt libertinae mulieres , vnde Feroniae donum daretur, pecuniampro facultatib. fuis con- ferrent. DionyH Halicarn. lib. 11. dicit Laccdarmonios ob du- ras Lycurgi leges patrix cedentes , & multis tempeftatibus iafta- tos, Diis vouifle, vt quamcunq. primiim terram attigiflcnt , in ea fe fcdes pofituros : & primum circa Pomentinos confiftentes, lo- cum ab aequorca latione Feroniam nuncupane^ & iiuic Dcx x&tm conftruxifle, cui vota nuncuparunt. Idem Dionyf inbello eiuodTullus cum Sabinis gefsit,huius etiam meminit , quam quof' dam Grxcc nunc p<Xo?ipctvov alii ntffftf cfa» appellare fcribit.
Tradit Plautus in Amphitryone Fehoniam, Deam bbcrto- rum cfle,cuius in templo, rafb capitepileum accipiebant.
Alia vero Strabo lib. V. Geograph. Feroni am innuit, quam fiib montem Sora&is collocat in ciuitate eiufclem nominis feronU, cuius admirabilem facrihcandi ritum exponit. Nam qui eius nu- mine (inquit) afflantur, nudis pedibus prunas, & copiouim obam- bulant nulla laelione cinerem : QuamquamMaro xi.harc potius Apollinitribuatjapudcjuem Arunsita precatur:
Summt Deum&Jancli cuflos Soraclls Apollo Quemprimi colimus,cuipineus ardor aceruo Pafcitur,& mediumfreti pietate per ignem Cultores mediapremimus ^vefligiapruna. Vide Silium Italicu lib. xm. Punicoru & Horatium Swm. lib. n.
V E S T A
Saturni &fRhez fllia jquarprimaaecliiicandiartemimieniflefer- *nr, tefte Homero, Orpheo & Diodoro. Ab antiquismultave- neratione culta , nunc eam ignem , nunc terram exiftimantibus, vt docet D. Auguftinus de Ciuit.Dei lib. 1 1 1 1 . Ouid. in Faftis :
PeJla eadem eU & Terra ifubefl <vigil ignis <vtri<fc Significant fedem terra focusque faam. Idem paulo poft:
Stat<vi terra fua ><vi flando Fefla<vocatur. Quidam nonaviftando,fedaveftiendo, quod terra varijs tum herbiSjtum plantis , ceterisq. Veftiatur. Phurnutus : ignis, inquit, femper viuens Veftaattribuitur^qubd & ipft videatur exifiens effe. EtM.Ci- cero IX. De Natura Deorum : veftA nomen a Gracis. ea enint eft qua ab Mti iiruA dicitur.vis aute eiitsadarM&focospertinet-Apud.Troisiriosolim. culta fuit, vnde Virgil. de He&ore:
Sicaitfcf manibus <vittas>vt^mi\.fotentemy j£ternumq. adytis effertpenetralibwignem.
Sed cum Vefta ignk putaretur, Virgo etiam dicebatur : vndc & vir- gines eius iure minifterio adh&ebantur,qu# facrum ignem cuftodi- rent, F^«appellatx. Silius:
Et<vos<vhrginea lucentesfemper in ara Laomedonte* Troiana altariaflamm<e. Veftales erg6 virgines ( tefte Cicer. lib.ii.de Leg. ) annos X x x. virginitatem perpetuumq. ignemferuabant, fin minus,viuar in ter- ramdefodiebantur.Macrob.lib.nl. Veftam de numero Penatiura efleait.autcerteeorurn comitem, adeo vt & Confules & Prartores & Di&atores cum inirent magiftratus,Lauinij rem diuina faciebat Tenatilm pariter & Vefia. Non abfimile quod Pomponius Laetus lib.vi. Vejtalemignem cum Penatibus, Aenease Troia in hatium tulit , conditc Lauinio, Vefis, ademfacrauit. Pingebatur vcro Vefta mu}ieris forma fe- dentis, & geftantis tympanii,quod Terra ventos intra fe contineat.
G
C E R E S.
C E R e R e m m . Varro a creando deriuat,quafi omnlum frugu crea- tricem, qua ideo Tegeata» xafjropo^ov fertcym CeufrHgiferam dixe- riit: a gerendo primalitfera immutata m. Tullius. nam fruges gerit yel fpicas, vt in hoc l. Cafsii numo, prima enim fruges earumq. vmmadjnueni^hominefq.docuit, ciim filueftri prius glande ve- fcerentur,vt eleganter JJerodotus lib, vi» Plinius lib,vn. 8c v. fransform. Nafb:
Prima C eres cwuo glcbam dimouit aratro^
Trima dedit fruges alimentaq. mitia terris, pademlib, v. Bibjioth. Diodorus , qui &ieges Iuraq. eandem in- uenifleteftanir^inrfeffeo-^ofpv quafi Z,egifla tricem di&am^quod jbidempoeta?
Vrima ^edit Leges CererU funt omnia munm. Eft autem Rhea? & $aturni filia, vt Hefiodus, «awt yfy k yif wf o- tyxlTeLl' V^xc Wi° Heroi filium jrXoorov peperit,
Appellataeftetiam Eleufifii^ quia Elenfi Atticg oppido co- lebatur,vnde P. Virgil,
Tardaq. Eleufina matrU voluentia plauftra. Arcanaillic & myftica facra peragebantur,qu* fe (bmnomoni- tum tacex'e refert Paiifanias, Adeo autem fecretafuere, vt vulgo in taciturnos & fecretos homines prouerbiiim ia&aretur Arrao» r» e- Xtt/ctvw, videchiliadesmagniiHiusErafm,Roterod, Facibus yero accenfis & tedis peragebantur , quibus fblicitudinemeius m qua:- reada filia Proierpina exprimebant,
Jlac de re infcegrp poematio c l, Clau^ianus poeca venufti£-
Nominata autem his nominibus :
Enna:a. Tedifera,
Catinenfis, Ompnia, ,
Achaea. Melaene,
pylagora. Myfia.
i*<*7rt$. Cthonia.
G i
C E R E S II.
Cereali A v. IcLAprilis fiebant,ex Macrobio, & prifco Kaleda- rio Rom. Quae primum Memius aedilis celebrauit,de quibus Ang. Politianus Mucellan.cap. lxxxv. qui quauis (citu dignacollegent, in eo tame errafle videtur, quod eunde Memmium xdilem cum C. Memio Praetore fecerir. Fuluius vero Vrfinus lib.de Fam.Rom.C. Memium qui Cerealia primtts fecit, C. Memio qui imperator ap- pellatuseft,antiquiore arbitratur,fed Memiu in.viru qui getismo- numcta celebrare voluit, vtriufq. fimul titulos denariis impoftiifle.
Pingebatur ab antiquis CERES matronae habitu, cum fpicanim & papaueru manipulo, quibus adiiciebatur Colus cum quo effingi ceres conftieuit, vt docet ex Orpheo Porphyrius libello cut Antrum nymfh aru w infcriptio . Ita&abOrpheo Proferpina, quae feminib. praeeftlanam faciens inducitur,veteribus peplum cce- lum indigetantibus.
ColebaturpotifsimuminSiciliafrugum feracifsima, horreo4» Pop. Romani,cuius olim regina fuerat , & in qua filiam a Plutone rapta amifitrvnde & a muitis Siciliae vrbibus nomenadepta eft, ve- luti Ennat, abEnna. Diodorus lib.ii.author eftmagnificetifsimii Cereris templu a Gelone Syracufanorum Tyrano extru&u fuifle. Erat in eo Cereris fimulacrum ex marmore praeclarum atq. pcram- plum.Erat & alterum eiufclem fignum ex aere, fingulari arte fufiim, ac omnium quae in eo fano erant,antiquifsimum. In aedis veftibulo,duo quoq.aliafignaerant,vnum Cereris,alterum Triptolemi.Nec mirum tot in vnius teplo Cereris figna fuifle,cum tanta eius ibi eflet religio, vt Enna no vrbs, fed tbta Cereris fanum videretur. •
Lcge Thomam Fazellum lib.x.de reb.Siculis. Solent eius facrificia mulieres candidis veftibus fnigum primitias libando peragere,quod in Metamorph.poeta innuit: Fefiapk Cereris celebrabant annua matres, Illa^quibus niuea^velau corpora<vefie Primitiasfrugum dantfpictafertafuarum.
GJ
P ALL A S
E fummo loiiiscipite^^tiehdohaftamprofiluitjvndccinome Pal- x a s tob toc» sraAAeiy a vibrando, vel quod Pallantem gigantem interfecerit: Velquodin Pallant e palude natahV.alii, cjuodSemelefuiminei&a, 8c Baccho per abortum edito , P a l l a s inf antis cor ttc aaojuc vo v faliens I oui attulefit.
Eadem Minerva di£ta>qu6d bene moneat,hanc enim pro Sapien- tia ponebant alii,quod pmgatur minitans armis, alii M i n ervam quafi AIemine&Vam di&am volunt*
Aerem ^Egyptii nominatim P al l a d e m efie prodiderunt , ac Iouis Hliam, ob incorruptionem, yirginem, & quodfublimiorem locum oc- cupet, e verticelouis prodiiiTe dicL
Armata pingitur, qu6dfapientiacum robore coniun&aplurimu va- leat,tefte Cicerone,H inc arimpotens}&c armifona a poens dicitur . Ouid. in Metamorph,
Atfibi dat clypeum , dat acUu cufpidU haflam,
Dat galeam capiti, defenditur agide corpus,
fercujfdmqifuajimulat de cufptde terratn
Edere cumbaccU foetum canentU eliua»
Et Virg« — * Tum numinafancla precamur
ValladU armifona. Hanc oliuam cum Neptuno certans produxit,vnde ei faef a , propterea quia perpetuo viridis, & nefeio quam glaucedinem referat: quodq.olei exeplo, nihTl in fe fordidi humidiq. admixtum cotinentis,virginitas in- corrupta perfeUeret. Virg. I «Georg. OU*q( M i n e r V a inuentrix. Tum etiam qudd hstc arbor pacis fit (ymbolum, qua florente Minerua ftudia efHorefcunt. Quin etiam hanc Legati prasferunt pacem pstentes, vt Virgii. . r '
lamq. oratores aderant exvrbe Latina Velati ramU o\e&,pacem<\. petenteSi Vidimus nummos m. Aureiij & M.Commodi I mpp.cum Infcriptio- ne:Mi&ERVA£ Pacifera£. $.c.
Notifsimum eit eam peplo ornatam, frequefttef effi&am fuiiTe, &plerumquecumnoctua, nuncad pedes, nunc incapiteifed&cum Dracone^ Quare ciim in exilium iret D emofthenes, dixiffe fertur , Mi- neruam tribus immanibus oble&ari feris,noc^ua dracone, populo. Do- mitianum Imp. Mineruam fuperftitiose coluifle , Suetonius StDion Caff.aud.
V E N V S
Coelo & fpuma maris edita, tefte Hefiodo, ita dicla quod ad res omnes yeniret, vel quod per eam omnia proueniant, tefteTul- lion.deNat.Deor.
QuatiiQr autem Veneres coluit antiquitas, yt idem ille lib. n r. Primo Ctelo & Bie nata: alterajpumaprocreata,ex qua & Mercurio Cuptdinem fecundum nattim accepimm. Tertia Ioue nata,qua nuffit Vukanoifed ex ea eyMarie nam An- temdicitur. Quarta Syria Syrbq. concepta,qua, Ajlarte vocatwr , quam Adonidi nu- pfiffe traditum eji,
Vana autem eius cognomina:
Amathuiia. Cluacina,
Cytherea. Idalia.
Dionaea. Erycina.
Lubentina. Cnidia.
Acidalia. Cypria.
Arfinoe. Paphia.
Hxc pleraq. nomina ei a Iocis in quibus coleretu r,fed ante omnia, ma« xime in Cypro & Sicilia tefte Tullio in Verrinis.
Arbor ilii myrtus lacra , vnde Myrtea di&a eit, vel propter quandam amoris conciliatricem naturam :vel quod planta (it maritima, vnde orta fit Venus. H inc vEneas cingit materna tenrpora myrto. Rofe qooq.ilii dabantur , de quib. poemation Virgilij vel Aufbnii potius circumfer- tur^QuatSc a fpinis Ixfa cruore rubram tinxit rofam, dequafabula in Aphthonii Progymnaiin. & Politiani Muceiian. cap. xi. Quinetiam colurnbae & cycni.
Cingulumeius Ceflum appellabant, quod Homerus in Iliadede- fcribir, de quo Graci & Latini multa, vnde & hoc titulo quidam libros fuos infcripferunt. vocatus vero Ceftmy quafi xexoT/*evo$ or- natus.
Albas tolumbas Ve n e r i Veteres dicabant,hinc/Eneas apud Poetam materhas appeilat aues. Rem autem diutnam menfe Apriii apud Ro- manos Ve ne r i ex rofis & floribus faciebant mulieres myrto coronat^. Etquamuis fusVENEiuob Adonidis mortem, inuifus dicitur, legi- mustamen apudGrxcos Venem immolatos. ConfuleAthenanim.
!
*•: . <
H
•
D I A N A
Hanc GrxciLunamputant.Iouis&Latqnafilia, Apolliiiis, idefl:
Solis,foror,in quorum honorem Judi faxulares exhibiti,carmenq. apud Horatium. Aefchylus vero Aegyptios fecutusfecundumlnopiflumi- nis npas Ioue & Cerere natam vult.
Diatu apud M.Tullium,p/'<m.pW/»</ louis & VroferpiM,qu&pinnatumCu- pdmemgenuip dicituy. Secuntja notior ,quam loue tertio <& Latona natamaccepi- mus. Tertiapdter Vpti traditur, Glatuemater. quamf&pe Vpimfiaterno mmimap- feUant.
Di<5taveroDiANA,quafino(fte diem efKceret,apudeundem. hanc perpetua virgiiutate inlignem Poetaj tradiderunt , quod fpreca homi- num famiiiaritate filuas montefq. incolendo venationibus vacaret, pau- carum virginurn comiratu contenta,
Quidam Deuianam di<5Um credidere , quoniam venantes per deuia S>C flluas deuiare folent.captantes feras.
Prafuitautem Triuiis , vndc Tyiuia apud Maronem v i. Aeneid. ap- pellata:
IamfubeuntTriuUlMosatq.aureateftff. j itcm partubus,Horat, carm. {aecul, Rite maturosaperire parfus, L\enh llythia tuerematres, Sw tu Lucinaprohas votari Seu genitalis, in Bucolicis Maro'.
CajlafaueLucina. . . ..... «...
Hsecinccelis IwweftS interris Diana, apud inferos H«^/* :vnde Triformif appellatur, qubd Tragicus Cordubenfis his vcrfib, oftendit: p magnafduat inter &lucos Dea, Clarumq. cojlifidus , & mclisdam Cuius renidet mmidus alterna face Beiautriformis ■ Pingitur cum arcu &; fagittis, quibus ceruos eTdedicatos fatigare cre- debatur : aliter vt quieta & pacinca, aliter vt Luna. CUudianus elegan^ tifsime iHam defcripfit. •
Hxc cerua placabatur, Sabse ver68c Thraces cxtiscanumLegendus Statius in Syiuis & Propertius.
H i
O K. D.
Non Palraa cedit ponderi, Sed fiirgit aduerfus graui; Sic ftrenui laboribus Viget ftudendo S vveertivs.
DEORVM Z>£ ARVMQ^
LIBBR II. * Medioxumi feu Semones, Heroes & Vntutes* I
Aefculaftm. Ittftitw.
Bncchris. Libertas.
Bonmenentm. Libera.
Ctmofm. Pan.
Caftor&Pollttx. Pax.
Clementw. Penates,
Concordw. Pietas.
Ctipido. Qmrinus.
Feficitas* . Ronw.
Fides. Sdtts.
Flom. Sampifyfett SemfiU*
Fortim&Antm. Sors. Genim Pof. Rom. Sftes.
Hercttles. Terminm.
Honor. Vi£lorw.
Iwms. Virtm. Isis*
fANVS
X>1 CTV 5 quan" Eanns ab eundorvt Cic.ck Macrobius,qubd co> lum & tempus femper eat, vel qubd lanuis praefit, vt Ouid. Feftus Pompeius & ^atytuv detrafta afpiratione deriuat.
Plinivs lib.xxxi v. ait Ianvm aRege Numadicatum digitis ita figuratis,vt c c C lxv. nota per fignificationem anni,temporis & a?ui fef Deum indicaret. Alii autem ei in dextra manu clauem at- tribuunt, vttemporis anniq. reclufbri, & ianitori. Obferuamus & apud Fabiurri Pi&orem eum manu virgam & clauem , fiib pedibus duodecim aras haboifje ; in eius reigratiam , qudd primus feras & claues excogitarit,& ab eo propterea dictas efle Ianuas, & duode- cim colonias miferit , totidem pomeria arasq. facrarit. Ab hoc Romae, porta Ianualit, 5e qua Feftus.
Pingebatur etiam bifrons & quadrifrons, vt in hoc numo. Marot,
— — mare,fiderajuro;
Laton<equegenus duplexjanumq.bifrontem. quiaprasterita & futurarefpicit. Ouid:
Solus dejupem qui tua terga njides. Tale fimulacrum Romulus & Tatius ei,cum foedera pepigiflent, ob duorum populorum fbcietatem coniunftionemq. confecerunt. HabuittempIuniRornae, quodtempore belliaperiebatur, pacis autem claudebatur, vndeeum Nafb Clufium appellat: Et modb facrifico Clvsivs orecoocor. Ter autem ftante Imperio ciaufum eft, vfq. ad tempora aduentus Saluatoris noftri , benedi&i in fecula : Primum , regnante Numa Pompilio , deindo poft bellum Punicum primum , tertium, poft bella A#iaca, qux confecit Auguftus. Plura qui dcfiderat, coniiilat P. Vi&orem.
Aescvlapivs
ApOLLINis & Arfinoes fiue Coronidis filius, vt Pindari in- terpres. Afelepiades & Socrates ex Arfinoe Leucippi filia & Apol- line natum tradunt. Homerus in Hymnis & Diodorus ex coroni- de Phlegyae filia & Apolline. At Cicero Aefculapii nomine tres fuifle {cnbit. frjmum Apollinis, quem Arcades colunt, quifpeculum inuentffe, pri- mufq. vulnus oUigauijfe dicitur. Secundum ,fecundi Mercurii fratrem j is fulmine fercujfm dicitur, humattifque ejfe Cymfurti. Tertium, Arfippi & Arfinoc , qui frinm purgationem alui dentifq. euulfionem, vt ferunt, inuenit: cuius in Arcadix wm longea Lufiofluminefepulcrumoftenditur. Apollodorus vero tefle The- odoreto Cyrenfe, tradit Aefculapiumh venatoribus repertum , rap- tumq. ab altricis canis vberibus Chirohi datum , ab eoq. medicam artem didicifle , ac prima fiii experimenta Epidauri dedifle . Ibi- dem poftea ferpentis forma cultus , deinde Romam adue&us , qua de re Ouidius in Transformatione : Epidaurus illi facra , vnde ei nomen Epidaurius. Lucanus:
■• & medicu felix Epidaum arenis.
T. Liuius lib.v. quintas Decad.de Paulo Aemylio agens,Sicyo- nem, inquit, inde & Argos , nobiles vrbes adit : inde haud parem opibusEpidaurum, fed inclytam Aefculapii nobili tcplo, quod quin- que millib. pafluum ab vrbe diftans, nunc veftigiis reutilfbrum oo- noru, tum donis diues erat, quxremedioru falutarium egri merce- oem facrauerant Deo. Varie eius fimulacra efhnxit antiquitas.Pau- fanias ex auro & ebore a Thrafymedio Pario elaboratii defcribit.Is in throno fedebat,virga tenens in manu: fupra vero draconis caput manualtera habebat,cui etia canis afsiftere videbatur. Alii cu dra- cone & gallo pingut,propter vigilantia^de quo ipfi res facra flebat. Adeo autem in arte excelluit , vt multorum defperantium falu- tem,adiutor exftiterit, ideoq. vitam defun&is quibufdam reftituifle creditus eft. Idq. a:gre ferens Pluto, apud Iouem illum accufauit, quan imperium Orci minuentem, quodfemper eius operahomi- nes ad vitam reuocarentur. Iratus vero Iuppiter fulmine Ae s C V- lapi vm percufsit,qua morte Apollo indignatus fagittis Cyclopes fulminis fabricatores interfecit.Mortuos vci 6 quos excitauit rece- fet Bafilius Zachus, monachus do<5tifsim9 m Onomaftico poetico.
!
C AN O P V S
C v LTV s ab Aegyptiis, cuius originem Suidas > & Rufinas lib, xi. EcclefiafticaeHiftor, commemorant. Ferunt enim Chaldxos per omnes orbis regiones Ignt m circumtulifle,cumq. omnium na- tionum piis cotendifle, vt qui Deus viciflet ab omnibus coleretur. Quare cum aurei,argetei,a:rei,teiTei, aliufque generis Dii igne co- {umerenturjomnibus in locis Chaldaeoram Deus ceteros (uperauit: his cognitis Can o pi facerdos aftu rcm aggrefllis eft : nam vnum, e vafis illis, quae vulgo hydrias vocant,minimis foraminibus pertu- fas, (quibus turbida aqua infufa, limpida & defecataeffluit,) cepit, ceraroramina obturat,extrinfecus elegantifsime depingit,aquaco- plet,atq. inftar DeicuiufHam eflbrmat, excifumq. a veterifimu- lacrocaput ei quam fcitifsim& adaptat. Venientibus itaque cum igne Cnaldaeis, itur in confli&um, accenfbq. circa hydriam foco, cera liquefeit, itaq. apertis circumquaq. foraminibus quibus inclu- |a tenebatur,aquaerrluxit, ignifq. exftin&us eft. Aftu igiturhu- ius (acerdotis, C an o p v S Chaldaeorum Deum fitperauit, & ab eo temporemaioricultucoliccepit. centum & vno ftadio eius tem- plum a Canopo vrbe Aegypti diftare fcribunt.
Addit adnax Rufinus pedibus exiguis , attra&o collo, & qttafi fugillato , ventreinmodum hydriae tumido, &cum dorfo »quabilitertereti depingi : eodem pene modoquohiceft,cx ta~ bula Hieroglyphica Pet. Bembi Card. Illuftrifu quae femel ite- rumq»apud Venetos edita eft, pi&amq, vidimus inBibliotheca do&ifsimi Liuini Torrentii Antuerp. Epifc, & Abrahami Ortdif noftrj P. M«
'
1 1
5 A R A J? I S
^Egyptius Deus,aliis Serapis dicitur. Ide porro cum Plutone putatur efle , teftibus Plutarch.jn libello dc Ifide §c Ofiride, & Porphyrio in librp re(poti(orum, aliiiq, apud Gyraldum Syntagmate vh aliijs Qfiris* aliis Iyppiter, ^YiisAmmgn putatur.
Tali autem ratione a Macrobio depi<Stus eft ; Cala- thumyinquit y eiws capiti affingunt> & fimulacro fxgnum tricipitis animantis adiungunt , quod exprimit medio , eo~ flemq. maximo capiteleonis effigiem. indextra caput canis exoritur, manfuetajpecie blandientis : pars <veri Uua cer- tticis rapacis lupi capitefinitur> eafq.formas animaliu draco coneclit <volumine.
SAR£pls,quamuisproprius ^pcculjaris Aegyptio- jrujri Deus eufct , nihilominus & in Graecia multis in locis ciiltus fuit, & inprimis Athenis, teftc Pauiania: Et Rom*,in circo Flaminip, nona vrbis regione,vt Pub. Vi&or docet, cftius Sc ad huc ijonnulla extant veftigia.
Apim ver6 nonnulli Sarapidem interpretantur, au-* <5tore Euftbip lib. x. de praeparat . Euangel. quem ta* men bpuem fuifle maculis diftin<Shim Herodotus & Mela tradunt. Vid. dehoc Auguftinum lib.xvm.de ciuitate Dei. 3$ Suicjam, Strabonemj, Ammianum Marcellinu;ni,
. - "■
M
B AC C H V 5
IotlS &SemeIes filius> Homero, Euripidi, Hefiodo. Cicero quinque Bicchos enumerat : Dionj/ftos, inquit , multos habemus-, primum i loue & Proferpinanatum ( quem prtmiim bouesad aratrainueniffeferunt. Se- iundum tfilo,qui Njrfam diciturcondidijfe. tertium Capriopatre, eumq. regem Aji* frdfuijfe dicunt. cuius SAbaz.iafunt inftituta.quartum Ioue& Luna, cuifacraOr- fbicaputantur confici.quinttum Ni/a natum & Thjrone, a quo Trieterides confikuu putantur.
Vnde autem Bacchus di&us, variant fcriptores. Quidam a mulieribus quae illum bacchantes fequebantunquidam a coronx genere,quac Bacche dicebatur,deriuant. Nafo iv.Metamorph.multaBacchinominapau- cis veriibus complexUs eft :
Thuraq.dant>Bacchumq. <vocant, Bromiumq.Iymmq. Ignigenamq.fatumq. iterumfolumq. Bimatrem. Ad£turhisNyfeus,indetonfus'q. Thyoneus, Et cum Len<&o>genialis confitoranu. • Nytleliufq.Eleleusq.parens^ lacchusfc? Euan. Et qmputereaper Graias plurimagentes Nomina JJber habes.
Horum omnium Etymon Gregorius Gyraldus Syntagmate v 1 1 1 . & Bafilius Zanchus reddit in Onomaitico: plura vero Ioanes Rautfius, & inter Graca Conradus Dinnerus fuggerent.
HiceftBacchusilleaui peragrata Afia & Arricaad Indos pene- trauit, & tigrides deuicit, hinc curmm eius cum lyncibus trahere tfn- guntur,cui coronatus pampinea corona infidet triumphans.
Eius fitcra apudPoetas Orgia appellantur , fcro r»$ opfii> qu«, no&e peragebantur pracipue in montibus a Mznadibus , qusc Cv Euiades & Mimallones dicuntur, vnde obfcura vocancur.Sc Ouid.
Tempus erat quofacrafolent Trieteria Baccho SithonUcelebrarenurus3nox confciafacris. Virg.
<vbi audito ftimulant Trieterica Baccho
Qrgia,notturnusque ^vocat clamore Cith<eron.
Hercvles
AlCmenae & louis filius, Hefiodo & Homero : Amphi- truone natustamen creditur, vt apud Plautum legimus. Alienis 8c (uis laboribus incly tus,de quo plurima Diodorus . Quidam plures hoc nomine fuifle volunt, duos aliqui, in. nonnulli, alii xn. Varrotres& quadraginta collegit. Eloquentiaeparens,(in iisqui ftint de Natur.) Deorum, vi. tantum*
Di&us autem Oetettf ab Oeta monte Theflalia» , vbi pyra con- ftru&a conrlagrans ad Deos tranfiit, vt Seneca refert in Hercule Oeteo , Ouidius & Diodorus. Gallhut quoq. Herculet celebra- tur fingulari libello Luciani fbphiftae, qui apta ex ore catena, id eft dicendi vi & eloquentia, innumerabiles hominum copias ducebat.
Quanto autem odio eumlunoprofecutafit, teftanmringentia illa & indomita monftra bellua?cj. quaseius imperio coa&us expu- gnare, comite Fortunafuperauit: vnde labbrib.fuis ccelum adeptus eft. Duodecim vero pra*cipui celebrantur eius labores in Catale&is
Virgilii:
Ctmpreftit Nemeaprimum virtute Leonem.
Exftincla eft anguis, quaputlulat Hjfdrafecundo.
Tertius euiclusfus eft Erimarithius ingens.
Cornibus auratisCeruum necat ordine quarto.
Deiicit borrifono quintto Stymphalidas arcu.
Abftulit Hippolyt&ftxtofua balthea victa*
Septimus Auguftabulum labor egerit vndis.
OcJau&domuit magnoluclamifie Taurum*
Tum Diomedis equos nono cum R.egeperemit.
Geryanem decimo triplicicum arporefudit.
Vndecimo abftraclus-viditnoua Cerberus aftra,
Teftremo Hefperidum viftor tulit aurea matit. Plura non addam ne compilafle fcrinia Gyraldi videar , qui fin- gulari libello eius vitam in gratiarn' Herculis Eftenfis Dacis Ferra- ria: confcripfit,qucm lege.
Pan
Qy i Ouidio,Probo,Macrobio, Fatmus appellatur^ antiquis Latinis Inuus,vt refert Liuius,& Seruius in iiiud Virgilir.C^fW» Imi. Arnobius, Rutilius Numatianus his verfibus:
Multa licetprifcum nomen deleuerit <ztast Hoc Iunicajlrumfamafuijfeputat. Seu P a n Tjrrbenis mutauit Mdnalafiluis- Siuefxnuspatrios imola Faunus init. APoetisPaftorum,atq.acie6totiusnaturaDeuseflefingitur . Vndc etiamaGracadi&ione ttciv, quacidemfignificat, quod totum velom- ne,nomen accepit.Cicero,Mela & Plinius.
Apud Arcades magna re!igione,tanquam Arcadiae Deus antiquifsimus colebatur. VirgiJ. PanDern Arcadia. Capras & hircos Mendefii populi in Asgypto non ma&ant , quod Pana inter octo Deos numerat, quos o&o aiunr priores duodecim Diis exftitiffe. Aegyptii eius fimulacru, eo, quo Gr#ci,modoeffingunt,caprina faciehircinif^. cruribus,rubrocolore, infima fiii parte hifpida.
Deicribitur plurimis verfibus lib.xi i i.a Silio Italico: Pan loue mtffus erat,feruaritec?a volente TmaipendemiftmilisPanfemperi&vno Vixvllainfcribensterravejligiamnu.&c. 4tem a Stroza patre, Alciato in cmblematis, & Michaele Marulo.'
Hic Demogorgonis filius creditur fuiffe & fiftulam copofiiifle leptem imparibus calamisfimul coniun&is, propter c«Iiharmorua.Vnde Virg. inCorydone:
Tanprimm calamos cera coniungereplures Injiituit, Pan curat oues,ouiumque magiftros, , ExftatapudTbeocritum Panos fiftula mirocarminum artificio con- texta : quac oblcuriisima ciim fit , & amigmati pbene par, expofitaeft a IoannePediafimo.
Huiusamor&deliciae Erfeo creditur, in quam vocis imaginem Au- fonii Epigramma circumfertur. Conftantinus quoq. lib. xi . Geoponi- con ei pmum affcribit.
Piura apud Lilium Syntagmate xv*
• ' -
K i
C V t I D O.
M.Cicero 1 1 i.de Natur.D cor.tres Cupidines enumerat. Sed hic,Cu- ius imaginem vidcs Martis Vencnfq. foboIcs,& Ioci frater, dc quo H o- ratiusOd ii.
Quam locuscircumuoUt,&Cupido. Latinis proprie Atnor di<5tAis,qu6d voluptatem & amorem condliet.
PhurnurusfinxitCupidine vtpuerum, alatum (agittarium, & faces geftantcm: pnerum, quod amantes mente non fint integra, & inftar puc- roru decipiantur; alatumy quod hominu cogitationib. tanqua auis aduo- ltt,fagittariumy vt amore captos & vulneratos indicet , & face velut ar- dentifsima accen(bs.Scruius tame idcbpucrum depingi aflerit, quod tur- pitudinis ftulra & pueril^ fit cupiditas, vel quod in amantibus imperfe- ftus fit fcrmo & pcene puerilis: aUtu^uhd nihil amantibus fit incoftan- tius feu volubilius: Sagittariu,quzG. fagittis incerta iaculantem. Orpheus & cacum dixit, quod amor omnem intelle&um excaecet. Elegans cxftat Sex. Propertii inCvp i d inem Eiegialib.n. Qujcunq.illefuitpuerumquifecit Amorcm,
Notme putas miras hunc habuijfe manml &c. Michaelis quoq, Marulli hominis Grxci venuftujri epigramma appone- re libet:
Quupuer hic? Venerit. plena quidcaufapharetra?
Konbcneprouifmcertaqubdarmamouct. Curjine vejle Dem? fxmplex puer odit apertum.
V*4epuer?puerosquodfacitipfefcnes. Qukpennas humeris dedit? inconftantia. Quare SuUaDeofromefi?ftgna inimicafugit. Quafors eripuit lucent? inmoderata libido.
Qua macies? Vigilis cura dolorq.facit. Quacacumprait? Ebrietastfopor,otiaJuxm. Quicotnites? rixa,bcUa,odia,opprobrium. Cur autem fenes amore torqueantur, iuuenelq, ante diem cadant , elev
fms exftat iniib. Authologias Epigramma de Amore & Morce, & m mblematisAIciati:
Mors & Amor quondam tctlum venerefub vnum,
Mifiaq.in Iwfpitio telafuere ftmul. Cum nondum clara difcejfum luce pararent,
Mortis telapuer,morfq. tulitpueri. Hinc iuuenes occidit AmorfaUentepharetra^ Hinc morsipfafuoscogit amarefenes.
K}
Castor et pollvx
^ lyndarei& Led* filii, ytHomerus: vt Hefiodus, Iouis& Led«. Pindarus verd feribit Pollvcem ex Ioue, Castorem ex Tyndareo genitum.
Castor mortalis natus eft , Pollvx immortalis , fed huius precibus Casto r. quoq.immortalitate donatuseft, vt refertPin- darus.
Theocritus eos &e0AUTMj>eis in Idyllio peculiari Diofcurorum nomi- ne infcripto appellat. Quin etiam Pollvcem &iQto\<p 6fc\ & c a s- tora \7r7r6ifoju10v cognominatos reperimus. Ifidoruslib. x. de Ludis Circenfibuscum loquitur: ltaquejnquit, castori ctpollvci defutantur ha ludorumjpecies}quibu$ a Mercuriodijiributos equos hifioru docent.
Subformaduorumfratrumeffingebantur, robufti, formofi, inca- pite pilea habentes, hinc Pileatifratres Fefto & C atullo; A pleatis nona fratribus pila.
Suidas,authore Aeliano, horum effigies hoc modo ferme defcribit: D uo enim f imulacra eorum fuifle ait,pari iuuentute, genas habetes im- berbes, formafimili, inque humeros chlamydem, &enfes fub clamyde haberent, & haftas ere&as, qua per dextram & finiftram extollebantur.
Supracaputflammam igneam habere videntur, qualemiis aitOr- pheusapparuifTe. Appuleiusinx. Metamorph. cafsicfes incapiterefert geftare^ftellaritmapicibusinfignes, vt hic vides.Vterque autem in ceelo Jtellam habuit, de qua Flaccus:
Sic fratres Helew lucidajjdera.
Caftores etiam interdum eqnis alois infidentes apparuerunt, vt P. Va- tinio ciim e pratura Reatina Romam Veniret-, cui eo die Perfen Mace- donix regem captum annunciaruiit Cic. n. de Natur.Deor. Val.Maxi- muslib.i. cap.vin.Scriptor de viris illuftribus cap. xvi. de A. Po- ftumio.
Lego apud Ciceronem in foro ab A . Poftumio aedem his dedi catam: quacritur hoc tempore a multis, qua fori parteeffet hacc Caftorum aedes, QuidamSS. Cofmi & Damiani templum exiftimaut: alii, iuxtalu- turnae fontem , quod innuercvidetur Ouidius in Faftis . Mirandum au- thoresinterfediflentire, cum tamen frequens fit eius templi mentio Cic.Liuio.Plutarcho, Horatio, Catullo, Piinio, aliis,vt verifimiie fit non vnum, fed plura fuifle.
Penates.
Pen ATE S Dii prafides ac tutefares,quos etiam Lares vocabat, & alio etiam nomine jueyoXo&s & -wew? »« $ vnde Maro:
Diijatriiferuatedomum &alioloco
fatriif. Tenates
Et:
Cumfociys}natoq.Tenatihm & magnpi Diis. Hi iunt per quos fpiramus, perquoscorpus&animirationem (vt more gentili loquar ) habemus,vt Dionyfms lib. t . Antiq. Ro* manarum latius differuit . Nieidius vero referente Arnobio,PE- nates Deos Neptunum Apofiinemq. efleprodidit,qui moenibus Ilium circumcinxerunt. Hos fecum in Itajiam hinc tuliflc Aeneam auctor & multis in locis Maro, quos £epe etiam in fomnis eum ait monuifle.
Effigies facrte Diuum Tbrygiiq. Tenates, \ Quos mecum ex Troia mediijq. ex ignihus yrhn ExtuUram yift ante oculos ajlare iacentit In fomnii. QuatuorautemPENATiVM genera produntur . Namaliifunt Iouis,alii Neptuni, tertii inferorum, poftremi hominum. Sed La- reste&orum domuumq. cuftodes , modoCuretas & matris Ma- gnae Gallos, modo Manes,nunc aereos Deos, nunc laraas eflc vo- luerunt.
Di&i aute Fen ATES, vt placuit Tullio,a penu, flue ab eo qu6d pcnitu? inh*dent,ex quo etiamf** netrales dicebatur.Hinc & Feftus ait, TenetraliaQftzVvxkTiVH facraria.Virgil.
Aeternumq. adytis effert penetralihus ignem. Horum porro aedem in ea parte Palatini montis , Macrobius ait fitam,quae ad Boream vergehs,Veliadicebatur. Liuius in v.Decad. Aedes Deorum Tenatium in Velia decalo ta£ia ejl . Scribit Ae- lianus, hirundinii genus Deis Tendtihus, & Vencri, qua: ipfa quo- que e numero Ttnatium putabatur, charum exiftimatum efle ab antiquis.
Q^y irinvs P r i m v s ille vrbis & regni conditor Romu1u$ycot\- ftituto Imperiopopuli rlomani, mortuus in Deos re- latus eft,dictufq. vt Heroes folent, a morte Qufrinus, Siue quod bafta Gjiyris prifcis efl dicla Latints^
Seu qubdRomanis iunxerat ille Cures. Siuefuo regi nomenpofuere Quirites,
Multaq. Romulea bellaparata manu. Alii tamen Qv irinvm vocatum volunt y quafi xo/|ecvotf Dominum. Diclius adhucinfans Romusyvt frater. eius Remis,yo{i Z?zoxo?i<;ikZs Romulusy aficu vt creditur Ruminali, vei c]uod lupae Rumay id eft mamma nutritus eft,vt m numis Antonini Pii aereis.
De huius rebus praeclare geftis T. Liuius, Halicar- naff. Plutarch.in Romulo,& L. Florus, qui pceneonv nes in eius origine , exceffuq. diicrepant : alii fulmine iclum,alii k Patribus difcerptum tradiderut. fed tamen tam atroci morte pereuntem,auguftiore quada forma & pcene diuina,fibi in via extravrbem apparuifledixk Iulins Proculus, cui populus nimiurn, vt fit, in re laeta cxcdci\syRomulumyin Deorum numerum retulit.
. Jtaq. pofteain eius honorem Gmirinalia inftituta, quae xii... Kal. Maii peragebantur. qui & Fem Quirini di&x. Varro & Ouidius.
L*
Gehivs p6p. romani.
Geniv s,Aurelii Auguftini, ex Varronis {ententia, teftimonio, Deus eft, qui prspofitus eiTe gignendis , ac omniura rerum yim habere gignendarum credebatur : qua ratione Cebes Thebanus in Pinace niumpo{uilTefenemdaemona,ideft, Genivm vifus eft. Plutarchus g e n i v m efTeait, quivnicuiq. noftrum infit. qualisSocrati adfuiile ab eodem in fingulari libello & Appuleio Tcribitur.
A genendo deriuantlitteratores,£<7wenim,pro^is>«0 vfurpabantve- teres, vnde & genetrix.
Gen ivm quidamloci cuiulq. Deum pntauerunt, vndeSallu- ftius libris Hiftoriar, loci genium pro natura dixit , qui Gekivs inlociaoJituatq.ingreiTu more inftitutoq. maiorum, Talutabatur. Vu> gilius.
j. Jncertm Geniumneloci,famulunmeparentis
Ejfe putem —
De quo multa Martinus Delrius Soc.Iefii Presb. (quo ciue merito Antuerpia noftra gIoriatur,)commentarjp in SeneoacTragici Agamem- nonom.
Huic Deo res vino & floribus fiebat.Horat.in Epiftolis:
[i4 — - — piabant
Fhribus & vino Gentum memorem breuis &ui. EtPeWius:
Funde merum Genio — — ■
Hic G £ n i v s interdum duobus anguibus reprxfentabatur. Apud eundem:
Pinge duos angues —
Habuit & pop. Romanus G e n i v m qui hic Ipe&atur, 8c apud Fuluium in gente Cornelia pag. xi.& apudLilium Syntagmatexv. D e hoc Dio lib. L. Bubo, inquit, iu templumprimum Concordia, deinde in re- liquafereonmia, qutfanttifimababebantur, delubra deuolauit: ac cum vndique exigerctur,in<ede Genii populiconfedit,ac neq. captus eji, & tarde admodum auolatrit. TertuIIianusfcribitmaximumfuifle apud veteres iuramentu, perPrincipum Genium iurare.Suetoniusin Caligula, multosabeolup- plicio affe&os, qui per cius Genium iurauerant,prodit.
r^ " v. ■-.
•„ - -' i '
... . ■
' ■•• -:; | • . | ...
ih -snt?' .
Lj
Terminv s.
Nvm a Pompiiius cum publicum priuatum^. agrum certis Hmitib. terminifcj. definuiifletjafcdem Deo Termino i\\ colie Tarpeio traditor ere- xhTe, cui nihil i^uxoy fed iiba tantum, pultes, rrugumq. primitix immolarentur.
Ouidius tamen illi agnam & porcam in fccundo Faft. immolari pro- didit. Item Horatius:
Vel agna feftitc&fa Terntinalibw. HalicarnafT.lib.ii.Antiq. Statmt, inquit, KumoyVt^uifq.fuocontenttttef- fet&ecaUenaappeterei.luftit vnumquemq^fundos fuos circumfcriberetfacrofq. fmi- bus lapdes apponm, quos loui Terminali fat rauitt ftatuitq. vtftcra quotannis om- nes dkftata& conftitutafacerent,fuper locum ipfum coeuntes,fefto etiam die confti- tuto Terminalium Deorum. Lege & Plutarchum.
HicDeusfaxirormapofifuseft, ynde&ea fbrma termini agrorum pubIicorum,priuatorumq. ponebantur , licet etiam poftea ftipes & ar- bor,veI tegula loco termini fuerit conftituta . Quod his verlibus in Fa- ftis Ouid.infinuauit :
Termjne,fwelapis,fiue es defopts in agris Stipes,abantiquistuquoq.nomenbabes. & Tibullus :
Nam veneror,feuftipes babet defertm in agris, Seuvetmiutriuiofloriddfertalapis. S ed de Termino Japide fupra i n Saturno.
Tarcjuinius prifcus cum auguftum Ioui, Iononi, & Mmerux teplum a primis fundamentis excitare cuperet,terram^. erueret, repcrit pJuri- mos Deos,a Numa & T. Tatio dicatos, & omnes quide loui ceffere & locum dedere, luuenm yero & Terminus cedere nolueruc, auctores Dio- nyfius & PJutarchus. hinc Virgilius illum Capitoli immobih Saxum Vocat. Sed TitiisLiuius, Florus, §c Seruius ad Tarquinii fuperbi fa&a referunt. exftat haec Hiftoria apud Varronem, citante Agellio lib. x n. cap.vi. xnigmate circumfcripta.
Semel minufite,an bis minus ftt,non fat fcio, An vtrumq. eorum,vt quondam audiui dicier, lotti ipfi regi noluit concedere. QuaHiftoriaaperte Imperii Pop. Romani diuturnitas &perpetuae gloriae feries demonftratur.
.)i.
'1
c J - ! '
■
BONVS EVENTVS,
M. Terentius Varro Togatorum do&ifsimus, lib. i. de re ruftica inter duodecim Confentes Deos Agri- culturx praefides Bonvm eventvm nominat: primo Iouem & Tellurem , qui & parentes Magni di- cuntur, Iuppiter fcilicet pater, & Tellus mateniecun- do Solem& Lunarn,quorum tempora obferuantur: Tertio Cererem & Liberum , quod ab his cibus &
fptio venit in ftindo: quarto Rooigum & Floram,qui- xis propitiis, neq. rubigo frumenta^ neq. arbores cor- rumpit, neq. non tempeftiue florent, vnde Robigalia 8c Floraliaitum Mineruam&Venerem, quarum vnius procuratio oleti, alterius hortorum, vnde & Ruftica Vinaliainftituta:demumLympham & Bonum euen- tum3 quoniam fine aqua & fucceflli mifera eft agricui- Uira, & fruftratio quaedam.
Plinkis lib. xxxv. tradit Euphranorem fimula- crum B o n i eventvs fecifle, vt dextra pateram, finiftra ipicam ac papauer teneret. atque etiamPraxi- telem fummum artificem eius fimulacrum in Capi- tolio depinxifle. Templi boni euenm quaedam etiam nunc veftigia , Romae cernuntur, inter Mineruam & S. Euftachium, vt a plerifq. creditur.
M
H O N O R.
Virtvti fubiici Hokoris effigies deberet, quod h*c duo femper coniungerentur,ted nos ordinem fecuti noftrum , alio loco po- fuimus. Ita porro Honoiu templum conftru&um videbatur, Vtaccedi, nifiper Virtutti, nequaquam poffet: qua obferuatione doce- mur Honorem non malis artibus, fed ipfa fola virtute paran- dum eiTe. HuicremdiuinamRomanicum facerent, apcrto capite ru- iflfe au&or eft Plutarchus, & Honorem <Jk*f*vvel Tifwv eft interpretatus: An, inquit, qiibd fplendidum quiddamfit bonqs, atq, ob id etiamfplendidis & illu- ftribusviris caput aperire folemus,& perinde ei Deo caput aperiendum cumfacri- ficamus.
Scriptor de Viris illuftrib. tradit Fab. Rutilianum inftituifle, vt Equites Romani Idibus Quin&tilib. ab sedeH o nohis equis infi- dentes in Capitolium tranfirent. Videlacobum Rxuardum lib. n. Variar. cap.xv.
Meminit etiam huius Dei Cic. II. denatur Deor. Vides> inquit, TemplumH onoris aM. Marcello renouatum, quodmultti ante annis erat bello Ligufticoa S^Maximo dedicatum. T. Liuiuslib. xxvil. Marcettum, inquit, alu atq. aliiz obiett* animo religiones tenebant , btquibus quod cirni bell» Gallico ad Claftidium adem Honom dr Vi b t v T I vouijfet, dedicatio eim a pontifkil.impediebatur , qubd negabant vnam cellato duobm Diit reftc dc- dicariy&c.
Quin etiam C. Marius ardem Honobi &Virtvti con- ftruxit, de qua, vtalios prateream, ita Vitruuius lib. rn. C. inquit, Mutius magna fcientia confifusy ades Hokori; & V inrvrts Ma- riana cella, columnarumq. & epiftyliornm fymmetria legitimis artis inftituti* perfeiit. Idverbftmarmoreumfuiffet^ yt haberet quemadmodum abarte fubtilita- tem,fu awagmficentia&impenfs aucloritatemjn prhnti&fummtioperibtuno- minaretur.
Exftantnumivarii, in qnibus iun&im HonosVirtvsq^ fpecratur, vt Cordi Caleni, cuius in auerfa parte Italia & Roma, in al- tera Virtvs armata, &HoNbs coronatus Iauro. Item Vitel- Ki, vbi V i r t v s militari habitu,muliebri vero H o N o $ conlpi- ciuntur.
Mi
SORS, FORS FORTVNA.
S o rtem eandem cum Forte credidit Antiquitas,& apud Ho- ratium fic pleriq. Sat. t .legunt:
Qui fit, Mecanas, vt nemo, quam fibi fortem
Squ ratiodederit,feufors obiecerit,illa
Contentusviuat vbi vulgo feufors editur.
Donatus in Terentii Phormione ita diftinguit: Fortuna, inquit, diftaeft res incerta: Fors Fortuna3euentus fortuna bonus. & mox: Aliud Fortuna eft3 altud Forsfortuna , Nam Fors fortuna eft3 cu- ius diemfeftum colunt, qui in arte aliqua viuunt. Huius aedes trans Tiberim eft,vt in antiquis Faftis & apud Ouid.
Quam cito venerunt Fortuna Fortis hottores, Pojlfeptemlucesluniutaftuserit.
IteDeamUtiFortem celebrate Qmrites, In Tiberis ripa munera regisbabet.
Vbi viii. Cal. Qmn&il.eiuscolifeftum oftcndit. HancautemaTullio primum dedicatam legimus, tum&abaliis poftea. Nam & in hortis a Caefare reli&is ittxta fluuium etiarn fuifle legimus . Sed longe ante hanc eius cellam T. Liuius ltb. xxvii. Roma» aliam nominat, vbi prodigium narrat, a capite fci- licet eius coronam in manus delapfam efle. Idem alio loco Pa- pirium ait de reliquo aere, quod in aerarium intulerat, aedem Fortis Fortuna de manubiisfaciendamlocaffe^propeaedem eidemDeac a rege Semio Tullio dedicatam. Quamquam, nequiddifsiniulem, ciim apud auftores citatos Fortis Fortuna lego:cur nongenitiui efle queant, a duobus reclis Fortis fortuna, nam cafus in qui- bus citaui vtriq. conueniunt . Sed vtrius de asde loquantur au- dores, longum foret inquirere,hacdereiudicent alii*
M3
FoR. ANTIAS ET REDVX.
FoRTVKiE antiatis ita meminit Horatius lib. i.Od. xxxv.
0 Diuagratum qu<e regis Antium,
Pr^fens^elimotolleredegradu
Mortale corpus/uelfuperbos
Verterefunerib. triumphos. Quos verfus hoc modq Acron interpretatur : Apud AntiumFortum templum eftfamofifimum 3 multoru etiam principum donis prnatum/vnde ciuitas ipfiits tutele ditla eft. Cuiafcribit&Maerobiuslib. i. feapud Antiu vidifle promoueri fimulacra Fortunarum ad danda refponfa. Merito aute dicit Fortunaru^uia. duae funt,altera enim Redvx eft, cjuam,tefte Martiale, Domitianus coluit.
Hic <vbi Fortum Reduclsfulgehtia late
Templa nitent — — &c. Et huius Claudianus itamemink.
Aurea Fortuna reducifitemplapriores
Ob reditum njouere ducum3nondigniw ^vnquam
H<ec Dea pro meritts amplas fibipofceret <tdes. Suetonius in Caligula Antianam dicere videtnr^vcl po- tius Antiatinam . Codices enim variare videmus. Apud Plautu iii Rudente cjuoq^ mentio Fortun<c anati- m. Sed hic iocus Plautinus,no Dex. cognome,ab ana- te aue defumptum eft, quae acjua, non madefa&a, exit.
I S I s
Io vi S Aegyptii filia, Ofiridis fbror & coniux,de quibus flngu- Iarilibello Plutarchus. Isidem porro eandem efle cum Luna do- cent fimulacra , quonia nigris veftibus & cornigera ad fimilitudine Luna effingebatur , qualis hic parne apparet. Sed enim Ifis credi- ta eft Aegypti genius , qui per nftri motum, quod gerere videbatur dextra^Niliacceflumfigniricabat. Horapollo vero in Hierogly- phicis annum ait ifide fignificari : Annum, inquit, fignificare volentes, I $ iMyhoc eft mulierem pngunt: boc eodemfigno Deum tntelligi volunt. Nam aftid ipfosftelia eft lfis, Aegyptia lingua Sothis appellata, Gmca vero Aftrocyon : quod etia PhotiusC.P.Patriarcha in Bibliotheca ex Ifidori vita prodidit. Suntqui2)*<ww Syriam eandem faciuntcumlsiDE, fedhbello Luciani de Z)^5vr?4facileredarguuntur : alii Talladayalii Cere- rem3 vt in eodem libello, de quo fupra Plutarchus.
Aelianus lib.x. de animalibus cap. xxm.traditCopton vr- bem efle Aegypti,in qua eo cultu Isi S coleretur, quo aut coniugcs aut liberi a lugentibus fblent : eoq. loco perniciofifiimos efle fer- pentes & fcorpiones, qui morfu ftatim necent: quos vt vitent, omni diligentia & eautionibus ftudent Aegyptii,&c. Nominata autemefthis nominibus.
rfom Atmis.
5**v&xjJ9\ Pelagia.
Patricia. Linigera,
Quod eius facerdotes lineis veftibus induerentur, Ouid. Vidi ego Linigera numen violaffefatentem Ifidis ifiacos antefedere focos. Iuuenalis:
Qujgrege linigero circundatm, &grege caluo. Nam Is in fenint intelle&a Ofiridis mariti morte,in lu&u caput totondifle: quod etiam tum facerdotes : imitabatur.lege Apuleiuma Diod. Siculum,Cor. Tacitum & Lucianum in Dialogis. Habeo numii cuIJideSc fiftro,adiu<5fcaCiconia,qua Aegyptu expri- mut nefas enim erat Aegyptiis vlla occidere. Plura hac de re apud Antoniii le Poix,Ducis Lotharingiae Mediciijlib. de Numis antiq.
H
RoMAj
E i v $ efKgiesin multis tam aureis, quam argcnteis numis non modo I mperatorum,verum etiam Confulum cura reperitur apud H ubertum Goitzium, ,/Vnt. Auguitinum v. cL.Diaiogo m. Antiquitatum, rul- uium Vrfinum, Sc Adoiphum Occonem. Neronis quidem CJaudii, R om am praefertarmisiniidentem,dextraq. coronam porrigentem ci- inbus fortalfe, aut viris fortibus . Velpafiani vero vnus quidem arma- tani oftendit, dextra victoriam alatam cum coroiia tenetem,finiftra ha- ftaiiv.altervero feptem mfidentem colhbus manuq. parafonium ( qui pugio eft fine cufpidc; tenet, ad pedes Tiberis fluuius eft . Alias porro picrti ras hic tranfeo.
Romam ponopro Deacultam auftor Xiphilinusex Dione, & Martialis Iib, x 1 1. Epigram.vi n.
Tcrrarnm Deagemiumqtie Roma,
Cuipar efi nm% & nim fecundum. Adquosverfus&IuIiusFrontinusJib, n. de aquxductib. Spartianus in Hadrian0, Tacitus x iv. Prtfdcntius lib. i, in Symmachumaliudunt. Hinc &; Aeteina di&aeft. Aufonius:
lgmid<£tern£nefmttibitempora1\cmd. Symni.ichuslib,iii.Epift lv. Ammianus Marcellinus lib. xv.& xix. Ql^in etiam Wlammes &: facerdotes tanquam ilngularis quardam Dea adepta eft ; ceftis eftinfcriptioillaLugdunenfis in Galliainbafi: Servilio. Marciaso.
' A B. VE R N O,
C. ,S.E R V I L I I.
D O M I TI. FILIO,
§ACERPOTIr AD.
T E M P L V M. R O M A,
E T. A V G VS T O R VM.
Tb.es. P R O V I N C 1 A»- C A. L L I J£.
N-*
V l R T V $
A v I R I B v s vel a viro dicitur, quod tefte Cicerone, virum Vir tvs maxime honeftet. Eft autem Virtvs, vt ait Lact.antius, Per- ferendorum maloyumfyiu & imiclapaiieniia , apud quem & illa Lucilii le- guijturcaymina:
V i K T v s eft bomini, fcire id quod qmq.b<tbeat res,
V i r TV s , fcire homim reftum, vtile, qmdfit honeftum: Q/u bgna,qu& maU,qutdfit inatile,turpe, inbonefium*
V i r t v s , qiurcndct reifinemfcire, modumq. . V i R T v s , dimtiis pretiuni perfoluere pojfe,
V i r t v s, id dare,quod reipfa debetur howri,
hofiem cffe, atque inimkum bominum^moriimq. mahrum, Contra,d:fenforem hominum moYumq^ bonorum. ^cLticiJius.plura VrRTVTis elogia &commendationesapud Gno- mologos Grzcos & Latinos e fcriptis Philofophorum & poetarum re- peries,qii£ non eft huius temporis conne(5tere.
Hanc Romani P eam fecere,tefte Aurel. Auguftino, cui adem vouifle fuoprimocofnlatuC. Marcellumlegimus, quam eius poftea filius ad porram Capenam dedicauit, vt tradunt Liuius , Valerius Max. & Plu- nrch. Alteram C.Marius fummifsiorem excitauit, ne publicis aufpiciis forte ofI?ceret,eamq.prppterea augurum colleeium demoliri iuberet.
M t Tullijis lip. i \ . de legib. Vj rtvte m coUiubet. Iuuenalisl ■ Vtcolitur,Pax,atq.Fiiles,€encordia,yiKTYS, Plautus in ^mphitryone prologo, iii quo Mercurium introducit Vi R- Tvti s meminit,intercj. Dcos pomt.
Varia -autem apud aritiqups fbrma errmgebatur,nunc hpneftp& ma- tronali induta habitu, nunc quadrato- infiejens faxo > hic autem armata tft,qupd Virtvs fortitudmem TPburq. defigner.in Maximiani .Aug, numo, Hercules eonubns ceruum coniprehendens fpe$:atur; virifi cuoq.habituinGallieni&Alexandrilmpp. denariis. Exfat &innu- jtjo M. Va!. Acilii, hac forma : Mulier eratcolummelaeuo nixa cu.bicp, dextera ferpehtem tenens . Sxpe eriam Hon o s Vi rtvti addebatur, quod ctiam-tcmpJa coniun&a habercnt, de quo fiipra , vnde iila apud ItilliuDvcE virtvte.gomite fortvna, limiliter coniungunrur. JPlnra Numifmata Anr. Auguftinus Praeful cl. diaiogo 1 i. Anticjuitatu,
N j
IVSTITIA.
Nox hic de Virtute Ittftitia ngemus, deqttaplenifuntPhilofb- phorum ac Iureconmltoru libri , fcd de Iv srrn a qtu loco Dea: coluit nntiquitns , a G rarcis Ajlraam nuncupatam. Ouid.
Vltima ccelcjlum terras Aftrtza reliquit. quin etia tefte Pollttce «Tkvt appellatttr, httic duos hymnos Orpheus cccinit, nlterum quidem iU^ alterttm vcro Jnuuomvvi, & vtriq. ado- let Thus. Hanc finxerunt Aftrologi fignum in Zodiaco,quod Vir- ginem nominant,& prarfertim Qrsecus intcrpres,ad ea verba, quib. ait manibus fplendentem ferre {picam : Quidam aiunt Aftr<zum antiauumfuifse JAathematicum, quiprimus aJ}rorum inuenerit aj>- ]>ellationes,ynde & Jiderum j>atcr. Aln Aftrxam Iottis & Themidis filiam,vt Hefiodus,efIe dictmt, de qun fingularis libellus Stephani Pighii hominis dodifsimi Themis Dea. Alti Aftraei & Hemerae, id eft Viei filiam putauere.
Sicautem Chryfippus apud Agcllium lib. xi v. libro ?rej>i xaXov x«u *i«Tov>Js depingit. Jmaginem IvStitiae fieri ait forma ata. filo yirginali , afpe£iuT>ehementi & formidabilijuminib.ocw lorumacribus: neq. humilem nea. atrocem , fedreuerenda cuiufdam triftititn ^gttitare.Paufanias eam formofa depingit facie, obftri&o collo iniuriam continentem,8c fufte acriter ferientem . Apud Ae- gyptios capite truncam fttifle fcribit quidam, quamper manuna finiftram porre&a palma difcapedinatam effingebant , propterea quod finiftra genuina pigritia nulla calliditate praedita videatur, & ideo acquitati potius quam dextra conueniat . Noftri autem faeculi Pi&ores vel oculis claufis, vel cum libra, & ftatera, vel cum virga- rttm fafce exhibent. Memini quoq. vidifle depi&am hoc modo: Nuda virgo,quadratum fedens fitper lapidem , & atquatam manu- aitera bilancem tenens; e*ertum<|« altera f itb ala , eniem quodam» modo occulens.
Felicitas.
Feli G i TA s, qttam Graeci eWsu^ov/av, antiquis etiam Dea e*i- ftimataeft. Pliniuslib*xxxv< Huius Deae limulacrum Archefl- lao plafbe locatum a L. Lucullo H S. lx. tradit, cui mdrs vtriufq. inuidit. Meminit & lniius Dea? D. Auguftinus : Quid fubd & Fe- HCitas Deaeft,cur non ipfa vna,qua coleretur conftituta ejl,qu<e fofset yniuerfa conferre 3 & compendib facere felicem ? Et mox: Curdetnique tam ferbhuic tantaDex fojitot %$manos frincifes, Lucullmadem conftituit\ L. enim Licinius Lucullus anno ah\c. PClxVi. Q>fcum M. Qotta conjirui curauit . Et alibi ; Quid tjubd & Felicitas T>ea eft adem accefit3 aram meruit, facra ei con- gttiaferfolutafunt, &c.
Exjftant Numifmata varia,in quibtts hic argenteus L. Comelii SulU Faujii Fel. quod illi cognomen rebtis aliqttandiu ex voto ftuentifcus inditum ruifle au&or eft Plutarch. & fcriptor de viris il- luftribi fTlium qubtjue FauftumSc fiha Fauftam cognominauit. Et Iuliae MammaKe Augufta: numus , in cuius auerfa parte foemina in fblio f5det,detftra caduceu, finiftra copia: cornu tenens, hac infcri- ptioneFELiCiTAS PvbliCA. quamultintimmiFoELiciTA- TiS infigniuntur, vel FeliCITAS avg. vel Temporvm, & SAECVLi,apudAdolphumOcconem&Ant. Auguftinum Dia- logo tt. Antiq. \
Nec illud praetereundu, in multis denariisperdupIexEEFEE- li x e pro longo fcribi : peccant igitur qui per oe F o E li x fcri- btint, vt docuit Manutius in Orthographia.
Cebes Thebanus Pjatonis difcipulus in Tabula defcribit in eminenti quopia arcis veftibulo Feli ciTatem in folio fedetem, liberali ornatu comtam, & florentifsimo ferto coronatam. Patet exDionelib. XLiv.c.IuliumCaefarem DidbtoremFELiCiTA- Ti S templum inchoafle,quod Lepidus Magifter equitum abfoluit.
o
F I D ES,
Ei v S xdes in Capitolio,tefte Plinio lib.xxxv.Hiftor.M. Cice- ro Iib. 1 1 1 . OPnc. F i d e m ait viciham Ioui Capitolino : inn.de Natur.Deor.ab Actilio Calatino confecratam fcribit. Feftus etiam ante yrbem conditam ab Aenea in Palatio dedicata.Dionymis Ha- licarnafL lib. n. Antiquit. Niimae tribuit : Trimtts, inquit, ipje cmniu templum Fid ei publicce erexit , facrificiaq. ei fiatuit fumtu fublieo,ficut de aliis: Eadem pcene Plutarcn. Eiuiclem Fidei ma- ximum ftatutum fuit iufiurandum, cuius & Cic. in Officiis memi- nit.Liuius in primo Numam Fidei fbllenne ait inftituifle facrum, ad quod facrarium rem diuinam Facerent. vnde & Plauti illud in Aului.j^oc mihifaSiu ' ji oftumum>vt te auferam aulajn Fi-p Ei fa* num,tbia^firudamfrobe.
Memmit & FiD ei Dea? Cornelius Nepos in Atticiyita_,tametfi Thi di<£> alii.nonnulli fhiline reponant. .,
Sine c^ede, ferro, & fanguine res fiebat Fi d e r, fed faCerdotes albopanno velabantur^indicantes Fidem re&am & candidamefle debere,vndeHoratius. t .
~ — —alboraraTtiDZS co\itur Velata fanno ■ & Maro :
Qana fides
Vide amborum interpretes.
Oftendebatur interdum in Denariis,duabus iun&is manibus,in- terdum imagunculis duabus dextram dextrae iugentibus, vt in ple- rifq.apud Ant. Auguftinum Dialogo 1 1. Antiquit. Ad quod alfufit Vir^il. .
j4ccife)daq.fidem-—8c:
Jungimm hojjtitiodextrds Statius:
lampariter coeunt animcrum in pigncra dextr*, Liuius: Dextraaatafidemfuturaamicitia Janxerunt.Ethbro xvii. Tacitus; 2>QnadeditUgionibu*i& dexttas hoffitii infigne*
X
3/ i.
o %
r a x.
Plvtarchvs in Cimone, Paci s aram Athenis dicatam tra- dit,ciim coditiones pacis a Perfis Athenas Callias legatus detulif- fet.Romae templum eius fuit fplendidum Sc ornatfi ,' quodjnchoa- tum a Claudio aere fuo Vefpafianus abfoluit : au&ores Iofephus, Dion, Suetonius, Plinius, quod foro proximum Imp. conftituit. Solebant hoe templum frequentifsime aegroti inuifere, vt e Galeno colligo: Quamcenfesfugnamhre^Annetalem^ aualemfreauenter in temflo Pa c i s & inter agrotos confficimus , ddeo vt etia ad ma* num resveniatytantum abejl vt turfi di&o abfiineant . Sed tempo- ribusC6modi,tantaiUamolestempli tantufq. fplendor incendu> confiimtafunt,
Pingitur autem hic in numifmate Caefaris O&auiani , virginali forma, cum oleae ramo & cornu copi*, oliua aute P a C i $ eft fym- bolu,eftq.Minerua» faera,quar. fcientiarum praefes eft,& quod oleo lucubrationes ftudiorum fhmt , quacPACis vigent temporibus: Pa c i s enim alumnam Cic.eloquentiam vocat: at contra inter ar~ tna filent leges . Cornu eopia* rerum omnium Paci S temporibus abundantiam defignat,in quo 6c fpica» confpiciuntur interdum, & vomer, quoterraprofcinditur, fidstaefrugesexiftunt, vtcopios£ Ant.AuguftinusvCL.Dialogo u. Antiquit. AriftophaneSipoe- tarum feftiuifsimusin Acharn.pA c em formofam defcribit,fociam Veneris & CharitunL,eiu{q» faerificiumcopiofe exequitur, quera reuolue,
Non iniuria autem ipfe Auguftus nummos fuos Pa ci S infigni fignaiutjCtim eo rerum potiente,PAX toeo orbe terrarum efHoruit, pacifq.auclor Chriftus Saluator nofter flatus in orbem paccmami- lcrit.
Wj
CONCORDIA.
D iv e * s a tcmpla Rpma? habuit. Vnum quod Camillus vouit te- fte Quid. Kii Faftis , & Plutarcho . Poftea vero Fiauius fcriba Appn Claudii Caeci, Anniolibertinopatrenatus, qui diesfeftoi pubiicauir, areamrecit.Eamxdem ecciv. annispoft CapitoJinam dedtcata tra- dunt. Hinc apparet sedem Capitoimam Concordia. fuiile aiiam. quani iuxta templum Iunonis Moneta; Camiilus vouerat. Alrerum priusLiuiusiib.xxii. votumaitL. ManlioPrctoreGaLha: , obfedi- tionem mihtarem^quod bieunio poft Senatus Jocandum- curauir. Certe & D. Auguftinuslib.m; de Ciuitate cradita:dem CoNcoRDiApoft Gracchorumtemporaconftru<5tam tuifle^quam etiam Opimius Cofiii inftaurauit. Qnin etiam Iulio Caeiari a Sc-natu permiflum eft vt nouum CoNcoRDiAtcmpIumadificaretteftePione iib. xliv. Aliaxdera Tibertus Casiar dedicauit, quam eius 'materLiuia conitituerat . Le- ge Suetonium.Dion quoq.Iib. lvi. ait, a Tiberio hanc xdcm cledica- tam eiTe, & in eafuumfratrifq. Drufi mortui nomen fcnpfiife , Ouid. inFaftisdeTiberio:
Temj>!aq.fecifii,quamcoliiipfe,'De*.
H&c tUa conjlituit genitrix. & rebus & ara.ldemi
Te quoq. magnifica Concordia dedkat &ile Liuia,quam caroprajiititillaviro. CoNcoRDiiE. {acrificium Senecain Medea his verfrbus:
QtudatbclligemfQtderagemibuiy „ Et cornti retinct diuije copiam,
Donetur tenera mitior bojiia. DecoNcpRDiA Iuaenalis:
Quaq.falutato crepitatC oncordia nido
Vbialii Cornicem, vtPolirianusin Mifcelianeis, alii Ciconiam in- terpretantur . Aeliaiius au&or eft, olim veteres ip nuptiis poft Hy- mensum , cornicem inuocare folitos fuiflfe , hocque Concordia fignum dareiis, quiiiberorum quserendorum gratiaconuenifTent. Pro- bus vero, Tcmp\vm,'inqmtjConiardu vetus fuit, in quo Ciconia multa. Amice iector, vtrum mauis, elige, nonde falutetua aguur, fcd de lana caprina.
L I B E R T A S
In primis a Romanis Dea habita & culta eft . Ei v s templum Pub. Vi&or in Auentino conftituit, & ibidem eius atrium addit , cuius crebra apudvarios aucTtores mentio. Hoc templum Liuius ex multatitia pecuniacum arreis columnis , & ftatius pulcherrimis a T .Sempronio Graccho & conditum fcribit , & dedicatum. cuius atritun ab Aelio Pceto & Corn. Cethcgo Cenforib . inftaura- tum & auctum, demum & a Pollione fuifle reftitutum teftis eft Tranqirillus.
M.Cicero in oratione pro Domo fiia ad Pontiflces, ait domum fiiam aClodio contrafas & ius Populi Romani Dear L i b e r- T A T i efle confecratam t quafiT Clodius Cicerone expulfb pa- triam a paricida liberaflet . Quin etiam tefte Dione lib. x li 1 1 1. Patres & $enatuspoft vi&oriam, Caejarem Libekatokem PATRi ae appellarunt, LibertaTi Q^templum conftru- xerunt.
Necminus apud Grarcos Libertatem & Lrberatores Deos cultos legimus , iAei%<ay & &$ltyhus &ou$, vt fuit $eo$ iXtvttfios Ittffiter ajsertor.
Libertatis flgnum, pileus eft , vnde & qui libertate donaren- tur, ferui, capite rafb pileum accipiebant , vtex Plauti Amphitr. & Polybii Fragmentis notifsimum eft quo modo in M. Bruti Caefaris percufloiis numis formata eft,a quorum vna parte iffa Li~ bertas, ab altera duo pileo appofiti pugiones cum hac infcnptione E i d. m A R. quo die Cxf-er tribus & viginti in curia a Calsio & Bruto ceteriiq. perciifloribus confoffiis vulneribus occubuit.
Plura fi voles. confiile Ant. Auguftinum Dialogo i. & II. Antiquit.
p
L I B E R A.
Bacghvj LliE&a ppetis nominatur, vcl a Hngux Ucentia, vd qu6d animum curis hberet, & pellat triftkiam. O ukl. Qtrafugit multo diluiturq. merof func yeniurit rifusjumpaufer cornud fumitt Tuncdolor & cura^rugaj. frontps abit.
Aliam rationem reddit Diodorus, Dionylium nimirum iufsiiTe in poeotia, inpatri«fu* gratiam, vtpmnesvrbes liber* eflent, condita etiam de fuo nomine ciuitate, quam Eleutheras appellauit . Sed tamen Plut. in problem. quaerit, Cur Bacchu L i B E b. v M vocent? An quod bibentibus caufaiit iibertatis? fiunt enimpleriq. potu liccntiores : An quodlibationeminuenerit? Anvero quodpro Boeotia: libertate pu-r gnarit f D. AuguftinusideoL ib ervm appellatum ait, quodma- resin congreiTu pereius beneficiumemifsis feminib. liberentur, quod etiam in fceminis agere Libeka Kdicunt, ideoq. illi virilem cor- poris partem, huic vero fcemineam in templo poni. Hinc forfitan cou- tigit, vt e nobis natos hberos appellcmus.
Habuerupt autem Liber &hjera vnum Romat umul templum, quodapudCircum Maximum au&ore Tacito Iib. n. An- nal. ab A. Poftumip votum a Tiberio Csfare inftauratum. T. Li- uius : Sitpplicatio , inquit > dd Cereru , J^ i b e b. i , l i * e b. jsl q^ fmt, qubd ex Sabinit tertd mottis ingen$,cum tntdtis adificiorum numiatus erat.
Meminit L i b e r. a & Cereris, fcd & Libe bli, fcd nonfimul, Ci- ceroinvi. Verr.
Forte aute eade h#c cum L i B £ RTAT E,dequahicpauIoante:nec •omninoabiurdumeft. Quemadmodum enim Brutus patriat libera- torLiBERTATEM in numis fuisexprefsit, ita &eiusfocius Cafsiui Libeum,(jc vt eadem occafipne liberata fcilicct patria cudiifr Videatur.
? t
S P E S
VtDeaaRomaniseft culta. Eivs aedes in foro olitorio fuit, quam Cic.ii.de Legib.a Collatino confecratam , Liuius lib. xxi. fulmineictamjib.xxiv. aitconflagrafle, Q^Fabio & T. Sempro- nio Graccho ,CofL*P. Vi&or Spei nouu templum in feptima vrbis regione ftatuit,hoc eft in Via Lata. Hefiod.hb. % . tyyouv fingit Pan- doram omnibus ornatam dotibus habuifle capfiilam , qua aperta euolauit in orbem omne genus malorum & morborum^folamq. in fimdo claufa clapfiila Spem reftitifle in aduerfis anchora acper- fugiun^quam tamen Origenes fabulanvlib. irii. aduerfiis CeHum deridet. Theognis quoq. Gnomologus SpEMinter hominescc- teris fororib.in coelum fugientib. aitremanfifle, Hinc ifti verficuli circumferuntur,incerto autore; jilma fides Dea magna abiit, Tietasq. Tudorq.
Cum IsLemeJj QbaritesyTax bonatnudits Amort Spes DearfutegenteSyfalfa dulcefiinefemjter Tafceretyin terrisfola reli&afuity&c.
Ejus autem effigies in numis Hadriani apud Ant. Auguftinum Dial. 1 1 . Antiq. fpe&atnr. exftat fcilicet femina,finiftra veftem pa- rum eleuanSjdextra in cubitum elata patcram fert,inquarepofitum eft vas cum floris fimilitudinej cum hacEpigraphe:SPES P. R.
Quidam etiam viridi eam palla induerunt, & dolio cum corni- ce infidentem efrlnxerunt: quidam etiam cum Nemefi.
Ait Dion lib. l. ante bellum A£iacum cum aliis plerifq. acdifi- ciis eius aedem lncenfam fiufJe,quod fac\um quidam hbertoru ope- ra putauerunt»
Pj
Clementia*
ClemeKTIA etiam numen vcnerata eftAntiqui- tas. In Caefare refert Plutarch. Pop. Romanum poft mortemluln Caeiaris CLEMENTiiEeiustemplumvO- uiiTe&dedica(Tc,cuius flngularis clementia & huma- nitasaM.Tullioin Marcelliana & Ligariana i.n cce- lum extollkur . DehacOeaita Claudianus: Printipib magnicuftos Clementi kmundi QUjt louisincoluit Zonam7 qu4 temperat tthram Frigoris lzfflamm& mediam,qu<emaxima natu Ctlicolum: Nam prima ehaos C^MEnriAfoIuit Congeriem miferata rudem/vultuq.fereno Difcujfus tenebris in lucemfeculafudit- Hac Deapro templisjis? thure calenttbus aris Te fruitur — - - — Idem alibi : Nonne ^vides <vt noftraforor Clementia, triftes
Obtundat gladi&s? — — — —
In Tiberii Caeiaris numis Clementia lpe&atur ia aueriaparte,&eiufdemalius cum infcriptione Mode- ratiortisy muliebri fecie & vittata.In Vitellii iedentis ha- bitu, aljtera manu laurum,haftam altera tenec.
PlETA,S,
HAKC M.Tullius fic defcribit : PiET AS , iuftitia eft aduerfut 7)eost& cultm ergamaiores & fanguine coniunEtos . D. Auguftinus lib.i v. De Ciuitate : Pi ET a s eft verax Dei cultus, non cultus tot falforum Deorum,quot daemoniorum.Scd harc de virtute*Deam au- tem fuifle certum eft. nam T.Liuius ait in foroolitorio asdem Pi e- -Tati S dicafle Maniun} Acilium Glabrionem duumvirum , fta- tuam^.auratam^quae primafuit omnium in Itaha,patris Glabrionis pofuiffe.Nam is erat qui eam aedem vouerat,quo die cum rege An- tiocho ad Therrhopylas pugnaflet, locaueratq. idem ex S. C. Eo aiitem loco, quo habitaret mulier, quarmatremin carcere inedia confe&am vberib. fiiis aluit^ibidemq. imago rei hiftoriam expri- mens oftendebatur, vt eft in V. apud Val. Max.cap. iv. & Pli- nium lib. vn. cap. lxv. vbi %/Lanius Acilint, non %Aarcus Atti- lius legendumycjui ciun L.Qmn<5tio Flaminino anno v. c.dciv. Co£ fuit. Solinus tamen & Feftus patrem, non matrem, nutritum volunt.
Q^autem Caecilius Metellus cogriomehto Pius merito Tietate numos fuos infigniit, cuius pietatem erga patrem omnes celebrant fcriptores. Cicoriiam autem, quae PiETATisfymbolumeft, ad- iunxit,quod parentes setateieflbs, tefte Plinio Hb.x.cap.xxin. alis fiiis ferat^ & nutriat, quam taritopere Ariftophanes in auib. prae- dicat.
Et D. Bafilius. /Qujfquis plura defiderat legat prouerbium farvrtk&f yui & Hieroglyphica Horapollinis & Ioannis Pierii Valeriani. Memorabile eft quod refert Chrifti Martyr Cornelius Mufius de Ciconia Delphica iri epigramriiat» quodpatrum noftrorurome- moria accidit.
Q^
Salvs,
H v i v S aedes a C. Iunio Bubulco Cenforelocatafuit,vtlib. i "X . Liuius deciarat, quam Confiil bello Samnitum vouerat , mox jdem Diclator dicauit.HancPub.Vi&or in fexta vrbis rcgione,hoc eft in Quirinali ftatuit.
EfEngebatur mulieris forma in fblio fedentisJ& patcram tenen- tis,penes quam erat ara,arae inuolutus anguis, caputextendens, \ t in numis Manii Acilii, Traiani & Antonini pii apud Ant. Augu- ftinum Diafogo n. Antiquit. oftenditur. fortafle qu6d ferpcns Aefculapjo facer fit Medicina: inuentori , per quam valetudo 8c falus homini redditur.
Hygiia Grsecis appellatur, cuius fimulacru apudSicyonios.fcri- bit Pauianias, vix videri potuifle, ad quod mulieres capillos dica- bant,& in eius honorem libi demebant.
A.pud Romanos etiam augurium habebat, quod intermiflum, Auguftum legimus reuocafle. Vide Feftum , Ciceronem, Liuium, Suetonium,Tacitum,Dionem.
AntioehuscognomentoSoter militibus vyu\*$ fymbolum pro teflera dedit pentagoni forma tefte Luciano, Hic cum aduerfus Galatas pugnaret,nec fatis pro voto res iuccederet,eflctcj.in diicri- mine, vel vidit, veLvidiise fimujauit per quietem, ( vt militum animos fpe erigeret) Alexandrum Magnum illum , qui moneret vt Sanitatis fijmbolum proponeret, idq. pro teflera tribunis daret, eorumque veftibus infueret;ea re fore, vt vt&oria potiretur.
Epitheta eius numi praererunt, qualia fiint : s.alvs pvblica Salvs reip, Salvs avgvsti.
Scribit Feftus, Salutarem portam Rom*c appellatam, quddpro- pe acdem Salutis eflet.
'■ • f ' '■ '*
Q_i
V I C T O R I A,
D e eius origine Hef iodus in Thcogonia , Phurnutus apud Gy- raldum Syntagm. x. Colebatur in Attica, tefte Paiiiania. ;Rom* etiam aedes Vtrginis Victoriae, propeaxlem ViCTORi ae, vt rcfert Liuius, Pub. Vi&or in odauaregione collocat : Ae4*S> > *n- quit, Vicloria, cum alia adicula Viciorix yirginis D. Z), a Vortio Catone Seniore fuit , & ades frofe adiculam, auam L. Toftumius adilis Curulis ex multaticia fecunia curauit 3 Qonful yerb cumM. Attilio %egulo hello Samnttico dedicauit. In hanc aedem Matrem Deum Pef smunte Phrygiae oppido adue&ani, delatam fuifte legi- mus, donec ei ardes pretiofis ftatuis , & columnis , ceterifq. orna- mentis Romani conftruxere, in cuius a:dis dedicatione Megalefia celebrata, Halicarn. lib. i . ait templum V i c t o ri a e ab ipfis Ar- cadib.in colle Auentino fuifle conftruftum. L. Sulla primum huic hidos, tefte Cicerone & Afconio in Verrem,inftituit.
Pingebatur alata, volans,coronam vel palmam proferens. hinc Prudentiust
Viuendi auaris dominamf fua dextera cuia* eft^
Et Dem omnifotens,non fexo crine virago,
Non nudofu]fenfafede,Jirofhioq. recin&a,
Nectumidasfluitantefinuyeflitafafillas. Claudianus do&ifsime quoq. eius mentionenvfacit. Aegyptii Vi ctq ri am pingentes,aquilam pingebat, quia robore csteras aues antecellit.Sine^lis pingebant Athenienfes, teftePau- Jania in Atticis. & in Laconicis ait ideoeos ViCTORiAM-ia-n^cv feci{le,nefcilicet Athenis euolaret.Ita & Laced«mpniiMartem catenatum habebant,ne fe nimirum rehnqueret, vt fupra» Exftat in Florilegio G racum Epigramma , in Vi C T o Ri a m Rom* alis ca* rcntem,qua{i omen non auotatura^fectpermanmrx Vi&oris; Pwpi Tctftj3otT«Ae»ot T£0VJt'A£05 t6xor'ohurx$.
a?
F L O R A,
O V I D i v S hanc in Faftis Chlorin Zsphyri coniugem facit, qua: a marito dotis loco omnem florumpoteftate accepit. Floram & £ a v l a m La&aritius lib. j. cap. xx. cuiam alii eandem puta- nint, diftinguit: Nec Laurentiam, mc^uit, Jolam %omani mtretri- cem coluerunt, fed Faulam quoq.fuam Herculis fcortumfuifse Ver~ riusjcribit. Moxpaullo iubiungit. Flora cum magnas opes ex arte meretriciaquajiuifsetj Toj>. %$manum fcripfit heredem, eer- tarnj. fecuniam reliquit, cuiu* ex annuo jccnore fuus natalis dies celebraretur>editione ludorum9 quos appellabant Flordliayquod quia Senatui flagitiofum yidebatur^ab ipjo nomine argumentum Jumi pla~ cuityVrpudenda rei quadam dignitas adderetur, Deamfmxerut efset qute floribus praefset, eamq. oportere placari Vt fruges cum arbori- bus aut vitibus bene projpereq. florejcerent.
Eius ludi Florales di&i , in quibus petulanter mulieres lafciuar vagabantur. Nota hiftoria de Catone ludos Florales anno vc. D c l V 1 1 1 .a Mefsio exhibitos ingreilo,qui ob feueritatem &graui- tatem a Fauonio moriitus, exire compuliiis eft. Val. Max.lib. II. cap. iii. Seneca epift . x C v 1 1 1 . Et Martialis lib; i .
Islofces iocofla dulce cum facrum VeXy
Feflofq. lujus, & licentiam yulgi,
Qtr m Tbeatrum (ato feuere "peniflif
An ideo tantum Veneras Hft exires? Hiludiv.Cal. Maiicelebrantur, &Cal. ipfis, vndemos adhuc hodie viget, vt eo die rami foribus praefigantur.Vid.Suidam. Pub. Vi&or Florae templum & circum infexta vrbis regione collo- cat, hoc eftin Quirinali. fuit fimulacrum eius in arde Caftoris & Pollucis a Praxitele fumma induftria formatum tunica indutum,in cuius dextra flores fabarum & ciceris erant , quaefcribit Porphy- rion in ludis Fioralibus populo Aediles fpargere conlueuiile»
,7»
rinafifl .
.' ■ * ■
-
DEORVM DEARVMQ.
C A P I T V M
F I N I S.
pms honofcmlibi dci
TYPIS ROBERTI BRVNEAV.
1,1 cittim;Di0nem,
. : . .' '
i
.'irnc dii <■'
&-H: *
) ■
tf~*
I -*■■
m ■ <•
-
j
' • i
N
■
'